Ka tsuʼuw jawaʼ a tákuy

Kit kʼalej ti índice

1923: Jawaʼ watʼey in tʼajál cien i támub

1923: Jawaʼ watʼey in tʼajál cien i támub

«I KWAʼAL tsalpadh ki tʼajaʼ yan jantʼoj ban támub 1923. An atiklábchik kʼwajat in lej yajchiknál, jaxtám pel jun i púlik alwaʼtaláb ki ólchij abal lej wéʼits neʼets ku kʼwajiyits más alwaʼ». Axéʼ xi kaw in uluw An Ólchix Uw axi ti 1 a enero ti 1923. Al nixéʼ xi támub watʼey yan jantʼoj lej alwaʼ: an ólchixchik kʼal a Jehová i jalkʼuy jantʼiniʼ ti tʼajál an tamkuntaláb, an púlik tamkuntaláb ani jantʼiniʼ u ólnom. Nixéʼ in tʼajaʼ abal an ólchixchik kʼal a Jehová ka kʼwajiy más junkudh, antsanáʼ jantʼiniʼ i tsuʼtal xowéʼ ta kʼicháj.

AN TAMKUNTALÁBCHIK IN TʼAJAʼ ABAL AN EPCHALCHIK KA KʼWAJIY MÁS JUNKUDH

Jun i calendario axi in chiʼdhál i textos axi ti Biblia ani i ajatlábchik

Al nixéʼ xi támub, in bichowil a Jehová in jalkʼuy yan jantʼoj, ani nixéʼ eyan abal an epchalchik kin kʼakʼnaʼ a Jehová más junkudh. An Ólchix Uw tujey in kaldhál jun i pejach juʼtáj in wilkʼálak jun i texto axi ti Biblia, axéʼ u exobnábak ban tamkuntaláb axi u tʼájnalak semana ti semana, in bij an tamkuntaláb pelak Reunión de Oración, Alabanza y Testimonio. Jayej tujey ti kaldháb jun i calendario, axéʼ in kwaʼalak an texto axi u exobnáb semana ti semana ani waʼatsak jun i ajatláb abal jun kin ajatnaʼ chudhél chudhél, tam u exóbal tin kwetémtal o kʼal in yanél.

Ban tamkuntaláb, an epchalchik in éjtowalak kin ólnaʼ jantʼoj in watʼamal ban olnomtaláb, jayej junchikíl in ajatnálak jun i ajatláb ani ma in tʼajálak jun i oláb. A Eva Barney pujan tam tin kwaʼalak 15 i támub, ti 1923. Jajáʼ in ulal: «Max jun i epchal in léʼak kin ólnaʼ jawaʼ in watʼamal, expidh u kubél ani in tújchalak kin uluw axéʼ; ‹U léʼ ku kʼákʼnanchij a Púlik Paylom patal an alwaʼtaláb axi tin pidhámal›». Talchik i epchal in lej kulbetnálak kin ólnaʼ jawaʼ in watʼamal. An epchal Barney in uluw axéʼ: «An epchal Godwin pelak jun i epchal axi payeblábits ani in lej kulbetnálak kin tʼilaʼ jawaʼ in watʼamal, pero tam in kʼimádhil in tsuʼtalak abal an epchal lej oweyits ti kaw, in wéʼ kinchalak in kotón abal ka kétlenits».

Juníl ta ítsʼ, ban tamkuntaláb Reunión de Oración, Alabanza y Testimonio, u tʼajnalak jantʼoj lej exbadh. An Ólchix Uw axi ti 1 a abril ti 1923 in uluw jantʼoj játs axi u tʼajnalak: «Tsʼejel kʼal axéʼ an tamkuntaláb kwaʼal ka eyendháj abal an epchalchik kin ólnaʼ jantʼoj in watʼamal ban olnomtaláb ani abal kin kanatbédhaʼ axi más. I lej belál abal max patal an tamkuntaláb kin tʼajaʼ axéʼ, neʼets ku kʼwajiy más junkudh».

A Charles Martin lej tólmiyat kʼal axéʼ an tamkuntalábchik. Jajáʼ pelak jun i publicador axi in kwaʼalak 19 i támub ani u kʼwajilak ti Vancouver (Canadá). Jajáʼ in uluw: «An tamkuntalábchik tin lej tólmiy abal ku exlaʼ jantʼiniʼ kin olnomáts. An epchalchik in olnálak jawaʼ in watʼamal ban olnomtaláb, antsanáʼ u éjtowalak ku exóbnaʼ jantʼoj ku uluw ani jantʼiniʼ kin tokʼtsin max jun i atikláb yab kin léʼnaʼ ti kin batsʼuw».

AN OLNOMTALÁB JAYEJ IN LEJ TÓLMIY AN EPCHALCHIK ABAL KA KʼWAJIY MÁS JUNKUDH

An Bulletin axi ti 1 a mayo ti 1923

An Ólchix Uw axi ti 1 a abril ti 1923 in uluw axéʼ: «I léʼ abal patal ku kʼwajiy más junkudh kʼal axéʼ xi tʼojláb. Jaxtám ti martes 1 a mayo ti 1923 patal neʼets ku kalej tu ólnom ani antsanáʼ neʼets ki tʼajál patal an martes […] tin tujtal a ítsʼ. Patal an epchal kwaʼal ka tólmixin ban olnomtaláb».

Ma an epchalchik axi tsákamej jayej u kalelakits ti ólnom. Jun i epchal mimláb axi in bij Hazel Burford in kwaʼalak 16 i támub ti 1923. Jajáʼ in ulal: «Ban publicación Bulletin waʼatsak talchik i tsalap abal jantʼiniʼ ku olnomáts, axéʼchik xi tsalap kwaʼalak ki tsʼatʼaʼ ti ókʼ. a U mam ani nanáʼ i lej kulbetnálak ku tólmixin ban olnomtaláb». Pero a Hazel in watʼaʼ jantʼoj axi yab in aychalak. Jajáʼ in ulal: «Jun i epchal axi payeblábits yab in kulbetnálak abal nanáʼ kin kálejits tin ólnom. Al nixéʼ xi kʼij jayej waʼatsak kʼeʼat i epchal axi yabaye in éxbayalak abal patal in tomnál ku olnomáts, belits max u tsakamej» (Sal. 148:​12, 13). Pero jajáʼ in áynanchij ti ólnom ani talbél kániyat kʼal an tsabchíl clase in kʼál an Escuela de Galaad, talbél aban ti misionera ti Panamá. An epchalchik kʼayúm kʼayúm in jalkʼuy in tsalápil tin kwéntaj an epchalchik ani tin kwéntaj an olnomtaláb.

AN PÚLIK TAMKUNTALÁB EYAN ABAL AN EPCHALCHIK KA KʼWAJIY MÁS JUNKUDH

An púlik tamkuntalábchik in lej tólmiy an epchalchik abal ka kʼwajiy más junkudh. Al yan kʼal axéʼ xi púlik tamkuntaláb u eyendhábak talchik a kʼicháj abal an epchalchik ka olnomáts. Jun i tʼiplab játs jawaʼ tʼajan ti Winnipeg (Canadá). Ti 31 a marzo patal an epchalchik axi ka kʼalej kʼal an púlik tamkuntaláb neʼetsak kin ejtow ka kalej ti ólnom. Axéʼ xi olnomtaláb lej eyan. Al kʼeʼat i púlik tamkuntaláb axi tʼajan ti Winnipeg, ti 5 a agosto al nixéʼ an támub, kʼalej utat 7.000 i atikláb. Játs an kʼaʼál kalel tu támkunal yan i atikláb kʼal jun i púlik tamkuntaláb ti Canadá.

Ti 18 ma ti 26 a agosto ti 1923, tʼajan jun i púlik tamkuntaláb lej exbadh ban bichow Los Ángeles (California). Talchik i semanas okʼxidh, an periódicos kʼwajiy in olnál abal neʼetsak ka waʼtsin axéʼ xi púlik tamkuntaláb, ani an epchalchik in bukʼuw watʼadh 500.000 i kanixtaláb. Jayej, an epchalchik in punuw i letreros ban carros ani ban autobuses abal kin ólnaʼ an púlik tamkuntaláb.

An púlik tamkuntaláb ti 1923 axi in tʼajaʼ an epchalchik (Los Ángeles)

Ti sábado 25 a agosto, an epchal Rutherford in bínaʼ jun i tʼilomtaláb axi in bij «An ovejas ani an cabras». Tanáʼ in ólnaʼ abal an ovejas játs an atiklábchik axi in tsápnanchal kin tʼajaʼ jawaʼ tekedh, jajáʼchik neʼets ka jílkʼon ti kʼwajíl abal etsʼey al jun i alabél paraíso. Jayej in bínaʼ kʼeʼat i tʼilomtaláb axi in bij «Amonestación». Tanáʼ in wilkʼaʼ jantʼoj kʼwajatak in tʼajál an kʼakʼnaxtaláb axi yab chubax. Jayej in kániyalak an atiklábchik abal ka kalej ti «Babilonia la Grande» (Apoc. 18:​2, 4). Talbél, kaldháj jun i tratado axi u kaw tin kwéntaj nixéʼ ani an epchalchik in bukʼuw millones i tratados tin puwél an tsabál.

«I lej belál abal max patal an tamkuntalábchik kin tʼajaʼ axéʼ, neʼets ku kʼwajiy más junkudh»

Tin taltal an púlik tamkuntaláb, tamkun watʼadh 30.000 i atikláb ani jajáʼchik in otsʼówiy an tʼilomtaláb axi in bínaʼ an epchal Rutherford axi in bij «Todas las naciones están marchando hacia el Armagedón, pero millones que ahora viven no morirán jamás». An epchalchik in tsalpanchalak abal neʼetsak ka chich yan i atikláb, jaxtám in jálbiychik abal ka matinchat jun i estadio axi ítej ti tsʼejkamej, axi in bij Coliseo de Los Ángeles. An epchalchik in léʼak abal patal kin atsʼaʼ alwaʼ an tʼilomtalábchik, jaxtám in matiy an sonido axi waʼatsak ban estadio kom jatsak axi más alwaʼ. Jayej, yan i atikláb in ejtow kin atsʼaʼ an programa ban radio.

U YANEL AN TʼOJLÁB TIN PUWÉL AN TSABÁL

Ti 1923 lej yaney an tʼojláb tin kwéntaj an olnomtaláb ti África, Europa, India ani Sudamérica. Ti India u kʼwajilak jun i epchal axi in bij Adavimannathu Joseph, jajáʼ kʼwajatak tómkidh ani in kwaʼalak akak i tsakam. Pero tólmixin abal ka tsʼejkáj i publicaciones ti hindi, tamil, telugu ani ti urdu.

An epchal William Brown ani in yanél

Ti Sierra Leona, an epchal Alfred Joseph ani a Leonard Blackman in abaʼ jun i carta ban central mundial ti Brooklyn (Nueva York) ani in konoychik abal ka aban i epchalchik ti tolmix. Ti 14 a abril ti 1923, an epchalchik tokʼtsinchat an carta axi in abaʼ. A Alfred in ulal: «Jun i sábado tam ti lej akalits u batsʼuw jun i llamada. Ban teléfono atsʼatbéj jun i inik axi lej kʼochól in káwintal ani in uluw: ‹¿Tatáʼ játs axi a abchij jun i carta an sociedad Watch Tower abal ka konoy i tolmixtaláb?›». A Alfred in uluw abal jajáyej in abaʼ nixéʼ an carta. Tam tokʼtsin an inik: «Nanáʼ játs axi in aban». ¿Jitaʼ pelak nixéʼ an inik? Pelak an epchal William Brown. Nixéʼ a kʼicháj, an epchal William Brown kʼwajatak ti ulel ti Sierra Leona kʼal in kʼimádhil Antonia ani tsablom in tsakam tsʼikʼáchil, a Louise ani a Lucy. An epchalchik dhúbatkʼij in exlaʼ an epchal William Brown ani in yanél.

A Alfred in áynanchal kin uluw axéʼ: «Tam ti chudhey, a Leonard ani nanáʼ kʼwajatak i exobnál an Biblia, kom antsanáʼ i ujnámak ki tʼajaʼ semana ti semana. Tam kublen ban wiʼleb jun i inik lej púlik, pelak a William Brown, jajáʼ in lej kulbetnálak ti ólnom ani jaxtám in uluw abal tam ka chudhey neʼetsak kin bínaʼ jun i tʼilomtaláb. Tam ti wéʼits kin putuw jun a ítsʼ ti ulnek, an epchal Brown in bukʼúmal patal an publicaciones axi in neʼdhálak. Wéʼ talbél, abchat 5.000 i libros, dhúbatkʼij in bukʼuw ani in konoy más. Pero an atiklábchik in exlálak abal an epchal Brown yab in nújuwalak an libros. Jajáʼ in tʼojonchij a Jehová al yan i támub ani in lej eyendhálak an Biblia, jaxtám u bijiyábak «Brown el de la Biblia».

An Betel axi ti Magdeburgo utat ban támub 1923

An sucursal axi ti Barmen (Alemania) in yéjenchalak ka puwedháj, pero an bichow wéʼits neʼetsak ka otsanchat kʼal an soldados axi ti Francia. An epchalchik in elaʼ i edificios ti Magdeburgo ani in tsálpayalak abal lej alwaʼ abal tanáʼ ka tsʼejkáj an publicaciones. Ti 19 a junio an epchalchik in talabedhaʼ kin dhayaʼ an imprenta ani patal jawaʼ waʼatsak ban sucursal, ani kʼalechik abal ti Magdeburgo. An epchalchik axi ti Magdeburgo in abchij ti kaw an epchalchik axi ban central mundial abal tiwaʼ kʼwajatits ban ít sucursal. Jun a kʼicháj talbél, an periódicos in olnaʼ abal an bichow Barmen kʼwajatak ti otsancháb kʼal a Francia. An epchalchik in tʼajaʼ ti kwéntaj abal kʼwajatak ti beletnáb kʼal a Jehová.

An epchal George Young kʼal a Sarah Ferguson (tin winab) ani in epchal a Sarah

Ti Brasil, an epchal George Young xeʼtsin tin puwél an bichow abal kin ólnaʼ an alwaʼ kaw. Tanáʼ tolmixin abal ka punuwat jun i sucursal ani abal ka tujey ti wilkʼáb ti portugués an revista An Ólchix Uw. Al wéʼ a ítsʼ, in bukʼuw watʼadh 7.000 i publicaciones. Axéʼ an tʼojláb axi in tʼajaʼ an epchal George Young in lej tólmiy an epchal Sarah Ferguson. A Sara in ajiyalak An Ólchix Uw ma ti 1899, pero yabaye in ejtowamal kin pidhaʼ in ejatal a Jehová nibal ka pujan. Wéʼ a ítsʼ talbél ti ulnek an epchal George Young ti Brasil, a Sarah Ferguson ani tseʼlom in tsakámil in ejtowchik ka pujan.

«KI ÁYNANCHIJ KI TʼOJONCHIJ A JEHOVÁ KʼAL YAN I KULBETALÁB ANI I KANATALÁB»

An Ólchix Uw axi ti 15 a diciembre ti 1923, in olnaʼ jantʼiniʼ ti tolmiyámej an epchalchik kʼal patal jawaʼ jalkʼunének tin kwéntaj an olnomtaláb, an tamkuntaláb ani an púlik tamkuntaláb. In uluw axéʼ: «I tʼajámal ti kwéntaj abal an exobchixtaláb axi u bináb kʼwajat lej alwaʼ tʼojojodh, jaxtám ku alwaʼ tʼojojon ani ki áynanchij ki tʼojonchij a Jehová kʼal yan i kulbetaláb ani i kanataláb ban támub 1924».

Ban támub 1924 neʼetsak ka watʼey jantʼoj axi an epchalchik in lej kulbétnaʼ. An epchalchik axi u tólmixak ban central mundial ti Brooklyn in neʼdhálakits talchik a ítsʼ ti tsʼejkom kʼal jun i atáj tanáʼ utat ban central mundial ti Staten Island. In talabédhaʼchik kin tsʼejkaʼ tin tujtal an támub 1924. Nixéʼchik xi atáj eyan abal an epchalchik ka kʼwajiy más junkudh ani kin tʼajaʼ más alwaʼ in tʼojlábil ti ólnom kʼal an alwaʼ kaw.

An epchalchik axi tólmixin abal ka tsʼejkáj an atáj ti Staten Island

a Xowéʼ játs an Tolmixtaláb abal ti exóbal abal an tamkuntaláb I Ejatal ani i Tʼojlábil tu aykol kʼal a Cristo.