Ka tsuʼuw jawaʼ a tákuy

Kit kʼalej ti índice

Konowixtalábchik axi a tʼajámal

Konowixtalábchik axi a tʼajámal

¿Walám an israelitas expidh in kʼapuw i maná ani i codornices tam ti xeʼtsin ban desierto?

Ban cuarenta i támub axi an israelitas xeʼtsin ban desierto, jawaʼ más in kʼapuw játs an maná (Éx. 16:35). Jayej, al tsáb i kalel pidhanchik kʼal a Jehová i codornices (Éx. 16:​12, 13; Núm. 11:31). Pero an israelitas jayej in koʼoychik kʼeʼat i kʼapnél belits abal yab lej yan.

A Jehová in neʼdhálak junchikíl an israelitas pil juʼtáj ka koyóts, tanáʼ in elálakchik i jáʼ ani talchik i kʼapnél (Núm. 10:33). Ejtíl, neʼdháj ti Elim, «tanáʼ waʼatsak 12 i mom ani 70 i palmeras», walám nixéʼ xi palmeras pel ejtíl axi kʼwajat ban imagen (ban página 31 in kʼál axéʼ xi exobintaláb) (Éx. 15:27). Jun i libro (Plants of the Bible) in ulal abal axéʼ xi palmera «u lej waʼtsinal ban desierto, […] ani u lej eynal ti kʼapnél ani ti aceite, jayej in binál i tsalam».

An israelitas walám jayej wéʼ kubiychik al jun i alabél tsabál axi xowéʼ u exláb ti Farán, axéʼ pelak jun itseʼ axi u bijiyáb «wadi de Farán». a Jun i libro (Discovering the World of the Bible), in ulal abal «axéʼ xi itseʼ in kwaʼalak 130 kilómetros in nakém ani pelak an itseʼ axi más nakat, axi más alabél ani axi más éxladhak ban Sinaí». Axéʼ xi libro jayej in ulal axéʼ: «Juʼtáj tu junel axéʼ xi itseʼ ani 45 i kilómetros más okʼox, waʼats jun i tsabál lej alabél ti Farán, ani tanáʼ waʼats yan i palmeras. Axéʼ xi alabél tsabál in kwaʼal utat 5 kilómetros in nakém ani kʼwajat 610 metros eblim ban mar. Ma ti biyál, lej yan i atikláb kʼalnek kin tsaʼbiy axéʼ xi alabél tsabál kom waʼats yan i palmeras».

Ti Farán waʼats yan i palmeras ejtíl axéʼ

Tam ti an israelitas kalej ti Egipto, in neʼdhaʼchik i harina, i eyextaláb abal kin xóʼkaʼ an harina, i ichláb ani i aceite. Jayej in neʼdhaʼchik «i ovejas ani i vacas, lej yan i koʼnél» (Éx. 12:​34-39). Pero walám yan kʼal axéʼ xi koʼnél tsemets ban desierto, kom lej waynek an tsabál. Jayej, walám an israelitas in kʼápuwchik an koʼnél axi in neʼdhálak ani walám ma talchik kʼal axéʼ xi koʼnél in bínaʼchik jantʼiniʼ i tsʼakchixtaláb abal an dioses axi yab chubax (Hech. 7:​39-43). b Belits antsanáʼ, an israelitas in yedhaʼchik i ovejas ani i vacas. I exlál axéʼ kom a Jehová in uchaʼ axéʼ xi kaw an israelitas tam ti jekʼombéj: «A tsakámil neʼets kin béletnaʼ i koʼnél al cuarenta i támub ban desierto» (Núm. 14:33). Walám in kwaʼalakchik i leche ani wéʼ i tʼuʼlek, pero yab neʼetsak ka kídhban abal tres millones i atikláb, nibal neʼetsak kin kúxundhaʼ cuarenta i támub. c

¿Juʼtáj tin elaʼchik an kʼapnél ani an jáʼ abal kin pijchij an koʼnélchik? d Walám al nixéʼ xi kʼij más u ulelak i ab ani waʼatsak más i tsʼojól ban desierto. An Perspicacia para comprender las Escrituras, ban pejach «Arabia» in ulal abal in tʼajál tres mil quinientos i támub, «waʼatsak más i jáʼ ti Arabia». Jayej in ulal axéʼ: «Xowéʼ waʼats yan i itseʼ axi lupudh ani waynek, nixéʼ in tejwamedhál abal ti biyál u lej ulelak an ab ani u tʼuchelak. Belits antsanáʼ, an desierto lej waynekak ani kʼakʼadh abal jun ka xeʼtsin tanáʼ (Deut. 8:​14-16). Jaxtám, max a Jehová yabak in pidhámal i jáʼ an israelitas, jajáʼchik ani in koʼnélil neʼetsak ka tsemets (Éx. 15:​22-25; 17:​1-6; Núm. 20:​2, 11).

A Moisés in uchaʼ an israelitas abal kʼal a Jehová pidhanchik i maná kom kwaʼalak kin tʼajaʼchik ti kwéntaj abal yab expidh kʼal i kʼapnél ti kʼwajat ejat, jajáʼchik jayej in yéjenchalak ka exóbchat kʼal a Jehová (Deut. 8:3).

a Ka tsuʼuw An Ólchix Uw axi ti 1 a mayo ti 1992, páginas 24 ani 25.

b An Biblia in olnál tsab i kalel abal an israelitas in pidhaʼchik a Jehová jantʼiniʼ i tsʼakchixtaláb i koʼnél ban desierto. An kʼaʼál játs tam ti takuyat i sacerdotes, ani an tsabchíl tam ti tʼajan an Pascua. Tsablom tʼajan ban támub 1512 okʼxidh ka waʼtsin a Cristo, walám axéʼ tʼajan tam ti an israelitas in neʼdhálakits jun i támub ti kalnek ti Egipto (Lev. 8:14–9:24; Núm. 9:​1-5).

c Tin taltal an cuarenta i támub tam ti an israelitas xeʼtsin ban desierto, in otsaʼchik yan i bichow, ani in kʼálnaʼ miles i koʼnél (Núm. 31:​32-34). Belits antsanáʼ, jajáʼchik in áynanchij kin kʼapuw i maná ma ti otsits ban Tierra Prometida (Jos. 5:​10-12).

d An Biblia yab in olnál max an israelitas in píjchiyalak an koʼnél kʼal i maná, kom kʼal a Jehová uchan abal expidh kin pénaʼ jawaʼ jajáʼchik neʼetsak kin kʼapuw (Éx. 16:​15, 16).