Ka tsuʼuw jawaʼ a tákuy

Kit kʼalej ti índice

¿A exlálak?

¿A exlálak?

Ti biyál, ¿jantʼiniʼ u ajiyábak an támub ani a ítsʼ?

An israelitas axi u kʼwajílak ban Tierra Prometida, in ajiyalak jun i it támub tam in tújchalak kin tʼojonchij an tsabál ani ti om. Axéʼ in bajuwalak ban ítsʼ axi xowéʼ i exlál ti septiembre ani octubre.

In lej tʼajálakchik ti kwéntaj jantʼiniʼ ti neʼetsak ti jalkʼunal in puwém a ítsʼ abal kin exlaʼchik jay neʼets ka owey jun a ítsʼ. Nixéʼ u owelak 29 o 30 a kʼicháj. Ani in lej tʼajálakchik ti kwéntaj an kʼakʼal abal kin exlaʼchik jay a ítsʼ neʼetsak ka owey jun i támub. Pero max expidh kin eyendhaʼchik a ítsʼ abal kin tsalpay jay a kʼicháj neʼets kin koʼoy jun a ítsʼ, an támub neʼetsak ka jílkʼon lej jamat. Jaxtám kwaʼalak kin tʼajaʼ jantʼoj abal kin kidhbay an támub. Talchik a ítsʼ u púnchinalak jun a kʼicháj o tin taltal an támub u kidhbayábak jun a ítsʼ. Antsanáʼ expidh in bájuwalak a ítsʼ tam jajáʼchik in tomnálak ti om o ti kʼojol.

Tin kʼichájil a Moisés, a Jehová in uchaʼ an israelitas abal an támub kwaʼalak ka tujey ban ítsʼ ti abib o nisán, axéʼ pelak ti marzo o abril. Antsanáʼ neʼetsak kin exlaʼ jaykʼiʼ kin tʼajchij i ajib a Jehová (Éx. 12:2; 13:4). Ban ítsʼ ti abib an israelitas kwaʼalak kin tʼajaʼ jun i ajib, abal kin nenchij a Jehová ti tsʼakchixtaláb an kʼaʼál waliláb kʼal an kʼojláts in kʼál an cebada (Éx. 23:15, 16).

Jun i inik axi in bij, Emil Schürer in ulal: «An ajib in kʼál an Pascua kwaʼalak ka tʼajan an 14 a Nisán, tam paynekits a ítsʼ. Neʼetsak ka exláj abal in bájuwits, kom watʼenekits a kʼicháj, tam a kʼicháj ani an akal junat in nakém. Tam wéʼits kin bajuw an Pascua, u kʼwajílakchik kin metʼaʼ jay in kʼibchal abal kin bajuw tam a kʼicháj ani an akal junat in nakém. Max kin tʼajaʼchik ti kwéntaj abal in kʼíbchalej yan abal kin bajuw a Nisán, in púnchalak jun a ítsʼ más» (Historia del pueblo judío en tiempos de Jesús 175 a. C. - 135 d. C., traducción de J. Cosgaya y A. Piñero).

An ólchixchik kʼal a Jehová jayetsej i tʼajál abal ki exlaʼ jaykʼiʼ neʼets ki tʼilchij in tsémtal a Jesús. Axéʼ kwaʼal kin bajuw ti marzo o ti abril ani ban calendario hebreo kwaʼal kin bajuw ban 14 a Nisán. An kʼicháj in kʼál an Conmemoración u olnáb al patal an tamkuntaláb okʼxidh kin bajuw. *

Pero, ¿jantʼiniʼ tin exlálakchik an hebreos jaykʼiʼ u tujélak jun a ítsʼ ani jaykʼiʼ tu talélak? Xowéʼ waʼats i calendarios ani i aplicaciones axi tu ólchal jawaʼ tam kʼicháj tu kʼwajat. Pero ti biyál yabak antsanáʼ.

Tin kʼichájil a Noé jun a ítsʼ in kwaʼalak 30 a kʼicháj (Gén. 7:11, 24; 8:3, 4). Ani tin kʼichájil an israelitas yab patal an ítsʼ in kwaʼalak 30 a kʼicháj. An ítsʼ u tujélak ti ajiyáb tam u tujélak ti tʼuchel a ítsʼ. Axéʼ u watʼelak 29 o 30 a kʼicháj talbél ti tújenek axi jun a ítsʼ.

Jun a kʼicháj a David ani a Jonatán in uluw: «Kalám neʼets ka tejwaméj tsipkats in tajáx a ítsʼ». Kʼal nixéʼ in léʼak kin uluwchik abal neʼetsak ka tujey kʼeʼat a ítsʼ (1 Sam. 20:5, 18). Kʼal axéʼ i éxbayal abal ban siglo once an israelitas in exlálakits jantʼiniʼ kin ajiy a ítsʼ. ¿Ani jantʼiniʼ tin exlálak an israelitas abal neʼetsak ka tujey kʼeʼat a ítsʼ? I éjtowal ki exbay kʼal an Misná, axéʼ pel jun i uw juʼtáj ti kʼwajat dhayach patal jawaʼ in ujnámak kin tʼajaʼ an judíos. Tanáʼ in ulal abal an Sanedrín u támkunalak juníl ta ítsʼ. In tʼajálakchik al buk a ítsʼ ban kʼicháj 30. Kwaʼalakchik ka tʼilmáts abal kin exlaʼ jaykʼiʼ ti neʼets ka tujey axi jun a ítsʼ. ¿Jantʼoj in tʼajálakchik ti kwéntaj abal kin exlaʼ abal tujeyits jun a ítsʼ?

U abnalak talchik i inik tam akal abal kin tsuʼuw jantʼiniʼ u tejwamél a ítsʼ. Tam in tsuʼtalakchik abal wéʼits neʼetsak ka tʼuchich a ítsʼ, in abchalak ti kaw an Sanedrín. Tam an Sanedrín kin exlaʼ abal wéʼits ka tʼuchich a ítsʼ, in olnálak abal neʼetsak ka tujey kʼeʼat a itsʼ. ¿Jantʼoj in tʼajálakchik max lej mapul ani yab tejwaʼ a ítsʼ? Tam in ulalakchik abal nixéʼ a ítsʼ neʼetsak kin koʼoy 30 a kʼicháj ani tam ka taley, neʼetsak ka tujey kʼeʼat a ítsʼ.

¿Jantʼoj in tʼajálakchik abal kin olnaʼ abal tujeyits kʼeʼat a ítsʼ? An Misná in olnál abal u abnalak ka tsʼuʼwat i kʼamal ban monte de los Olivos ani jayej tin tonidh a Jerusalén juʼtáj ti tʼekʼat. Antsanáʼ neʼtsakits kin exlaʼ patal an judíos juʼtámakits ka kʼwajiy abal tujeyits kʼeʼat a ítsʼ. Ani antsanáʼ neʼetsakchik kin ejtow kin tʼajaʼ an ajib jununúl.

An calendario axi kʼwajat tejéʼ alál neʼets tu ku tólmiy ki exlaʼ, jaykʼiʼ tin tʼojonchalak an tsabál ani jaykʼiʼ tin tʼajchalak i ajib a Jehová, an judíos.

^ Ka tsuʼuw An Ólchix Uw axi ti 15 a febrero ti 1990, página 15, ani an pejach «Konowixtalábchik axi a tʼajámal» axi kʼwajat al An Ólchix Uw axi ti 1 a noviembre ti 1977.