1. ¿Jantʼoj neʼets tu ku tólmiy abal ki áynanchij ki kʼakʼnaʼ a Jehová belits max i tamtém jun i kʼibataláb?

 AN Biblia in ulal abal tin taltal axéʼ xi xeʼtsintaláb «neʼets ka kʼwajiy lej kʼibat» (2 Tim. 3:1). Patal an atiklábchik in kwaʼal i kʼibataláb, pero más jitaʼchik in tʼójonchal a Jehová kom an eyalchik tu tomolnál ani tu ayoknál. ¿Jantʼoj neʼets tu ku tólmiy ki áynanchij ki tʼojonchij a Jehová belits max i kwaʼal i kʼibataláb? Neʼets tu ku lej tólmiy ki tʼilaʼ abal a Jehová «pel an Dios axi ejat» (Jer. 10:10; 2 Tim. 1:12).

2. ¿Jantʼiniʼ tu tejwamédhanchal a Jehová abal kʼwajat ejat?

² A Jehová pel jun i Dios axi ejat ani etsʼey tu tólmiyal tam i kwaʼal i kʼibataláb (2 Crón. 16:9; Sal. 23:4). Max etsʼey ki tʼilaʼ abal a Jehová ejat, tam neʼets ki ejtow ki tamétnaʼ jawákits tam kʼibataláb. Jats jawaʼ watʼey kʼal an tsʼalej David.

3. ¿Jantʼoj in léʼnaʼ tu ku exóbchij a David tam tin uluw: «A Jehová chubax ejat»?

³ A David in lej belálak abal a Jehová kʼwajat ejat, jaxtám etsʼey in konchij i tolmixtaláb tam ti ayoknáj kʼal a Saúl (Sal. 18:6). Tam ti a David in tʼajaʼ ti kwéntaj abal u tokʼtsinchab in olábil kʼal a Jehová, jajáʼ in uluw: «A Jehová chubax ejat» (Sal. 18:46). A David yab expidh in léʼak kin uluw abal waʼats jun i Dios. Talchik i atikláb axi exoblámadh in ulal abal kʼal axéʼ xi kaw a David in tejwamedhálak abal in lej belálak kʼal a Jehová ani abal Jajáʼ etsʼey in tólmiyalak in bichówil. A David etsʼey in tʼajaʼ ti kwéntaj abal u tolmiyábak kʼal a Jehová, jaxtám  etsʼey in tsápnanchij kin kʼakʼnaʼ ani kin puwénchij (Sal. 18:​28, 29, 49).

4. ¿Jantʼiniʼ neʼets tu ku tólmiy max ki belaʼ abal a Jehová chubax ejat?

⁴ Max ki lej belaʼ abal a Jehová kʼwajat ejat, neʼets ki léʼnaʼ ki tʼojonchij kʼal patal i kulbétal. Jayej neʼets ki koʼoy an tsapláb axi i yéjenchal abal ki tamétnaʼ jawákits tam kʼibataláb ani ki tʼojonchij kʼal patal i kanát. Ani neʼets ku kʼwajiy más utat kʼal Jajáʼ.

AN DIOS AXI EJAT NEʼETS TU KU TSAPLIY

5. ¿Jantʼoj neʼets tu ku tólmiy ki belaʼ abal neʼets ki ejtow ki watʼenchij jawákits tam tʼeʼpintaláb? (Filipenses 4:13).

⁵ Neʼets ki ejtow ki kuxuy jawákits tam kʼibataláb max ki tʼilaʼ abal a Jehová kʼwajat ejat ani abal etsʼey in léʼ tu ku tólmiy. A Jehová yab jantʼoj in atsʼál kʼibat, Jajáʼ pel an Dios axi in kwaʼal Patal an Tsapláb ani neʼets tu ku tólmiy tam ki tamétnaʼ jun i kʼibataláb (ka ajiy Filipenses 4:13). Jaxtám yab in tomnál ku jikʼey tam ki tamétnaʼ i kʼibataláb. Ki tsalpay jantʼiniʼ tu tólmiy tam ti tamétnaʼ jun i kʼibataláb axi yab lej púlik, nixéʼ neʼets kin tʼajaʼ ki belaʼ abal a Jehová yab neʼets tu ku walbaʼ tam ki tamétnaʼ jun i kʼibataláb axi más púlik.

6. ¿Kʼal jantʼoj ti tólmiyat a David kin belaʼ más kʼal a Jehová?

⁶ Ki tsuʼuw tsab i tʼiplab kʼal axi ti tólmiyat a David abal kin belaʼ abal a Jehová chubax ejat. Jun a kʼicháj a David kʼwajatak in béletnanchal an ovejas in kʼal in papá, tam chich jun i tsój ani in neʼdhaʼ jun i oveja. Al kʼeʼat a kʼicháj chich jun i oso ani jayej in neʼdhaʼ jun i oveja. Pero a David in aynaʼ axéʼ xi tsab i koʼnél ani in kʼaniy an ovejas. A David in exlálak abal pel kʼal a Jehová ti tólmiyat abal kin kʼaniy an ovejas, jaxtám yab in kʼadhatnaʼ tin baʼ (1 Sam. 17:​34-37). A David yab jaykʼiʼ in ukʼchiy abal tólmiyat kʼal a Jehová. Jaxtám in lej belálak abal axi taʼtal a kʼicháj jayej neʼetsak ka lej tólmiyat.

7. ¿Jaleʼ ti a David in léʼnaʼ ka kʼalej ti pejéx kʼal a Goliat?

⁷ Talbél, a David kʼalej juʼtáj ti kʼwajatak ti pejéx an israelitas. In tʼajaʼ ti kwéntaj abal an soldados u lej jikʼélak, kom kʼwajatak ti pejéx kʼal jun i soldado axi lej yejnek axi in bij Goliat, a Goliat kʼwajatak in ulal: «Tatáʼchik axi ti Israel yab neʼets ka ejtowchik ti kin ataʼ» (1 Sam. 17:​10, 11). An israelitas u lej jikʼélak kom expidh in tsálpayalak kʼal jawaʼ kʼwajatak ti uchnal kʼal a Goliat ani kom in tsuʼtalak abal lej yejnek (1 Sam. 17:​24, 25). Pero a David in tʼajaʼ ti kwéntaj abal a Goliat yab expidh in léʼak kin odhnaʼ an soldados, jayej in léʼak kin lúklinchij in bij a Jehová (1 Sam. 17:26). A David kʼwajiy in tsálpayal jantʼiniʼ ti tólmiyat ti biyál kʼal a Jehová abal kin kʼaniy an ovejas. Jaxtám in lej belálak abal xowéʼ jayej neʼetsak ka tólmiyat. A Jehová in tólmiy a David abal kin tsemdhaʼ a Goliat (1 Sam. 17:​45-51).

8. Tam i tamtém jun i kʼibataláb, ¿jantʼoj neʼets tu ku tólmiy ki lej belaʼ kʼal a Jehová? (Ka tsuʼuw jayej an imagen).

⁸ Wawáʼ jayej neʼets ki ejtow ki tamétnaʼ jawákits tam kʼibataláb max ki tʼilaʼ abal a Jehová chubax ejat ani in léʼ tu ku tólmiy (Sal. 118:6). Jawaʼ neʼets tu ku lej tólmiy, jats ki tʼilaʼ jantʼiniʼ a Jehová tu tólmiy ti biyál. A éjtowal ka ajiy i tʼiplabchik jantʼiniʼ a Jehová in tolmiyámal in tʼojnálil ti biyál (Is. 37:​17, 33-37). Jayej, a éjtowal ka ajiy ti jw.org jawaʼ in watʼamal talchik i epchal ani jantʼiniʼ ti tolmiyámej kʼal a Jehová. Ka tsápnanchij ka tʼilaʼ jantʼiniʼ a Jehová ti tolmiyámal ta ejatal. Walám tatáʼ yab a tsemdhámal jun i oso o jun i tsój, pero a tʼajámal ti kwéntaj jantʼiniʼ a Jehová etsʼey ti tólmiyamal. Jun i tʼiplab, a Jehová ti utúmal tin bichówil abal ti jaʼúbnaʼ (Juan 6:44). Jayej ti tólmiyamal kit kʼwajiy putudh kʼal Jajáʼ. Ka konchij a Jehová ti tólmiy ka tʼilaʼ jantʼiniʼ ti tókʼtsinchij jun i oláb, jantʼiniʼ ti pidhaʼ an tsapláb abal ka kuxuy jun i kʼibataláb  o jantʼiniʼ ti béletnaʼ tam ti más a yéjenchij. Max etsʼey ka tʼilaʼ nixéʼ, neʼets ka belaʼ abal axi taʼtal a kʼicháj jayej neʼets ti lej tólmiy.

9. ¿Jantʼoj in tomnál ki tʼilaʼ tam ki tamétnaʼ jun i kʼibataláb? (Proverbios 27:11).

⁹ Max ki lej belaʼ abal a Jehová pel jun i Dios axi ejat, yab expidh neʼets ki tsalpay kʼal an kʼibataláb axi i tamtém. Wawáʼ i exlál abal patal jawaʼ kʼwajat ti watʼel pel kom a Satanás in uluw i janamtaláb tin kwéntaj a Jehová. A Satanás in uluw abal tam wawáʼ ki tamétnaʼ jun i kʼibataláb neʼets ki jilaʼ a Jehová (Job 1:​10, 11; ka ajiy Proverbios 27:11). Jaxtám max ku kʼwajiy putudh kʼal a Jehová belits max i tametnál jun i kʼibataláb, neʼets ki tejwamédhaʼ abal chubax i kʼanidhál a Jehová ani abal a Satanás pel i janamkáw. Max an eyalchik kʼwajat in tomolnál an epchalchik axi ta bichówil, max kʼwajat a tametnál i kʼibataláb kʼal an tumín o max an atiklábchik yab in léʼ kin atsʼaʼ an alwaʼ kaw, ka tʼilaʼ abal tatáʼ a éjtowal ka kulbédhanchij in ichích a Jehová kʼal jawaʼ ka tʼajaʼ. A Jehová in ulúmal abal yab neʼets kin jilaʼ ti ataʼ nibal jun i kʼibataláb (1 Cor. 10:13). Jajáʼ neʼets ti pidhaʼ an tsapláb abal ka kuxuy.

NEʼETS KA BATSʼUW YAN I ALWAʼTALÁB KʼAL AN DIOS AXI EJAT

10. ¿Jantʼoj neʼets kin pidhaʼ a Jehová in tʼojnálil?

¹⁰ A Jehová in lej lábliyal kʼal jitaʼ tu tʼojoncháb (Heb. 11:6). Jajáʼ tu tólmiyal abal ku kʼwajiy koyat ani axi taʼtal a kʼicháj neʼets tu ku pidhaʼ i ejataláb abal etsʼey. Jayej i lej belál abal in léʼ tu ku tólmiy ani in kwaʼal an tsapláb abal kin tʼajaʼ jawaʼ in ulúmal. Axéʼ in tʼajál ki léʼnaʼ ki tʼojonchij kʼal patal i kanát, antsanáʼ jantʼiniʼ tin tʼajaʼ in tʼojnálil axi ti biyál. Xowéʼ ki exóbnaʼ in tʼiplábil a Timoteo (Heb. 6:​10-12).

11. ¿Jaleʼ ti a Timoteo lej tólmixin ban tamkuntaláb? (1 Timoteo 4:10).

¹¹ (Ka ajiy 1 Timoteo 4:10). A Timoteo in lej belálak abal a Jehová chubax ejat ani abal neʼets ka lej lábliyat. Jaxtám in tsápnanchij kin tʼojonchij a Jehová ani kin tólmiy axi más. Kʼal an abatwálej Pablo uchan kin tsápnanchij  kin bínaʼ jun i alwaʼ tʼilomtaláb, ka bajudhméj jantʼiniʼ i exóbchix ani kin punchij jun i alwaʼ tʼiplab axi tsakamej ani axi payeblábits. Jayej uchan abal kwaʼalak kin boliy an epchalchik, pero kwaʼalak kin tʼajaʼ kʼal i kʼanidhomtaláb (1 Tim. 4:​11-16; 2 Tim. 4:​1-5). A Timoteo in lej belálak abal neʼetsak ka lej lábliyat kʼal a Jehová, belits max an epchalchik yab in lej tʼajálak ti kwéntaj an tʼojláb axi jajáʼ in tʼajálak (Rom. 2:​6, 7).

12. ¿Jaleʼ ti an ókʼnomchik in léʼ kin tólmiy an epchalchik axi ti tamkuntaláb? (Ka tsuʼuw jayej an imagen).

¹² Antsanáʼ jantʼiniʼ kʼal a Timoteo, xowéʼ ta kʼicháj an ókʼnomchik in lej belál abal a Jehová in lej tʼajál ti kwéntaj an tʼojláb axi jajáʼchik in tʼajál. An ókʼnomchik in beletnál an tamkuntaláb, u ólnom ani jayej in binál i exobintaláb. Jayej waʼats i ókʼnomchik axi u tolmix abal ka tsʼejkáj i atáj tamkuntaláb ani u tolmix juʼtáj ti watʼenek jun i yajchiktaláb. Talchik u tolmix ban Comités de Enlace ani in tsaʼbiyal an epchalchik axi kʼwajat ban hospitales. An ókʼnomchik in lej belál abal a Jehová pel an dhabal kʼal an tamkuntaláb, jaxtám in tsápnanchal kin putuw in uchbíl kʼal i kʼanidhomtaláb ani kʼal patal in kanát, kom in lej belálchik abal neʼets ka lábliyat kʼal a Jehová (Col. 3:​23, 24).

13. ¿Jantʼoj in atsʼál a Jehová tam in tsuʼtal abal i tsápnanchal ki tʼojonchij?

¹³ Yab patal an epchal inik in éjtowal kin bajuw ti ókʼnom, pero waʼats kʼeʼat jantʼoj xi patal i éjtowal ki tʼajaʼ. A Jehová in pidhál in jalbíl an tʼojláb axi i tʼajál abal ki tʼojonchij. Jun i tʼiplab, walám tatáʼ yab a éjtowal ka bínaʼ yan i donaciones pero a Jehová in pidhál in jalbíl jawaʼ tatáʼ ka bínaʼ. Jayej in atsʼál kulbél tam ka bínaʼ jun i tokʼtsixtaláb ti tamkuntaláb belits max it wéʼ jikʼél. Ani in atsʼál lej kulbél tam tatáʼ ka pakwlanchij jun i epchal. Jaxtám, belits max yab a éjtowal ka pidhaʼ yan jantʼoj a Jehová, Jajáʼ in pidhál in jalbíl ani in tʼajál ti kwéntaj. Jajáʼ ti lej kʼanidhál ani neʼets kin lábliy an tsapláb axi a tʼajál (Luc. 21:​1-4).

 YAB JAYKʼIʼ KU OWMÉJ KʼAL AN DIOS AXI CHUBAX EJAT

14. ¿Jaleʼ ti ulal abal neʼets ku kʼwajiy putudh kʼal a Jehová max ku kʼwajiy utat kʼal Jajáʼ? (Ka tsuʼuw jayej an imagen).

¹⁴ Max ki lej belaʼ abal a Jehová chubax ejat, nixéʼ neʼets tu ku tólmiy abal ku kʼwajiy putudh kʼal Jajáʼ. Jats jawaʼ watʼey kʼal a José, jajáʼ in belálak abal a Jehová chubax ejat, jaxtám yab in léʼnaʼ ka walbin ani kin kʼibchij (Gén. 39:9). Jaxtám lej exbadh ki jolkʼaʼ i kʼij abal ki exóbnaʼ an Biblia ani ki ólonchij a Jehová, kom axéʼ neʼets tu ku tólmiy abal ki belaʼ abal Jajáʼ chubax ejat. Jayej neʼets tu ku tólmiy abal ku kʼwajiy más utat kʼal Jajáʼ. Max wawáʼ ki koʼoy jun i jaʼubtaláb kʼal a Jehová antsanáʼ jantʼiniʼ a José, yab neʼets ki léʼnaʼ ki tʼajaʼ jantʼoj axi kin yajbédhanchij in ichích a Jehová (Sant. 4:8).

15. ¿Jantʼoj i exobnál kʼal jawaʼ in tʼajaʼ an israelitas? (Hebreos 3:12).

¹⁵ Jitaʼchik in ukʼchiyal abal a Jehová chubax ejat, awil kin tʼajaʼ jantʼoj kʼal axi ka tʼajan kin kʼibchij. Ki tsuʼuw jawaʼ in watʼaʼ an israelitas tam ti xeʼetsin ban desierto. Kʼayúm kʼayúm owméjchik kʼal a Jehová ani yabáts in belaʼchik max neʼets ka pidhan jawaʼ kin yejenchij. Ma in uluwchik: «¿Kʼwajat a Jehová kʼal wawáʼ o imbáj?» (Éx. 17:​2, 7). Talbél, jajáʼchik in kʼibchij a Jehová. Wawáʼ yab i léʼ ki nitsʼbiy jawaʼ jajáʼchik in tʼajaʼ (ka ajiy Hebreos 3:12).

16. ¿Jantʼoj in éjtowal kin tʼajaʼ ka tsaʼkan i bélomtal?

¹⁶ Jawaʼ u watʼel ban xeʼtsintaláb awil kin tʼajaʼ ku owméj kʼal a Jehová, kom talchik i atikláb yab in belál abal waʼats jun i Dios. Junchikíl i tsuʼtal abal jajáʼchik yab in kwaʼal i kʼibataláb, walám axéʼ kin tʼajaʼ abal ka tsaʼkan i bélomtal. Yab neʼets ki ukʼchiy abal waʼats jun i Dios, pero walám yabáts neʼets ki lej belaʼ abal a Jehová neʼets tu ku tólmiy. Játs jawaʼ in watʼaʼ an dhuchum kʼal an Salmo 73. Jajáʼ in tsuʼtalak abal jitaʼchik yab in tʼojonchalak a Jehová kʼwajatak alwaʼ, yab in kwaʼalakchik i kʼibataláb. Jaxtám in kónoyalak tin baʼ max in  tomnálak kin áynanchij kin tʼojonchij a Jehová (Sal. 73:​11-13).

17. ¿Jantʼoj neʼets tu ku tólmiy abal etsʼey ku kʼwajiy utat kʼal a Jehová?

¹⁷ ¿Kʼal jantʼoj ti tólmiyat an salmista abal kin jalkʼuy in tsalápil? Jajáʼ kʼwajiy in tsalpayal kʼal jawaʼ awil kin watʼaʼ jitaʼchik in ukʼchiyal a Jehová (Sal. 73:​18, 19, 27). Jayej kʼwajiy in tsalpayal ban alwaʼtaláb axi in bátsʼuwal kom in tʼójonchal a Jehová (Sal. 73:24). Wawáʼ jayej i éjtowal ki tsalpay kʼal patal an alwaʼtaláb axi a Jehová tu pidhámal kom i tʼójonchal. Jayej i éjtowal ki tsalpay jantʼiniʼ ti neʼets ku kʼwajiy max yabak i tʼójonchal a Jehová. Max ki tsalpay kʼal patal axéʼ, neʼets ki ejtow ku kʼwajiy putudh kʼal a Jehová ani neʼets ku tsalpaxin jantʼiniʼ an salmista, jajáʼ in uluw axéʼ: «U lej tʼajámal ti kwéntaj tu ejatal abal jawaʼ más alwaʼ játs kin utey kʼal a Jehová» (Sal. 73:28).

18. ¿Jaleʼ ti yab in tomnál ku jikʼey kʼal jawaʼ neʼets ka watʼey axi taʼtal a kʼicháj?

¹⁸ Neʼets ki ejtow ki tamétnaʼ jawákits tam kʼibataláb kom a Jehová tu tólmiyal. Jajáʼ «pel jun i Dios axi chubax, ani ejat abal etsʼey» (1 Tes. 1:9). A Jehová pel jun i Dios axi chubax u tʼeʼpinal kʼal wawáʼ ani chubax in léʼ tu ku tólmiy. Jaxtám i belál abal neʼets tu ku tólmiy xowéʼ ta kʼicháj. Lej weʼits neʼets ka ulits jun i púlik yajchiktaláb axi yab jaykʼiʼ i tsuʼúmal, pero a Jehová neʼets tu ku tólmiy (Is. 41:10). Jaxtám i éjtowal ki uluw antsanáʼ: «Pel a Jehová axi etsʼey tin tólmiyal, yab neʼets kin jikʼey» (Heb. 13:​5, 6).