1. ¿Jantʼoj játs axi in lej jikʼpál jitaʼchik kʼaʼál tu kʼalel kʼal jun i tamkuntaláb? (Ka tsuʼuw an foto).

 KI TSALPAY abal jun i tomkinél axi yab pel i ólchix kʼal a Jehová kʼalej al jun i tamkuntaláb. In lej jikʼpaʼchik abal an epchalchik u lej kʼanidháx ani abal bátsʼuwatchik lej alwaʼ. Tam u aynalits, an mimláb in uchál in tomkíl: «U lej kulbetnál jantʼiniʼ in ey an ólchixchik kʼal a Jehová».

2. ¿Jaleʼ ti talchik i epchal in jilamal kin kʼakʼnaʼ a Jehová?

² An kʼanidhomtaláb axi u tejwamél tin bichówil a Jehová pel jantʼoj lej alabél, pero kwaʼal ki tʼilaʼ abal patal u wálbidh ani jaxtám neʼets ku ukʼpin yaníl (1 Juan 1:8). Jaxtám biyat más ki exlaʼ an epchalchik, más neʼets ki tʼajaʼ ti kwéntaj abal jayej u ukʼpinalchik (Rom. 3:23). Tu tʼeʼpindhál ki exlaʼ abal talchik i epchal in jilamal kin kʼakʼnaʼ a Jehová kom in lej tʼajchal ti kwéntaj tam u ukʼpinal an epchalchik.

3. ¿Jantʼiniʼ ti neʼetsak ka tejwaméj jitaʼchik chubax pel i aykol kʼal a Cristo? (Juan 13:34, 35).

³ Ki tʼilaʼ junílekʼij an texto juʼtáj ti kaldhach in bij axéʼ an exobintaláb (ka ajiy Juan 13:34, 35). ¿Jantʼiniʼ ti neʼets ka exláj jitaʼchik chubax pel i aykol kʼal a Cristo? Jajáʼchik neʼetsak kin tejwamédhaʼ i kʼanidhomtaláb belits abal wálbidhchik. Ki tʼajaʼ ti kwéntaj abal a Jesús in uluw: «Max chubax ki kʼanidháxin, tam patal an inikchik neʼets kin tsoʼóbnaʼ abal tatáʼchik pel tu lej exobalíl». Kʼal axéʼ xi kaw, a Jesús in tejwamédhaʼ abal patal an atikláb neʼetsak kin tʼajaʼ ti kwéntaj jitaʼchik  chubax pel i aykol kʼal jajáʼ, kom neʼetsak ki tejwamédhaʼ i kʼanidhomtaláb.

4. ¿Jantʼoj walám in konowiyal tin kwetémtal talchik i atikláb?

⁴ An atiklábchik axi yab pel i ólchix kʼal a Jehová, walám in tʼajámal axéʼchik xi konowixtaláb: «¿Jaleʼ ti kwaʼal kin tejwamédhaʼ i kʼanidhomtaláb jitaʼchik pel i aykol kʼal a Cristo? ¿ Jantʼiniʼ in tejwamédhaʼ a Jesús abal in kʼanidhál in aykolil? ¿Ani jantʼiniʼ u éjtowal ku nitsʼbiy?». Pero max wawáʼ pélits u ólchix kʼal a Jehová, jayej lej alwaʼ ki tʼajaʼ axéʼchik xi konowixtaláb. Axéʼ neʼets tu ku tólmiy ki tejwamédhanchij i kʼanidhomtaláb patal an epchal, belits max ka ukʼpinchik (Efes. 5:2).

5. ¿Ma juʼtáj in bájuwal an kʼanidhomtaláb axi a Jesús in uluw ki tejwamédhaʼ ti Juan 15:12, 13?

⁵ A Jesús in uluw abal in aykolil neʼetsak ka exláj kom neʼetsak kin tejwamédhaʼ jun i kʼanidhomtaláb axi lej púlik (ka ajiy Juan 15:12, 13). Ki tʼajaʼ ti kwéntaj an abatnaxtaláb axi a Jesús in pidhaʼ in aykolil: «Kit kʼanidháxin jun kʼal xi jun, jantʼiniʼ nanáʼ tin kʼanidhom kʼal tatáʼchik». ¿Ma juʼtáj in bájuwal axéʼ xi kʼanidhomtaláb? A Jesús in uluw abal ma neʼets ki léʼnaʼ ki bínaʼ i ejatal abal ki kʼaniy an epchalchik. b

6. ¿Jantʼiniʼ in tejwamedhál an Biblia abal lej exbadh ki tejwamédhaʼ i kʼanidhomtaláb?

⁶ An Biblia in ulal abal lej exbadh ki tejwamédhaʼ i kʼanidhomtaláb. Yan i atikláb in lej kulbetnál i versículos ejtíl axéʼ: «A Dios in ey lej kʼanidhom» (1 Juan 4:8); «Ka kʼanidhaʼ patal a at inik jantʼiniʼ a kʼanidhál ta baʼ» (Mat. 22:39). Jayej axi in ulal: «Ka lubaʼ ki kʼanidháxin jun kʼal xi jun kom axi u kʼanidhom jayej u lej pakwlanchix» (1 Ped. 4:8). Ani waʼats kʼeʼat i texto axi in ulal: «Yab jaykʼiʼ neʼets ka taley an kʼanidhomtaláb»  (1 Cor. 13:8). Axéʼ an versículos in tejwamedhál abal lej exbadh ki tejwamédhaʼ i kʼanidhomtaláb.

7. ¿Jaleʼ ti a Satanás yab in éjtowal kin tʼajaʼ abal an atiklábchik ka kʼanidháxin ani ka kʼwajiy junkudh?

⁷ Yan i atikláb in konowiyal tin baʼ jawaʼ játs an belomtaláb axi chubax. Patal an kʼakʼnaxtaláb in ulal abal játs axi chubax, pero in olnálchik yan jantʼoj axi yab kʼwajat ti Biblia. A Satanás in tʼajámal abal ka waʼtsin yan i kʼakʼnaxtaláb, jaxtám an atiklábchik yabáts in exlál jawaʼ játs an chubaxtaláb. Pero a Satanás yab in tʼajámal abal axéʼchik xi kʼakʼnaxtaláb ka kʼwajiy junkudh ani ka kʼanidháxin. Expidh a Jehová in éjtowal kin tʼajaʼ nixéʼ, ani játs kom a Jehová lej kʼanidhom. Expidh jitaʼchik in tsápnanchal kin kʼakʼnaʼ a Jehová játs axi chubax u kʼanidháx (1 Juan 4:7). Jaxtám a Jesús in uluw abal an kʼanidhomtaláb axi chubax, expidh neʼetsak kin tejwamédhaʼ in aykolil.

8, 9. ¿Jantʼoj in tsuʼúmal yan i atikláb tin kwéntaj an ólchixchik kʼal a Jehová ani jantʼiniʼ ti tolmiyámej?

⁸ Yan i atikláb in tʼajámal ti kwéntaj abal expidh in aykolil a Cristo játs axi in tejwamedhál i kʼanidhomtaláb axi chubax. Jun i tʼiplab, jun i epchal axi in bij Ian kʼalej kʼal jun i púlik tamkuntaláb axi tʼajan al jun i estadio axi kʼwajat utat tin kʼimáʼ. Jajáʼ kʼalnekits al nixéʼ an estadio in tʼajál jayits a ítsʼ, pero abal kin tsuʼuw jun i partido. Jajáʼ in uluw axéʼ tin kwéntaj an púlik tamkuntaláb: «An epchalchik neʼetsak alwaʼ tsʼejkakadh, tejwaʼak abal u kʼanidháx ani an tsákamchik yab jitaʼ in itʼixbedhál». Jayej in uluw abal jawaʼ más in jikʼpaʼ játs abal patal kʼwajatak koyat ani lej kulbél. In uluw: «Yab u tʼilál nibal jun i tʼilomtaláb axi bináj, pero jawaʼ u tʼilál játs jawaʼ in tʼajálak an ólchixchik kʼal a Jehová. Yab jaykʼiʼ neʼets ku ukʼchiy». c Axéʼ xi epchal in tʼajaʼ ti kwéntaj abal an ólchixchik kʼal a Jehová u lej kʼanidháx. Nixéʼ an kʼanidhomtaláb tu tólmiyal abal ki tʼajaʼ tu alwaʼ inik ani ki tólmiy axi kʼeʼat.

⁹ An epchal John jayej in lej jikʼpaʼ jawaʼ in tsuʼuw tam ti kʼaʼál kʼalej kʼal jun i tamkuntaláb. In lej jikʼpaʼ abal bátsʼuwat lej alwaʼ kʼal an epchalchik ani abal patal an epchal u kʼanidháx. Jajáʼ in ulal: «U lej belaʼ abal jajáʼchik játs an belomtaláb axi chubax». d Pero waʼats kʼeʼat i tʼiplab axi in tejwamedhál abal an ólchixchik kʼal a Jehová játs an kʼakʼnaxtaláb axi chubax.

10. ¿Jaleʼ ti junchikíl neʼets ki atsʼaʼ kʼibat ki tejwamédhaʼ i kʼanidhomtaláb? (Ka tsuʼuw jayej an nota).

¹⁰ Ki tʼilaʼ abal an epchalchik jayej waláblom ani walám kin uluw o kin tʼajaʼ jantʼoj axi tu ku yajbedhaʼ (Sant. 3:2). e Tam ki watʼaʼ nixéʼ, walám ki atsʼaʼ kʼibat ki tejwamédhaʼ i kʼanidhomtaláb. ¿Jantʼoj neʼets tu ku tólmiy abal yab ku itʼixbéj ani ki tejwamédhaʼ i kʼanidhomtaláb? Ki tsuʼuw in tʼiplábil a Jesús (Juan 13:15).

11. ¿Jantʼoj in tʼajaʼ a Santiago ani a Juan jun a kʼicháj? (Ka tsuʼuw an imágenes).

¹¹ A Jesús in exlálak abal in aykolil neʼetsak ka ukʼpin kom wálbidhchik. Jaxtám in tólmiychik ani in tejwamédhanchij i kʼanidhomtaláb, abal jajáʼchik kin áynanchij kin  tʼojonchij a Jehová. Jun a kʼicháj a Santiago ani Juan in uchaʼ in mamá abal ka kónchinchat kʼal a Jesús más in uchbíl tin Éyaltal a Dios (Mat. 20:20, 21). Jajáʼchik in tejwamédhaʼ abal kʼwajatak in kʼadhatnál tin baʼ ani in kʼaʼinchal más i uchbiláb (Prov. 16:18).

12. ¿Jaleʼ i exlál abal yab expidh a Santiago ani a Juan játs axi yab in tejwamédhaʼ i kʼanidhomtaláb?

¹² Yab expidh a Santiago ani a Juan játs axi ukʼpin. Ki tsuʼuw jantʼoj játs axi in tʼajaʼ axi kʼeʼat an abatwálejchik. An Biblia in ulal abal an abatwálejchik lej tsákuy tam tin exlaʼ jawaʼ in tʼajaʼ a Santiago ani a Juan (Mat. 20:24). I éjtowal ki tsalpay abal lej kʼibat jawaʼ kʼwajatak ti watʼel ani ma walám uchan axéʼ a Santiago ani a Juan kʼal axi más an abatwálej: «¿A tsálpayal abal expidh tatáʼchik a éjtowal ka konoy más a uchbíl tin Éyaltal a Dios? Wawáʼ jayej u tʼojnének lej tsapik kʼal a Jesús. Jayej in tomnál ku pidhan más i uchbíl». Nixéʼ a kʼicháj yabchik in tejwamédhaʼ i kʼanidhomtaláb.

13. ¿Jantʼoj in tʼajaʼ a Jesús belits abal junchikíl in abatwálejchik u ukʼpinal? (Mateo 20:25-28).

¹³ ¿Jantʼoj in tʼajaʼ a Jesús? Jajáʼ yab tsákuy nibal in tsalpay kin aliy kʼeʼat i abatwálej abal ka kalchiyat a Santiago ani a Juan. Yab in uluw abal neʼets kin aliy i inikchik axi más tsaʼat tin baʼ, axi más u kʼanidhom o axi kin tʼajaʼ más alwaʼ in tʼojlábil. A Jesús in tólmiychik abal ka tsálpaxin, jayej in lej belálak abal jajáʼchik in éjtowalak kin jalkʼuy jantʼiniʼ in ey  (ka ajiy Mateo 20:25-28). A Jesús etsʼey in tejwamédhanchij i kʼanidhomtaláb in abatwálejchik, belits abal jajáʼchik u tsakúlak kom in léʼak kin tsuʼuw jitaʼ játs axi más exbadh (Mar. 9:34; Luc. 22:24).

14. ¿Jantʼiniʼ jatsak an atikláb juʼtáj ti yejey an abatwálej in kʼal a Jesús?

¹⁴ A Jesús in exlálak lej alwaʼ jantʼiniʼ u tsalpax an atikláb axi u kʼwajíl juʼtáj ti yejey an abatwálejchik (Juan 2:24, 25). An atiklábchik axi pelak i ókʼlek kʼal jun i belomtaláb in kulbetnálak ka lej exláj ani kin koʼoy jun in éy (Mat. 23:6; ka jumbiy kʼal an video axi in bij Asientos del frente en la sinagoga, axi kʼwajat ban nota de estudio axi ti Mateo 23:6). Axéʼchik xi atikláb in tsálpayalak abal jajáʼchik más exbadh (Luc. 18:9-12). f Jaxtám a Jesús in exlálak abal junchikíl an abatwálej u tsalpaxak jantʼiniʼ nixéʼchik xi atikláb (Prov. 19:11). A Jesús in exlálak abal an abatwálej neʼetsak ka ukʼpin ani jaxtám yab u tsakúlak. In lej belálak abal jajáʼchik in éjtowalak kin jalkʼuy jantʼiniʼ in ey. Jajáʼchik in éjtowalak kin koʼoy i tsaʼataláb ani yabáts kin kʼaʼinchij yan jantʼoj. Jayej neʼetsak kin exóbnaʼchik kin tʼajaʼ ti kʼanidhom.

15. ¿Jantʼoj i exobnál kʼal jawaʼ in watʼaʼ a Santiago ani a Juan?

¹⁵ Ki tsalpay kʼal jawaʼ in tʼajaʼ a Santiago ani a Juan. Jawaʼ jajáʼchik in konoy ka pidhan yab tekedh. Pero jayej yab tekedh jawaʼ in tʼajaʼ axi más an abatwálej, kom tsákuychik. A Jesús in tejwamédhanchij i kʼanidhomtaláb patal an abatwálej. ¿Jantʼoj i exobnál kʼal axéʼ? Yab in tomnál ki lej tʼajaʼ ti kwéntaj tam u ukʼpinal axi kʼeʼat, jawaʼ kwaʼal ki tʼajaʼ ti kwéntaj játs jantʼoj i tʼajál wawáʼ tam kʼeʼat ka ukʼpin. Tam ki atsʼaʼ abal u tsakúl kʼal jawaʼ in tʼajaʼ jun i epchal, in tomnál ki tʼajaʼ ti kwetémtal axéʼchik xi konowixtaláb: «¿Jaleʼ tin tsakúl? ¿Walám nanáʼ játs axi in tomnál ku jalkʼuy jantʼiniʼ u ey? ¿Walám an epchal kʼwajat in tametnál jun i kʼibataláb ani jaxtám in uluw nixéʼ xi kaw? ¿Yab walám in tomnál ku pakwlanchij belits abal u wéʼ yajnaʼ jawaʼ in tʼajaʼ?». Max ki tejwamédhanchij an epchalchik abal i kʼanidhál, tam neʼets ka tejwaméj abal chubax pel u aykol kʼal a Cristo.

16. ¿Jantʼoj más i éjtowal ki exóbnaʼ kʼal jawaʼ in tʼajaʼ a Jesús?

¹⁶ Kʼal in tʼiplábil a Jesús i exobnál abal wawáʼ jayej kwaʼal ki tsápnanchij ki exbay jawaʼ in atsʼál an epchalchik (Prov. 20:5). A Jesús in éjtowalak kin exlaʼ jantʼoj in atsʼál tin ichích an abatwálej ani wawáʼ yab i éjtowal, pero jawaʼ i éjtowal ki tʼajaʼ játs ki tejwamédhanchij i kʼayaʼtaláb an epchalchik tam ka ukʼpin (Efes. 4:1, 2; 1 Ped. 3:8). Jantʼoj axi neʼets tu ku lej tólmiy játs ki tsápnanchij ki exlaʼ más an epchalchik. Ki tsuʼuw jun i tʼiplab abal jantʼiniʼ i éjtowal ki tʼajaʼ.

17. ¿Jantʼoj watʼey tam ti jun i ókʼnom kʼal an circuito in tsápnanchij kin exlaʼ más jun i epchal?

¹⁷ Jun i ókʼnom kʼal an circuito axi u kʼwajíl ti África oriental in exlaʼ jun i epchal axi in atsʼálak lej kʼibat kin tʼilmay, ¿walám yabáts in tʼajchij in tsap abal kin jaʼúbnaʼ? An epchal in ulal: «U tsápnanchij ku tʼilmay an epchal abal ku exlaʼ más». Tam tin exlaʼ patal jawaʼ in watʼamal an epchal, in exbay jaleʼ ti antsanáʼak in ey. In uluw: «U exbay abal an epchal kʼwajatak  in tsápnanchal kin ukʼchiy patal jawaʼ in watʼamal tin tsakamtal. Jayej u tʼajaʼ ti kwéntaj abal kʼwajatak in lej tsápnanchal abal kin tʼojonchij a Jehová. U lej jikʼpaʼ ku exlaʼ patal nixéʼ ani u kʼanidhaʼ más an epchal, xowéʼ u lej jaʼubnál». Max ki tsápnanchij ki exlaʼ más an epchalchik, neʼets ki ejtow ki tejwamédhaʼ abal i kʼanidhál.

18. ¿Jantʼoj in tomnál ki konowiy ti kwetémtal? (Proverbios 26:20).

¹⁸ Walám junchikíl ki léʼnaʼ ki tʼilmay an epchal axi tu odhnaʼ kʼal jun i kaw. Pero max játs i léʼ ki tʼajaʼ, okʼox ki tsalpay kʼal axéʼ: «¿U éxbayal patal jawaʼ watʼey?» (Prov. 18:13). «¿Walám tʼajchíl tin tʼajaʼ an epchal?» (Ecl. 7:20). «¿Walám jayej nanáʼ u odhnámal jitaʼ ti biyál?» (Ecl. 7:21, 22). «Max ku exaʼ ku tʼilmay an epchal, ¿walám ku puwedhaʼ más an kʼibataláb?» (ka ajiy Proverbios 26:20). Walám max ki lej tsalpay kʼal axéʼchik xi konowixtaláb, neʼets ki tʼajaʼ ti kwéntaj abal jawaʼ más tekedh játs ki ukʼchiy jawaʼ u tʼajchin ani ki áynanchij ki tejwamédhaʼ i kʼanidhomtaláb.

19. ¿Jantʼoj i léʼ ki áynanchij ki tʼajaʼ?

¹⁹ An ólchixchik kʼal a Jehová i tejwamedhál abal chubax pel u aykol kʼal a Cristo, pero ¿jantʼoj in tomnál ki tʼajaʼ junchik ti eb? Ki áynanchij ki tejwamédhanchij an epchalchik abal chubax i kʼanidhál belits abal junchikíl ka ukʼpinchik. Walám nixéʼ kin tʼajaʼ abal kʼeʼat i atikláb kin tʼajaʼ ti kwéntaj abal an ólchixchik kʼal a Jehová játs an kʼakʼnaxtaláb axi chubax ani walám jayej kin léʼnaʼchik kin kʼakʼnaʼ a Jehová. Jaxtám, ki áynanchij ki tejwamédhaʼ i kʼanidhomtaláb abal ki tejwamédhaʼ abal chubax pel u aykol kʼal a Cristo.