Ka tsuʼuw jawaʼ a tákuy

Kit kʼalej ti índice

Konowixtalábchik axi a tʼajámal

Konowixtalábchik axi a tʼajámal

¿Jaleʼ tin uluw jun i inik axi u bijiyáb ti «Fulano» abal max ka tomkin kʼal a Rut neʼetsak ka kʼibej in kʼalabil? (Rut 4:1, 6).

Ti biyál, tam jun i israelita ka tsemets, waʼatsak talchik i kʼibataláb axi kwaʼalak ka tsʼejkáj. Ejtíl, ¿jantʼoj neʼetsak ka watʼey kʼal an tsabál axi in kwaʼalak? ¿Walám neʼetsak ka kʼibej o kin kʼálnaʼ kʼeʼat i atikláb? An abatnaxtaláb axi pidhan a Moisés in olnálak jantʼoj kwaʼalak ka tʼajan.

Max jun i israelita ka tsemets o ka jílkʼon lej tsʼejwantál, tam in yanél in éjtowalak kin tsab tsʼaʼiy an tsabál axi jajáʼ in kwaʼalak. Antsanáʼ yab neʼetsak ka kʼibej nixéʼ xi tsabál ani belej neʼets kin kʼálnaʼ in yanél (Lev. 25:23-28; Núm. 27:8-11).

¿Jantʼoj kwaʼalak ka tʼajan abal yab ka ukʼchiyat in bij jun i israelita tam ka tsemets? In epchal kwaʼalak ka tomkin kʼal an tsemchidh mimláb ani kwaʼalak kin koʼoy jun i tsakam kʼal jajáʼ, abal játs ka jílkʼon ti dhabal kʼal an tsabál. Axéʼ xi tomkintaláb u bijiyáb ti Biblia matrimonio de levirato o de cuñado. Axéʼ jatsak abal an tsemchidh mimláb kin koʼoy kʼal jitaʼ ti ka beletnáj (Deut. 25:5-7; Mat. 22:23-28). Antsanáʼ ti watʼey kʼal a Rut.

Ki tsalpay kʼal jawaʼ in watʼaʼ a Noemí. A Noemí kʼwajatak tómkidh kʼal a Elimélec. Pero a Elimélec ani tsablom in tsakámil tsemets ani yabáts waʼatsak kʼal jitaʼ ka beletnáj a Nohemí (Rut 1:1-5). Tam ti a Noemí wichiy ti Judá, in uchaʼ a Rut abal kin tʼilmay a Boaz ani kin uchaʼ abal ka tsʼaychat an tsabál, kom jajáʼ pelak in yanél a Elimélec (Rut 2:1, 19, 20; 3:1-4). Pero a Boaz in exlálak abal waʼatsak kʼeʼat i inik axi más in tomnálak kin tsʼaʼiy an tsabál, kom jatsak in lej yanél a Elimélec (Rut 3:9, 12, 13). An Biblia in ulal abal axéʼ xi inik u bijiyábak «Fulano».

Tam ti kʼaʼál, a Fulano in uluw abal neʼetsak kin tsab tsʼaʼiy an tsabál (Rut 4:1-4). Jajáʼ in exlálak abal neʼetsak ka kalej jalbidh, pero jayej in exlálak abal a Nohemí yabáts neʼetsak kin koʼoy i tsakam kom payeblábits. Jaxtám yab neʼetsak ka waʼtsin kʼeʼat axi kin kʼálnaʼ an tsabál in kʼál a Elimélec. Patal nixéʼ an tsabál neʼetsak kin kʼálnaʼ a Fulano, jaxtám in tsálpayalak abal lej alwaʼ max kin tsʼaʼiy.

Pero tam ti in exlaʼ abal kwaʼalak ka tomkin kʼal a Rut, in uluw: «Yab u éjtowal ku tsʼaʼiy kom neʼets ku kʼibaʼ u kʼalabil» (Rut 4:5, 6). ¿Jaleʼ ti yab in léʼnaʼ ka tomkin kʼal a Rut?

Max a Fulano o kʼeʼat in yanél a Elimélec ka tomkin kʼal a Rut, an tsakam axi kin koʼoy játs neʼetsak kin kʼálnaʼ an tsabál axi in kʼalak a Elimélec. ¿Jaleʼ ti neʼetsak ka kʼibej in kʼalabil a Fulano? An Biblia yab tu ólchal, pero ki tsuʼuw jaleʼ ti walám neʼetsak kin kʼibaʼ.

  • Kʼaʼál, walám a Fulano in tsalpay abal neʼetsak kin kʼibaʼ yan i tumín kom patal an tsabál axi in kwaʼalak a Elimélec neʼetsak kin kʼálnaʼ in tsakámil a Rut, yab a Fulano.

  • Tsabchíl, kwaʼalak kin béletnaʼ a Noemí ani a Rut.

  • Oxchíl, max a Fulano kin koʼoy i tsakam kʼal a Rut, tam an tsakamchik kwaʼalak kin tsʼejlíxnaʼ an tsabál kʼal an tsakamchik axi in kwaʼalakits a Fulano.

  • Tseʼchíl, max a Fulano yab in kwaʼalak i tsakam, tam an tsakam axi kin koʼoy kʼal a Rut neʼetsak kin kʼálnaʼ an tsabál axi in kwaʼalak a Elimélec ani a Fulano. An tsakam neʼetsak ka exláj abal pel in tsakámil a Elimélec, yab in tsakámil a Fulano. A Fulano yab in léʼak kin kʼibaʼ an tsabál axi in kwaʼalak, jaxtám in uchaʼ a Boaz abal jajáʼits kin tsʼaʼiy an tsabál axi in kwaʼalak a Elimélec. Pero, ¿jaleʼ in léʼnaʼ a Boaz kin tsʼaʼiy an tsabál? Jajáʼ in uluw abal yab in léʼak abal ka kʼibej in bij a Elimélec (Rut 4:10).

A Fulano expidh in tsalpay kʼal jajáʼ, yab in léʼak abal ka kʼibej in bij nibal in kʼalabil. Pero yab eyan nibal jantʼoj kʼal jawaʼ in tʼajaʼ kom ukʼchinchat in bij. Jayej yab in ejtow kin batsʼuw an púlik alwaʼtaláb axi in batsʼuw a Boaz. Al in yanél a Boaz játs ti waʼtsin an Mesías. A Fulano in kʼibaʼ yan i alwaʼtaláb kom expidh in tsalpay kʼal jajáʼ ani yab in léʼnaʼ kin tólmiy jitaʼchik más in yéjenchalak (Mat. 1:5; Luc. 3:23, 32).