A Edén ¿pel juʼtáj ti tujey ti kʼwajíl an atiklábchik?

KATSALPAY abal it kʼwajat al jun i tsabál lej alabél, lej ow kʼal an bichow. Tatáʼ yab it tʼeʼpinál ani yab a kwaʼal nibal jun i yajál. A lej kʼijidhnál jawaʼ a tsuʼtal.

Yab a elál i kaw abal ka uluw jantʼiniʼ játs in alabéltal. Tanáʼ a tsuʼtal lej alabél an tajaxtaláb axi in binál an kʼakʼal, a tsuʼtal lej yan i wits axi lej alabél, a atsʼál jantʼiniʼ u yatsnal in xekel an teʼlom, a atsʼál jantʼiniʼ an tsʼitsinchik u ajat, an tsakam jajnek xeʼetschik in aliyal in tsiʼmal an wits, jayej a tsuʼtal jantʼiniʼ u adhíl an itseʼ... ¿yab aníts abal patal i léʼ ku kʼwajiy al jun i alabél tsabál antsanáʼ?

An atiklábchik axi tin puwél an tsabál, in ulalchik abal játs antsanáʼ juʼtáj tu kʼwajílakchik an kʼaʼál atikláb axi ti biyál. Ma ti biyál, an judíos, an atiklábchik axi in belál kʼal a Cristo ani an musulmanes in belálchik abal an kʼaʼál atikláb kʼwajiychik al jun i alabél tsabál axi in bij Edén. An Biblia, in ulal abal an atiklábchik ani an koʼnél, u kʼwajílakchik junkudh. Jayej in kwaʼalakchik jun i alwaʼ jaʼubtaláb kʼal a Dios, an dhábal kʼal nixéʼ xi alabél Tsabál. Jayej neʼetsakchik ka jilan ka kʼwajiy abal etsʼey (Génesis 2:​15-24).

Jayej, an hindúes in ulalakchik abal waʼtsin jun i alabél Tsabál. An budistas, in belálchik abal kʼal jitaʼ tu exóbchinal tin kwéntaj a Dios, kʼwajiychik al jun i paraíso ti biyál. Jayej yan i belomtaláb ti África in olnálchik i tʼilab axi junat kʼal jawaʼ in watʼaʼ a Adán ani a Eva.

Al patal an belomtaláb in belálchik abal jun a kʼicháj waʼtsin jun i paraíso. Jun i historiador axi in bij, Jean Delumeau, in ulal abal «abal yan i atikláb in belálchik abal waʼtsin jun i alabél. Ani abal tanáʼ u kʼwajílakchik i atikláb axi yab walbidh, u kʼwajilakchik kulbél, koyat, in kwaʼalakchik yan i kʼapnél, yab waʼatsak i pojkaxtaláb ani u kʼwajilakchik lej junkudh. Yan i atikláb in leʼ max u kʼwajilak al jun i alabél tsabál antsanáʼ. Yab jitaʼ in ukʼchiyámal an alabél tsabál. Ani i áychal abal jun a kʼicháj ku kʼwajiy antsanáʼ».

¿Jaleʼ ti yan i atikláb in belál tin kwéntaj an alabél tsabál? ¿Walám an ­atiklábchik expidh in «tʼilál tin kwéntaj jun i alabél tsabál»? ¿Walám chubax kʼwajiy a Adán, a Eva ani an jardín de Edén?

Talchik in tsálpayal abal lej tidhetal jitaʼ in belál kʼal axéʼ. Kom xowéʼ an atiklábchik lej exoblámadh, in tsálpayalchik abal an alabél tsabál pel jun i alkʼidh tʼilab. I lej jikʼpál kom ma jitaʼ in okʼnál an belomtalábchik in ulal abal an jardín de Edén expidh pel jun i alkʼidh tʼilab o jun i tʼiplab.

Chubax, an Biblia in olnál tin kwéntaj talchik i tʼiplab. Jawaʼ más in exlál an atiklábchik, jats an tʼiplab axi a Jesús in éyendhaʼ abal kin exóbchij in aykólilchik. Pero an Biblia yab in ulal max an jardín de Edén pel jun i alkʼidh tʼilab, in ulal abal chubax waʼtsin. Max yab chubax axéʼ, ¿walám neʼets ki éjtow ki belaʼ patal jawaʼ in olnál an Biblia? Ki exóbnaʼ jaleʼ ti talchik i atikláb yab in belál abal chubax waʼtsin an jardín de Edén. Talbél neʼets ki exóbnaʼ jaleʼ ti lej exbadh axéʼ xi tʼilab abal wawaʼ.