Ka tsuʼuw jawaʼ a tákuy

Kit kʼalej ti índice

TEMA DE PORTADA | PATAL JAWA’ IN KUXUYÁMAL AN BIBLIA

An Biblia in kuxuy bélits abal dhuchan al i úw axi yab in kuxuyal

An Biblia in kuxuy bélits abal dhuchan al i úw axi yab in kuxuyal

AN K’IBATALÁB. An dhúchumchik k’al an Biblia ani jita’ in tsab dhucha’, in ts’ejka’chik al i papiro ani i pergamino (2 Timoteo 4:​13). *¿Jale’ ti wé’ ka k’ibej jawa’ dhúchadhak ban papiros ani ban pergaminos?

An papiro u lej pejnal, lej dhádhat ani u pakwnal jawa’ k’wajat dhuchadh, ma ka tala’ k’atsej ani ka wenk’on ti pojodh. Játs jawa’ in ulal an atiklábchik axi in exobnál jawaʼ wat’ey ti Egipto, ejtíl a Richard Parkinson ani a Stephen Quirke. An rollo axi ka ko’oyat dhayach, awil ka bokman ani ka k’atsej ani max ka jóliyat, awil ka k’apat k’al an dhanits. Jayej, k’e’at jant’oj axi in t’ajálak ka odhej an papiro, játs kom púnuwat ju’táj ti lej tajax ani ju’táj ti molow.

An pergamino in kuxuyal más i k’ij, pero jayej u odhel max yab ka eyendháj tekedh o max ka púnuwat ju’táj ti lej tajax ani ju’táj ti molow. * Jayej wa’ats k’e’at i tsakam jájnek axi in odhnál an pergamino. Jaxtám, an libro Everyday Writing in the Graeco-Roman East (La escritura cotidiana en el oriente Grecorromano) in ulal axé’ tin kwéntaj an dhuchlab axi elnének: «I lej jik’pál abal an copias in k’ál an biblias in lej kuxuyámal». Max tálnekak axé’ xi copias, yabak ne’ets ki ko’oy xowé’ an Biblia.

JANT’INI’ IN KUXUYÁMAL AN BIBLIA. Ban abatnaxtaláb axi pidhan an israelitas, uchan abal jita’ kin t’aja’ ti ts’alej, «kwa’alak kin dhucha’» an bo’ i k’a’ál libros in k’ál an Biblia (Deuteronomio 17:18). Jayej, wa’tsin yan i atikláb axi in ts’ejka’ i copias in k’ál an Biblia. Jaxtám, tin taltal an k’a’ál siglo, wa’atsakits yan i copias ban sinagogas in k’ál a Israel ani ma ti Macedonia (Lucas 4:​16, 17; Hechos 17:11). ¿Jant’ini’ tin kuxuyámal ma xowé’ ta k’icháj axé’ xi dhuchlab?

An dhuchlabchik axi u exláb ti Rollos del mar Muerto in kuxuy yan i ­támub balidh al i pach, k’wajatak al i paxál al jun i tsabál axi lej waynek.

«T’ajnének ti kwéntaj abal an judíos in dhayálak axé’ xi dhuchlab al i ánforas ani i pach abal yab ka dhubat k’atsej». Játs jawa’ in uluw a Philip Comfort, jajá’ in exobnál tin kwéntaj an Nuevo Testamento. Jayetsej in t’aja’chik an aykol k’al a Cristo. Elnének i dhuchlab in k’ál an Biblia al i pach, al i atáj ju’táj ti lej yik’wax, al i paxál ani ju’táj ti lej waynek.

JAWA’ EJTOWÁMEJ KA T’AJAN. Yan i tsakam pejach in k’ál an copias in k’ál an Biblia, axi dhuchan in t’ajál dos mil i támub, in kuxuyámal ma xowé’. Yab wa’ats nibal jun i libro ejtíl an Biblia axi kin ko’oy yan i copias ani axi kin kuxuy yan i támub.

^ párr. 3 An papiro pel jun i ts’ojól axi u ts’ejkáb ti úw ani an pergamino k’wajat ts’ejkadh k’al in ot’ól i ko’nélchik.

^ párr. 5 Jun i t’iplab, an k’a’ál acta de la Declaracion de Independencia axi ti Estados Unidos dhuchan al i pergamino. Wát’enekits utat doscientos cincuenta i támub ani jawa’ dhuchan yabáts lej tejwa’, k’wajatits ti pakwnal.