In wa’tsin al jun i tsakam kwénchal ban estado ti Sajonia, in kwentanálak an República Democrática Alemana (RDA). U yanél u lej k’anidhaxak ani u tátajchik ets’ey tin exóbchij kin xe’tsin tekedh. Kom al nixé’ xi bichow an eyal játs axi más u k’ak’nabak, yan i atikláb yab in kwa’alak k’e’at i belomtaláb. Naná’ yab u belalak k’al a Dios. Ma tu tsákamtal ani ma tam ti u putuw dieciocho i támub expidh u belalak k’al an eyal ani yab u belalak k’al a Dios.

¿Jale’ u kulbetnálak ku tólmiy expidh an eyal? Kom yab u kulbetanálak abal ka k’e’atnáj an atikláb. U tsálpayalak abal patal jawa’ wa’ats ban bichow kwa’al ka buk’chat jununúl an atiklábchik, abal yab ka wa’tsin i ts’ejwantál nibal i tumínladh. Jaxtám in otsits al jun i grupo in k’ál i kwitólchik axi expidh in tólmiyalak an eyal. Tam ti u kwa’alak catorce i támub in lej tólmixin abal ka támkuyat i úw ani ka tsab eyendháj. An eyalchik axi ti Aue tin lej k’ak’nanchij ani ma tin pídha’chik jun i ts’ejwalixtaláb. U exla’ yan i eyal bélits abal in lej tsákamejak. U tsálpayalak abal k’wajatak u eyendhál alwa’ u ejatal ani abal ne’etsak ku bajuw yan jant’oj.

Pero tam, wat’ey jant’oj axi tin jálk’unchij u ejatal. Ti 1989 an muro axi ti Berlín ijkáj ani taley in tsap an eyal axi ti Europa del Este. Patal jawa’ wat’ey tin tólmiy ku t’aja’ ti kwéntaj abal jawa’ u t’ajnalak, yab tekedh. Ejtíl, an atikláb axi yab in tólmiyalak an eyal yab u lej t’ajnalak ti kwéntaj. Pero, ¿jale’ in t’ajalakchik antsaná’, max in ulalakchik abal patal jununúl i ey? ¿Walám expidh k’wajatak tu k’ambiyáb? Patal jawa’ wat’ey in t’aja’ abal ku ats’a’ t’e’pidh.

Tam, u tsalápil jalk’un. Xowé’ u le’ak ku exóbna’ tin múkul ani tin t’enel. In otsits al jun i escuela abal talbél ku ejtow kin k’alej ban universidad. U tsalápil pelak ku exóbna’ tin ajat ani tin múkul. Yabáts u belka’ patal jawa’ in exóbchat tam ti in tsipilej. Expidh u le’ak tin k’ijidhbél. U tujchij ku xé’tsindha’ aba jítak’ej. Pero bélits abal u tujchij ku t’aja’ patal axé’, yab u ats’alak k’ijidh. Jawa’ u múkuyalak in tejwamedhálak jant’ini’ u ats’ál. ¿Jale’ tu jilnének tejé’ tsabál? ¿Jant’oj i aychal abal a k’icháj axi ta’tal?

U ats’a’ lej alwa’ tam ti in tók’tsinchat an konowixtaláb axi u kwa’alak. Jun a k’icháj, tam ti in k’wajatak ban escuela, in utey k’al talchik i kwitól ani i ts’ik’ách axi k’wajatak ti t’ilom tin kwéntaj jant’oj ne’ets ka wat’ey ban k’icháj axi ta’tal. Taná’ k’wajatak jun i ts’ik’ách axi in bij Mandy a, jajá’ pel i ólchix k’al a Jehová. Tin ucha’: «Andreas, max a lé’ ka exla’ jale’ u k’wajat tejé’ ban tsabál ani jant’oj ne’ets ka wat’ey ban k’icháj axi ta’tal, ka exóbna’ an Biblia».

Yab u lej le’ak ku ajiy an Biblia, pero u le’ak ku exla’ an tok’tsixtaláb. A Mandy tin tejwamédhanchij an capítulo 2 in k’ál a Daniel ani tam ti u ajiy, u lej jik’pa’. Axé’ xi capítulo u kaw tin kwéntaj i eyalchik axi in ko’oyamal yan in tsap. Talbél, a Mandy tin ólchij k’e’atchik i k’ej kaw axi ti Biblia axi in olnál jant’oj ne’ets ka wat’ey axi ta’tal a k’icháj k’al an atikláb. K’wajatak u elál an tok’tsixtaláb k’al patal jawa’ u le’ak ku exla’. Pero, ¿jita’ in dhucha’ nixé’ xi k’ej kaw?, ¿jita’ in alwa’ exlál jawa’ ne’ets ka wat’ey?, ¿walám chubax wa’ats jun i Dios?

A Mandy tin ne’dha’ abal ku exla’ a Horst ani a Angelika, jajá’chik jayej pelak i ólchix k’al a Jehová. Jajá’chik tin tólmiy abal ku exbay más alwa’ an Biblia. Taná’ tu t’aja’ ti kwéntaj abal expidh an ólchixchik k’al a Jehová in eyendhál an bijláb Jehová, ani in ólchal an atiklábchik (Salmo 83:18; Mateo 6:⁠9). U exóbna’ abal a Jehová in lé’ abal ku k’wajiy al jun i alabél Tsabál. Salmo 37:⁠9 in ulal: «Jita’chik kin bela’ k’al a Jehová játs axi ne’ets ka k’wajiy ban alabél Tsabál». U lej kulbetna’ ku exla’ abal patal an atikláb axi kin tsápnanchij kin t’aja’ jawa’ tekedh, in éjtowal kin bats’uw nixé’ xi lablixtaláb.

U ats’a’ wé’ k’ibat ku jalk’uy jant’ini’ u ey ani ku belka’ jawa’ in ulal an Biblia. Patal jawa’ u exóbna’ ku t’aja’ tam ti in tsákamej, in t’aja’ abal ku k’adhatna’ tu ba’. Ko’oy ku exóbna’ ku ko’oy i tsa’ataláb, jayej k’ibat u ats’a’ ku jila’ tin uxúmbej. U lej k’ak’nál abal a Jehová in éxbayal, in ko’onchal i k’aya’taláb ani in k’anidhál patal an atikláb axi k’wajat in tsápnanchal kin t’aja’ jawa’ in ulal an Biblia.

Ti biyál yabák u belál k’al a Dios ani expidh u tólmiyalak an eyal ma tam ti u putuw dieciocho i támub, pero an Biblia tin lej tolmiyámal abal ku jalk’uy u ejatal. Jawa’ u exóbna’ in t’aja’ abal ku ats’a’ kulbél tu ejatal ani yabáts kin lej t’e’pin. Ti 1993 in pujan jant’ini’ in ólchix k’al a Jehová ani ban 2000 in tómkin k’al a Tabitha, jajá’ jayej pel i ólchix k’al a Jehová. Ti tsablom i lej kulbetnál ki tólmiy an atiklábchik abal kin exla’ tin kwéntaj a Jehová. U exlál abal wa’ats yan i atikláb axi u tsalpax antsaná’ jant’ini’ naná’ in tsálpaxak ti biyál. Jaxtám, u lej kulbetnál ku tólmiychik abal kin exla’ jawa’ in ulal an Biblia.

Tam ti in tujey ku exóbna’ an Biblia k’al an ólchixchik k’al a Jehová, u tátajchik yab in lej kulbetna’. Pero xowé’ in t’ajamal ti kwéntaj abal tin lej tolmiyámal an Biblia. U ats’ál in lej kulbél kom in tujchámalchik kin exóbna’ an Biblia ani u k’alelits k’al an tamkuntaláb in k’al an ólchixchik k’al a Jehová.

A Tabitha ani naná’ i tsápnanchal ki eyendha’ ti ejatal an exobchixtaláb axi k’wajat ti Biblia abal ku k’wajiy más kulbél tsablom ti eb. Jun i t’iplab, i exobnámal abal axi tómkidh yab alwa’ ka k’ambíxin ani nixé’ tu lej tolmiyámal (Hebreos 13:⁠4).

Xowé’ u exlálits jale’ u jilnének tejé’ ban tsabál ani jant’oj ne’ets ka wat’ey axi ta’tal a k’icháj. Jayej, in k’wajat tin bichówil a Jehová ani tejé’ chubax u k’wajat junkudh ani koyat. Ani yab u k’e’atnáb nibal jita’, játs jawa’ ets’ey u aliy.