1–3. ա) Ի՞նչը պետք է հիշատակենք մեզ համար ամենաթանկ հավատալիքների թվում։ բ) Հարության ուսմունքն ինչո՞ւ է անչափ կարևոր (տես հոդվածի սկզբի նկարը)։

Ի՞ՆՉ կպատասխանես, եթե քեզ հարցնեն. «Որո՞նք են քո հավատի հիմնական ուսմունքները»։ Անշուշտ կասես, որ Եհովան մեր Արարիչն է ու կյանք Տվողը։ Հավանաբար կնշես, որ հավատում ես Հիսուս Քրիստոսին, ով իր կյանքը որպես փրկանք տվեց։ Նաև ուրախությամբ կհայտնես ապագա երկրային դրախտի մասին, որտեղ Աստծու ծառաները ապրելու են հավիտյան։ Իսկ քեզ համար ամենաթանկ հավատալիքների թվում կհիշատակե՞ս հարության մասին։

² Մենք հիմնավոր պատճառներ ունենք հարությունը համարելու հիմնական ուսմունք, նույնիսկ եթե հույս ունենք մեծ նեղության ժամանակ ողջ մնալու ու երկրի վրա հավիտյան ապրելու։ Պողոս առաքյալը նշեց, թե հարության ուսմունքը ինչու է անչափ կարևոր մեր հավատի համար. «Եթե իրոք մահացածների հարություն չկա, ուրեմն Քրիստոսն էլ հարություն չի առել»։ Եթե Քրիստոսը հարություն չառներ, նա հիմա չէր իշխի որպես մեր Թագավոր, և նրա իշխանության մասին մեր քարոզած ուսմունքը զուր կլիներ (կարդա 1 Կորնթացիներ 15։12–19)։ Սակայն մենք համոզված ենք, որ Հիսուսը հարություն է առել։ Դրանով մենք տարբերվում ենք հրեա սադուկեցիներից, որոնք կտրականապես մերժում էին այն գաղափարը, որ մահացածները կարող են հարություն առնել։ Նույնիսկ երբ մեզ ծաղրում են, մենք ամուր ենք պահում մեր հավատը՝ վստահ լինելով, որ հարություն  է լինելու (Մարկ. 12։18; Գործ. 4։2, 3; 17։32; 23։6–8)։

³ Երբ Պողոսը հիշատակեց «Քրիստոսի մասին սկզբնական ուսմունքները», դրանց թվում նշեց նաև «մահացածների հարությունը» (Եբր. 6։1, 2)։ Բացի այդ, Պողոսը շեշտեց, որ ինքը հավատում է հարությանը (Գործ. 24։10, 15, 24, 25)։ Սակայն այն փաստը, որ հարությունը ներկայացվում է որպես սկզբնական ուսմունք, որպես «Աստծու սրբազան պատգամների տարրական բաներից» մեկը, ամենևին էլ չի նշանակում, թե այն պարզունակ ուսմունք է (Եբր. 5։12)։ Ինչո՞ւ ենք այսպես ասում։

4. Հարության վերաբերյալ ի՞նչ հարցեր կարող են ծագել։

⁴ Սկսելով ուսումնասիրել Աստծու Խոսքը՝ մարդիկ այնտեղ կարդում են անցյալում տեղի ունեցած հարության դեպքերի, այդ թվում՝ Ղազարոսի հարության մասին։ Նաև իմանում են, որ Աբրահամը, Հոբն ու Դանիելը վստահ էին, որ ապագայում մահացածները կյանքի են վերադառնալու։ Սակայն ի՞նչ կպատասխանես, եթե քեզ խնդրեն ապացուցել, որ հարությանը վերաբերող խոստումները իրենց ուժը չեն կորցնում տարիներ կամ նույնիսկ դարեր անց։ Եվ արդյո՞ք Աստվածաշունչը հայտնում է, թե երբ է լինելու հարությունը։ Այս հարցերի պատասխանները կամրացնեն մեր հավատը։ Ուստի եկեք տեսնենք, թե ինչ է ասվում Սուրբ Գրքում։

5. Հարությանը վերաբերող ո՞ր հարցը պետք է սկզբում քննենք։

⁵ Թերևս հեշտ է պատկերացնել այն մարդու հարությունը, ով նոր է մահացել (Հովհ. 11։11; Գործ. 20։9, 10)։ Բայց ի՞նչ կարող ենք ասել հարությանը վերաբերող այն խոստման մասին, որը կատարվելու է տրվելուց տարիներ և նույնիսկ դարեր անց։ Կարո՞ղ ենք հավատալ այդ խոստմանը։ Վստա՞հ ենք, որ այն կիրականանա՝ անկախ այն բանից՝ մարդը նոր է կյանքից հեռացել, թե վաղուց։ Նկատի առնենք հարության մի դեպք, որը տեղի ունեցավ կանխագուշակվելուց դարեր անց, դեպք, որին դու հավատում ես։ Տեսնենք, թե այն ինչ առնչություն ունի ապագա հարության հետ, որին սպասում ես։

6. Ինչպե՞ս է 118-րդ սաղմոսի կատարումը վերաբերում Հիսուսին։

⁶ Քննենք հարության մի դեպք, որը կանխագուշակվել էր երկար ժամանակ առաջ։ Այդ մասին կարդում ենք 118-րդ սաղմոսում, որը, ոմանց կարծիքով, գրել է Դավիթը։ Դրանում այսպիսի խնդրանք կա. «Ո՛վ Եհովա, խնդրո՛ւմ եմ, փրկի՛ր.... Օրհնյալ լինի Նա, ով գալիս է Եհովայի անունով»։ Երբ Հիսուսը նիսանի 9-ին՝ մահանալուց մի քանի օր առաջ, էշի վրա նստած, մտավ Երուսաղեմ, մարդիկ նրան ողջունում էին՝ ասելով Մեսիային վերաբերող այս խոսքերը (Սաղ. 118։25, 26; Մատթ. 21։7–9)։ Սակայն ինչո՞ւ կարող ենք ասել, որ 118-րդ սաղմոսում խոսվում է հարության մասին, որը լինելու էր երկար տարիներ անց՝ ապագայում։ Ուշադրություն դարձրու, թե ինչ է գրված այս մարգարեական սաղմոսում. «Այն քարը, որ շինարարները մերժեցին, անկյան գլուխը դարձավ» (Սաղ. 118։22)։

7. Հրեաներն ինչպե՞ս մերժեցին Հիսուսին։

⁷ «Շինարարները», այսինքն՝ հրեա առաջնորդները մերժեցին Մեսիային։ Նրանք ոչ միայն թիկունք դարձրին Հիսուսին և հրաժարվեցին ընդունել, որ նա է Մեսիան, այլև շատ հեռուն գնացին։ Բազմաթիվ հրեաներ, աղաղակ բարձրացնելով, պահանջեցին մահվան մատնել նրան (Ղուկ. 23։18–23)։ Այո՛, նրանք այնպես արեցին, որ Հիսուսը սպանվի։

8. Հիսուսն ինչպե՞ս կարող էր «անկյան գլուխը» դառնալ։

⁸ Եթե Հիսուսը մերժվելու էր ու սպանվելու, ինչպե՞ս էր նա դառնալու «անկյան գլուխը»։ Դա կարող էր լինել միայն այն դեպքում, եթե նա հարություն առներ։ Հիսուսը ակնհայտ դարձրեց այս միտքը, երբ մի առակ պատմեց մշակների մասին։ Այգու տերը մարդիկ էր ուղարկում մշակների մոտ, սակայն վերջիններս նրանց հետ վատ էին վերաբերվում։ Նմանապես իսրայելացիները վատ էին վերաբերվում  Աստծու ուղարկած մարգարեների հետ։ Ի վերջո այգու տերը ուղարկեց իր որդուն ու ժառանգին։ Արդյո՞ք նրան ընդունեցին։ Ո՛չ։ Մշակները ծայրահեղ քայլի դիմեցին՝ սպանեցին նրան։ Առակը պատմելուց հետո Հիսուսը մեջբերեց Սաղմոս 118։22-ում գրված մարգարեական խոսքերը (Ղուկ. 20։9–17)։ Պետրոս առաքյալը, դիմելով Երուսաղեմում հավաքված «իշխաններին, երեցներին ու դպիրներին», նույնպես այս խոսքերը կապեց Մեսիայի հարության հետ։ Նա հիշեցրեց, որ «նազովրեցի Հիսուս Քրիստոսին» նրանք «ցցին գամեցին», բայց «Աստված հարություն տվեց» նրան։ Այնուհետև Պետրոսը հստակ ասաց. «Սա է «այն քարը, որին դուք՝ շինարարներդ, բանի տեղ չդրեցիք. այն դարձավ անկյան գլուխ»» (Գործ. 3։15; 4։5–11; 1 Պետ. 2։5–7)։

9. Սաղմոս 118։22-ում ի՞նչ ապշեցուցիչ իրադարձություն էր կանխագուշակված։

⁹ Այո՛, հարյուրավոր տարիներ առաջ Սաղմոս 118։22-ում կանխագուշակվել էր Մեսիայի հարությունը։ Թեև նա մերժվելու էր ու մեռնելու, սակայն նորից կյանք էր ստանալու ու դառնալու էր «անկյան գլուխը»։ Այդպիսով՝ հարություն առած Որդին դարձավ այն միակը, ում անունից բացի՝ «չկա մարդկանց տրված մեկ ուրիշ անուն, որով կարողանանք փրկվել» (Գործ. 4։12; Եփես. 1։20)։

10. ա) Ի՞նչ էր կանխագուշակված Սաղմոս 16։10-ում։ բ) Ինչո՞ւ կարող ենք վստահ լինել, որ Սաղմոս 16։10-ը չէր վերաբերում Դավթին։

¹⁰ Քննենք ևս մեկ համար, որում խոսվում էր ապագա հարության մասին։ Այն գրի է առնվել այդ դեպքից ավելի քան հազար տարի առաջ, ինչը պետք է քեզ ավելի մեծ վստահությամբ լցնի, որ հարությունը կարող է տեղի ունենալ կանխագուշակվելուց երկար ժամանակ հետո։ 16-րդ սաղմոսում Դավիթը գրել է. «Դու իմ հոգին չես թողնի գերեզմանում։ Թույլ չես տա, որ քեզ նվիրվածը փոսը տեսնի» (Սաղ. 16։10)։ Այստեղ Դավիթը չէր ուզում ասել, որ ինքը երբեք չէր մեռնելու ու չէր գնալու մարդկության համընդհանուր գերեզման։ Աստծու Խոսքը հստակ ցույց է տալիս, որ Դավիթը ծերացավ։ Նա «ննջեց իր հայրերի հետ, և նրան թաղեցին Դավթի քաղաքում» (1 Թագ. 2։1, 10)։ Այդ դեպքում ի՞նչ են նշանակում Սաղմոս 16։10-ում գրված խոսքերը։

11. Պետրոսը ե՞րբ բացատրեց Սաղմոս 16։10-ը։

¹¹ Ճշմարտությունը թաքցված չէ։ Այդ սաղմոսի գրվելուց ավելի քան մեկ հազարամյակ հետո՝ Հիսուսի մահից ու հարությունից շաբաթներ անց, Պետրոսը հազարավոր հրեաների ու պրոզելիտների հետ խոսեց Սաղմոս 16։10 համարի շուրջ (կարդա Գործեր 2։29–32)։ Նա նշեց, որ Դավիթն իրոք մահացել է ու թաղվել։ Պետրոսին լսող մարդիկ գիտեին դա։ Եվ Աստվածաշունչը չի ասում, թե նրանցից որևէ մեկը հարցականի տակ դրեց Պետրոսի այն պնդումը, որ Դավիթը «նախապես տեսավ ու խոսեց Քրիստոսի [ապագա Մեսիայի] հարության մասին»։

12. Ինչպե՞ս կատարվեց Սաղմոս 16։10-ը, և դա ի՞նչ է ապացուցում։

¹² Պետրոսը հաստատեց իր ասածը՝ մեջբերելով Սաղմոս 110։1-ում Դավթի գրած խոսքերը (կարդա Գործեր 2։33–36)։ Պետրոսի փաստարկները, որոնք հիմնված էին Սուրբ Գրքի վրա, մարդկանց մեծ բազմությանը համոզեցին, որ Աստված Հիսուսին «և՛ Տեր, և՛ Քրիստոս արեց»։ Դեռ ավելին՝ մարդիկ ընդունեցին, որ Սաղմոս 16։10-ը կատարվեց այն ժամանակ, երբ Հիսուսը հարություն առավ։ Ավելի ուշ Պողոս առաքյալը նույն կուռ տրամաբանությամբ խոսեց Պիսիդիայի Անտիոքում բնակվող հրեաների հետ։ Նրա բերած փաստարկները տպավորեցին նրանց, և նրանք ցանկացան նորից լսել առաքյալին (կարդա Գործեր 13։32–37, 42)։ Դրանք մեզ էլ են տպավորում՝ համոզելով, որ Մեսիայի հարությանը վերաբերող այս աստվածաշնչային մարգարեությունները արժանահավատ էին, չնայած որ այդ հրաշքը դարեր առաջ էր կանխագուշակվել։

13. Հարության վերաբերյալ ի՞նչ հարց կարող է ծագել։

¹³ Որքա՜ն քաջալերական է այն միտքը, որ կանխագուշակվելուց դարեր անց էլ կարող  է հարություն տեղի ունենալ։ Սակայն ոմանք գուցե հարցնեն. «Արդյո՞ք դա նշանակում է, որ իմ հարազատին տեսնելու համար ես պետք է երկար սպասեմ։ Ե՞րբ է լինելու հարությունը»։ Հիսուսն իր առաքյալներին ասաց, որ կան բաներ, որոնք իրենք չգիտեն ու չեն կարող իմանալ։ Օրինակ՝ «ժամանակներին կամ ժամանակահատվածներին» վերաբերող մանրամասները «Հայրը իր իշխանության տակ է պահում» (Գործ. 1։6, 7; Հովհ. 16։12)։ Սակայն դա չի նշանակում, որ մենք չգիտենք, թե երբ է լինելու հարությունը։

14. Հիսուսի հարությունը ինչո՞վ է տարբերվում ավելի վաղ տեղի ունեցած հարության դեպքերից։

¹⁴ Հիշենք, թե Աստվածաշնչում ինչ է կանխագուշակվել հարության մասին։ Հիսուսի հարությունը, ինչ խոսք, ամենակարևորն է։ Եթե նա չկենդանանար, մենք մեր մահացած հարազատներին տեսնելու ոչ մի հույս չէինք ունենա։ Նրանք, ովքեր Հիսուսից առաջ էին հարություն առել, հավիտյան չապրեցին։ Նրանք կրկին մեռան և ապականություն տեսան գերեզմանում։ Ի տարբերություն նրանց՝ Հիսուսը «հարություն է առել, [և] այլևս չի մահանում. մահն այլևս չի տիրում նրան»։ Երկնքում նա ապրում է «հավիտյանս հավիտենից» ու երբեք ապականություն չի տեսնի (Հռոմ. 6։9; Հայտն. 1։5, 18; Կող. 1։18; 1 Պետ. 3։18)։

15. Ինչո՞վ է ուշագրավ այն, որ Հիսուսը «առաջին պտուղն» է։

¹⁵ Հիսուսի հարությունը իր տեսակի մեջ առաջինն էր։ Իր կարևորությամբ այն նույնպես առաջինն է (Գործ. 26։23)։ Սակայն Հիսուսը միակը չէ, ով, խոստման համաձայն, հարություն էր առնելու որպես ոգեղեն էակ՝ երկնքում ապրելու համար։ Նա իր հավատարիմ առաքյալներին հավաստիացրեց, որ նրանք իր հետ իշխելու էին երկնքում (Ղուկ. 22։28–30)։ Իրենց մրցանակը ստանալու համար նրանք նախ պետք է մահանային։ Դրանից հետո Քրիստոսի պես հարություն էին առնելու ոգեղեն մարմնով։ Պողոսը գրեց, որ «Քրիստոսը հարություն է առել՝ ննջեցյալների մեջ առաջին պտուղը»։ Այնուհետև նշեց, որ ուրիշ մարդիկ էլ էին հարություն առնելու երկնքում ապրելու համար. «Ամեն մեկը՝ ըստ իր կարգի. նախ՝ Քրիստոսը՝ առաջին պտուղը, իսկ հետո՝ նրա ներկայության ժամանակ, նրանք, ովքեր Քրիստոսին են պատկանում» (1 Կորնթ. 15։20, 23)։

16. Ի՞նչ գիտենք այն մասին, թե երբ էր լինելու երկնային հարությունը։

¹⁶ Այս խոսքերը մեզ ընդհանուր պատկերացում են տալիս, թե երբ էր լինելու երկնային հարությունը։ Այն տեղի էր ունենալու Քրիստոսի «ներկայության ժամանակ»։ Եհովայի վկաները Աստվածաշնչի միջոցով վաղուց պարզել են, որ 1914 թ.-ից մենք ապրում ենք Հիսուսի «ներկայության» օրոք, և որ այս չար աշխարհի վերջը շատ մոտ է։

17, 18. Քրիստոսի ներկայության ժամանակ ի՞նչ է լինելու որոշ օծյալ քրիստոնյաների։

¹⁷ Աստվածաշունչը մանրամասներ է հայտնում երկնային հարության վերաբերյալ. «Ուզում ենք, որ դուք տեղյակ  լինեք ննջեցյալների մասին.... Եթե հավատում ենք, որ Հիսուսը մահացավ ու հարություն առավ, ուրեմն նաև հավատում ենք, որ նրանց, ովքեր Հիսուսով ննջել են մահվան քնով, Աստված կյանքի կբերի, որպեսզի նրա հետ լինեն.... Մեր միջից նրանք, ովքեր ողջ կմնան մինչև Տիրոջ ներկայությունը, ոչ մի դեպքում առաջ չեն անցնի ննջեցյալներից, քանի որ Տերն ինքը երկնքից կիջնի՝ հրեշտակապետի ձայնով հրամաններ տալով.... և Քրիստոսի աշակերտները, ովքեր մահացած են, առաջինը հարություն կառնեն։ Դրանից հետո մենք՝ կենդանի մնացածներս, կհափշտակվենք ամպերի մեջ, որպեսզի նրանց հետ լինենք և օդում Տիրոջը հանդիպենք, և այդպիսով միշտ Տիրոջ հետ կլինենք» (1 Թեսաղ. 4։13–17)։

¹⁸ Առաջին հարությունը տեղի էր ունենալու Քրիստոսի «ներկայության» սկսվելուց որոշ ժամանակ հետո։ Այն օծյալները, որոնք երկրի վրա կենդանի կլինեն մեծ նեղության ժամանակ, «կհափշտակվեն ամպերի մեջ» (Մատթ. 24։31)։ Այդ «հափշտակվածները» չեն «ննջելու մահվան քնով» այն իմաստով, որ երկար ժամանակ մահացած չեն լինելու։ Նրանք «բոլորը պիտի փոխվեն հանկարծակի, մեկ ակնթարթում, վերջին փողի հնչելու ժամանակ» (1 Կորնթ. 15։51, 52)։

19. Ի՞նչ տեսակի հարություն է սպասվում ապագայում։

¹⁹ Այսօր հավատարիմ քրիստոնյաների մեծամասնությունը օծված ու կանչված չէ՝ Քրիստոսի հետ ծառայելու երկնքում։ Նրանք սպասում են այս չար աշխարհի վերջին, որը կգա «Եհովայի օրը»։ Ոչ ոք չի կարող իմանալ, թե կոնկրետ երբ է վրա հասնելու վերջը, սակայն փաստերը ցույց են տալիս, որ այն մոտ է (1 Թեսաղ. 5։1–3)։ Դրանից հետո ուրիշ տեսակի հարություն է լինելու, հարություն՝ երկրային դրախտում ապրելու համար։ Կյանքի վերադարձած այս անհատները հնարավորություն կունենան հասնելու մարդկային կատարելության ու երբեք չմահանալու։ Ինչ խոսք, դա «ավելի լավ հարություն» կլինի, քան անցյալում տեղի ունեցած այն դեպքերը, երբ «կանայք հարության միջոցով իրենց մահացածներին ընդունեցին», սակայն վերջիններս որոշ ժամանակ հետո կրկին մահացան (Եբր. 11։35)։

20. Ինչո՞ւ կարող ենք վստահ լինել, որ ապագա հարությունը ըստ որոշակի կարգի է լինելու։

²⁰ Խոսելով երկնային հարության մասին՝ Աստվածաշունչն ասում է, որ «ամեն մեկը ըստ իր կարգի» է հարություն առնելու (1 Կորնթ. 15։23)։ Ուստի կարող ենք վստահ լինել, որ երկրային հարությունն էլ է ըստ որոշակի կարգի լինելու։ Ինչպիսի՜ հեռանկար։ Հնարավոր է՝ մտածենք. «Արդյո՞ք նրանք, ովքեր վերջերս են մահացել, հարություն կառնեն Քրիստոսի Հազարամյա Իշխանության սկզբում, որպեսզի այդ մարդկանց ճանաչող հարազատները դիմավորեն նրանց։ Արդյո՞ք հին ժամանակներում ապրած այն հավատարիմ մարդիկ, ովքեր ղեկավարելու հմտություններ ունեին, ավելի շուտ կյանքի կվերադառնան, որպեսզի օգնեն նոր աշխարհում կազմակերպել Աստծու ժողովրդին։ Իսկ ի՞նչ կարող ենք ասել նրանց մասին, ովքեր երբեք չեն ծառայել Եհովային։ Ե՞րբ և որտե՞ղ են նրանք հարություն առնելու»։ Մեր մտքում գուցե շատ հարցեր ծագեն։ Բայց մի՞թե այժմ կարիք կա մտածելու նման հարցերի շուրջ։ Ավելի լավ չէ՞ սպասել ու տեսնել։ Կարող ենք համոզված լինել, որ շատ հետաքրքիր կլինի անձամբ ականատես լինել, թե ինչպես Եհովան կլուծի այս հարցերը։

21. Ի՞նչ հույս ես տածում։

²¹ Մինչ այդ մենք պետք է ամրացնենք մեր հավատը Եհովայի հանդեպ, ով Հիսուսի միջոցով հավաստիացրել է մեզ, որ իր հիշողության մեջ գտնվող ննջեցյալները հարություն են առնելու (Հովհ. 5։28, 29; 11։23)։ Ցույց տալով, որ Եհովան կարող է հարություն տալ մահացածներին՝ Հիսուսը մի առիթով ասաց, որ Աբրահամը, Իսահակն ու Հակոբը՝ «բոլորն էլ ողջ են նրա համար» (Ղուկ. 20։37, 38)։ Ուստի մենք էլ Պողոսի պես հիմնավոր պատճառ ունենք ասելու. «Ես հույս ունեմ առ Աստված.... որ.... հարություն պիտի լինի» (Գործ. 24։15)։