ԾՆՈՂՆԵՐՍ 1910-ական թվականներին Թբիլիսիից (Վրաստան) գաղթեցին Կանադա և բնակություն հաստատեցին երկրի արևմուտքում՝ Պելլի գյուղից ոչ հեռու գտնվող մի ֆերմայում (Սասկաչևան նահանգ)։ Ես՝ վեց երեխաներից կրտսերս, ծնվեցի 1928 թ.-ին։ Հայրս մահացավ իմ ծնվելուց վեց ամիս առաջ, իսկ մայրս կյանքից հեռացավ, երբ դեռ մանուկ էի։ Շատ չանցած՝ մահացավ ավագ քույրս՝ Լուսին, որը 17 տարեկան էր։ Դրանից հետո մեր՝ երեխաներիս մասին սկսեց հոգ տանել քեռիս՝ Նիկը։

Մի օր, երբ դեռ շատ փոքր էի, մոտեցա մեր ֆերմայում պահվող ձիերից մեկին ու սկսեցի պոչը քաշել։ Տեսնելով դա՝ հարազատներս սարսափահար եղան՝ մտածելով, որ ձին ոտքով կհարվածի ինձ։ Նրանք գոռում էին, որ ձիուն ձեռք չտամ, բայց ոչ մի կերպ չէի արձագանքում։ Ես մեջքով էի կանգնած և չէի լսում նրանց ձայնը։ Բարեբախտաբար, ձին չվնասեց ինձ, սակայն այդ օրը հարազատներս հասկացան, որ ես խուլ եմ։

Մեր ընտանիքի ընկերներից մեկը խորհուրդ տվեց, որ ինձ տանեն խուլերի դպրոց։ Քեռիս այդպես էլ արեց։ Դպրոցը գտնվում էր Սասկատուն քաղաքում (Սասկաչևան)։ Ես ընդամենը հինգ տարեկան էի և, քանի որ պետք է ընտանիքիցս հեռու ապրեի, վախեցած էի։ Հարազատներիս կարող էի այցելել միայն տոն օրերին և ամառային արձակուրդների ժամանակ։ Ի վերջո սովորեցի ժեստերի լեզուն և սկսեցի հաճույքով խաղալ մյուս երեխաների հետ։

1939 թ.-ին ավագ քույրս՝ Մերիոնը, ամուսնացավ Բիլ Դանիլչուկի հետ։ Նրանք ինձ ու քրոջս՝ Ֆրանսիսին, իրենց հոգածության տակ առան։ Ընտանիքիս անդամներից նրանք առաջինն էին, որ սկսեցին շփվել Եհովայի վկաների հետ։ Ամառային արձակուրդներիս ժամանակ Մերիոնը և իր ամուսինը, ինչքան որ կարողանում էին, ինձ բացատրում էին աստվածաշնչյան  ուսմունքները։ Անկեղծ ասած՝ նրանց հետ շփվելը հեշտ չէր, քանի որ նրանք ժեստերի լեզվին չէին տիրապետում։ Սակայն տեսնում էին, որ հոգևոր բաների հանդեպ անկեղծ հետաքրքրություն ունեմ։ Ես հասկանում էի, որ այն, ինչ նրանք անում էին, կապ ուներ Աստվածաշնչի հետ։ Ուստի երբ գնում էին քարոզելու, ես էլ էի նրանց հետ գնում։ Որոշ ժամանակ անց ցանկացա մկրտվել։ 1941 թ. սեպտեմբերի 5-ին Բիլը ինձ մկրտեց պողպատյա տակառում։ Դրա մեջ լցված ջուրը, որը ջրհորից էին հանել, չափազանց սառն էր։

Երբ 1946 թ. ամռանը վերադարձա տուն, մենք ներկա եղանք համաժողովի, որն անցկացվում էր Քլիվլենդում (Օհայո, ԱՄՆ)։ Առաջին օրը քույրերս հերթով գրառումներ էին անում, որպեսզի ինձ օգնեն հասկանալու ծրագիրը։ Սակայն երկրորդ օրը շատ ուրախացա, երբ իմացա, որ համաժողովին ներկա է խուլերի մի խումբ, որոնց համար ելույթները թարգմանվում են ժեստերի լեզվով։ Վերջապես կարող էի հաճույք ստանալ համաժողովի ծրագրից և հստակ հասկանալ աստվածաշնչյան ճշմարտությունը։

Այդ ժամանակ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմը նոր էր ավարտվել, և շատերը ազգայնամոլական զգացումներով էին համակված։ Երբ համաժողովից վերադարձա, վճռականությամբ էի լցված դպրոցում պաշտպանելու հավատս։ Ուստի դադարեցի դրոշին պատիվ տալ ու ժեստերի լեզվով երգել ազգային օրհներգը։ Բացի այդ, այլևս չէի մասնակցում տոների ու չէի գնում եկեղեցական արարողությունների, որոնց մասնակցելը պարտադիր էր։ Սա դուր չեկավ դպրոցի անձնակազմին։ Նրանք սկսեցին ինձ վախեցնել ու ստեր ասել, որպեսզի ստիպեն փոխել որոշումս։ Այս ամենը շփոթեցնում էր դասընկերներիս, բայցև վկայություն տալու հնարավորություններ էր ստեղծում։ Նրանցից մի քանիսը՝ Լարի Անդրոսոֆը, Նորման Դիտրիկը և Էմիլ Շնայդերը, ընդունեցին ճշմարտությունը։ Նրանք մինչ օրս հավատարմորեն ծառայում են Եհովային։

Երբ այլ քաղաքներ էի գնում, միշտ ձգտում էի ամեն առիթ օգտագործել և խուլերին քարոզել։ Օրինակ, երբ Մոնրեալում էի, խուլերի ակումբում վկայություն տվեցի մի երիտասարդի՝ Էդի Թեյգերին, որը մի խմբավորման անդամ էր։ Նա դարձավ Լավալ քաղաքի (Քվեբեկ)՝ ժեստերի լեզվով ժողովի անդամ։ Ցավոք, անցած տարի նա մահացավ։ Մեկ ուրիշ երիտասարդի էլ հանդիպեցի՝ Խուան Արդանեսին։ Նա բերիացիների պես սկսեց ջանասիրաբար փնտրտուքներ անել, որպեսզի համոզվեր, որ իր ստացած տեղեկությունները համապատասխանում են Աստվածաշնչին (Գործ. 17։10, 11)։ Ի վերջո այդ երիտասարդը ընդունեց ճշմարտությունը։ Մինչև մահանալը նա հավատարմորեն ծառայում էր որպես երեց Օտտավայում (Օնտարիո)։

1950 թ.-ին տեղափոխվեցի Վանկուվեր։ Թեև սիրում եմ քարոզել խուլերին, սակայն երբեք չեմ մոռանա մի դեպք։ Մի անգամ փողոցում վկայություն տվեցի մի կնոջ՝ Քրիս Սպայսերին, որը խուլ չէր։ Նա համաձայնվեց բաժանորդագրվել մեր ամսագրին և ցանկություն հայտնեց, որ հանդիպեմ իր ամուսնու՝  Գարիի հետ։ Ես գնացի նրանց տուն, և մենք գրառումների օգնությամբ երկար զրույց ունեցանք։ Դա մեր միակ հանդիպումն էր։ Մի քանի տարի անց՝ Տորոնտոյում (Օնտարիո) անցկացվող համաժողովին, նրանք բազմության մեջ նկատեցին ինձ։ Գարին այդ օրը մկրտվելու էր։ Այս հիանալի դեպքը ինձ հիշեցրեց այն մասին, թե որքան կարևոր է ամեն առիթով քարոզել, քանի որ չգիտենք, թե երբ և որտեղ ճշմարտությունը արմատներ կգցի։

Ավելի ուշ տեղափոխվեցի Սասկատուն։ Այնտեղ զրուցեցի մի կնոջ հետ, որը ինձ խնդրեց Աստվածաշունչ ուսումնասիրել իր երկվորյակ խուլ աղջիկների՝ Ջին և Ջոան Ռոթենբերգերների հետ։ Նրանք սովորում էին այն նույն դպրոցում, որտեղ ես էի սովորել։ Կարճ ժամանակ անց աղջիկները սկսեցին քարոզել իրենց դասընկերներին։ Արդյունքում՝ նրանց դասարանից հինգ հոգի դարձան Եհովայի վկաներ։ Նրանցից մեկը Յունիս Քոլինն էր։ Նրան առաջին անգամ հանդիպել էի խուլերի դպրոցում, երբ ավարտական դասարանում էի սովորում։ Այն ժամանակ նա ինձ կոնֆետ էր տվել ու հարցրել, թե արդյոք կարող ենք ընկերներ լինել։

Երբ Յունիսի մայրն իմացավ, որ իր աղջիկը Աստվածաշունչ է ուսումնասիրում, դպրոցի տնօրենին խնդրեց, որ նրան համոզի դադարեցնել ուսումնասիրությունը։ Տնօրենը փորձեց մտափոխ անել աղջկան և նույնիսկ նրա ձեռքից վերցրեց այն նյութերը, որոնց միջոցով նա Աստվածաշունչ էր ուսումնասիրում։ Սակայն Յունիսը վճռել էր չթողնել Եհովային։ Երբ նա մկրտվելու ցանկություն հայտնեց, նրա ծնողներն ասացին. «Եթե Եհովայի վկա դառնաս, այս տուն էլ ոտք չդնես»։ 17 տարեկանում նա հեռացավ տնից, և Վկաների մի ընտանիք սկսեց սիրով հոգ տանել նրա մասին։ Յունիսը շարունակեց ուսումնասիրությունը և մկրտվեց։ Հետագայում նա դարձավ իմ կյանքի շատ կարևոր մասնիկը՝ իմ կինը։ Երբ 1960 թ.-ին մենք ամուսնացանք, նրա ծնողները չեկան մեր հարսանիքին։ Սակայն տարիներ հետո սկսեցին հարգել մեզ մեր համոզմունքների համար, նաև այն բանի համար, թե ինչպես ենք դաստիարակում մեր երեխաներին։

Ես ու կինս յոթ տղա ենք մեծացրել, որոնք խուլ չեն։ Նրանց դաստիարակելը հեշտ չէր, սակայն մենք հոգ տարանք, որ նրանք ժեստերի լեզուն սովորեն, որպեսզի կարողանանք ազատորեն շփվել նրանց հետ և ճշմարտությունը հասցնել նրանց սրտին։ Այդ հարցում մեր հոգևոր եղբայրներն ու քույրերը մեզ շատ օգնեցին։ Օրինակ՝ մի ծնող մեզ տեղեկացրեց, որ մեր տղաներից մեկը Թագավորության սրահում վատ բառեր է օգտագործում։ Մենք անմիջապես քայլեր ձեռնարկեցինք, որպեսզի ուղղենք նրան։ Մեր որդիներից չորսը՝ Ջեյմսը, Ջերին, Նիկոլասը և Ստիվենը, իրենց կանանց ու ընտանիքների հետ հավատարմորեն ծառայում են Եհովային։ Չորսն էլ երեցներ են։ Բացի այդ, Նիկոլասն ու իր կինը՝ Դեբորան, Մեծ Բրիտանիայի մասնաճյուղում օգնում են մեր հրատարակությունները թարգմանել ժեստերի լեզվով, իսկ Ստիվենն ու իր կինը՝ Շենենը, ծառայում են Միացյալ Նահանգների մասնաճյուղում՝ ժեստերի լեզվի թարգմանչական խմբում։

Մեր ամուսնության 40-ամյակից մեկ ամիս առաջ Յունիսը քաղցկեղից մահացավ։ Նա քաջությամբ պայքարում էր այդ հիվանդության դեմ և շարունակում էր ամուր մնալ, քանի որ հավատում էր հարությանը։ Անձկությամբ սպասում եմ այն օրվան, երբ նորից կտեսնեմ նրան։

2012 թ. փետրվարին ես ընկա և ազդրոսկրս կոտրեցի։ Քանի որ օգնության կարիք էի ունենալու, տեղափոխվեցի որդիներիցս մեկի ու նրա կնոջ տուն։ Այժմ մենք Քալգարի քաղաքի՝ ժեստերի լեզվով ժողովի անդամ ենք, որտեղ ես շարունակում եմ ծառայել որպես երեց։ Սա առաջին անգամ է, որ ժեստերի լեզվով ժողովի անդամ եմ։ Գուցե մտածեք՝ ինչպես եմ կարողացել հոգևորապես ամուր մնալ, եթե այսքան տարի՝ 1946 թ.-ից ի վեր, անգլիալեզու ժողով եմ հաճախել։ Բանն այն է, որ Եհովան կատարել է որբին հոգ տանելու իր խոստումը (Սաղ. 10։14)։ Շնորհակալ եմ բոլոր նրանց, ովքեր գրառումներ էին անում, ժեստերի լեզուն էին սովորում և իրենց կարողությունների սահմաններում թարգմանում էին ինձ համար։

Երբեմն պատահում էր, որ չէի ըմբռնում այն, ինչ ասվում էր ժողովի հանդիպումների ժամանակ։ Երբեմն էլ ինձ թվում էր, թե ժողովի անդամները չեն հասկանում՝ ինչ կարիքներ ունեն խուլերը։ Այդ պահերին, անկեղծ ասած, հիասթափություն էի զգում և ուզում էի հանձնվել։ Սակայն մտածում էի Պետրոսի խոսքերի շուրջ, որն ասաց Հիսուսին. «Տե՛ր, ո՞ւմ մոտ գնանք։ Հավիտենական կյանքի տանող խոսքերը դու ունես» (Հովհ. 6։66–68)։ Իմ սերնդի բազմաթիվ խուլ եղբայրների ու քույրերի պես սովորեցի համբերատար լինել։ Սովորեցի վստահել Եհովային ու նրա կազմակերպությանը։ Արդյունքում՝ շատ օրհնվեցի։ Հիմա իմ լեզվով առատ հոգևոր սնունդ եմ ստանում և ժողովի հանդիպումների ու համաժողովների ժամանակ մեծ հաճույքով շփվում եմ ժեստերի լեզվով։ Այո՛, մեր մեծ Աստծուն՝ Եհովային ծառայելով՝ ես երջանիկ կյանք եմ ունեցել։