Եսայիա 60։1 գաստըվի. «Վիր ել, գընիգ, լուս դուր, քոնի-օր քու լուսըդ ճահեց։ Եգովին փառկը լուսավորա̈գու քեզի»։ Կանտեկստը գերեվծընա̈, հընոր «գընիգը»՝ Սիոննա̈, գամ Եռուսալիմը, վեյնոր ըն ժամանագ Իուդեին մայրաքաղակներ (Ես. 60։14; 62։1, 2)։ Չաշաձ-օր ա̈դ խոսկերը աստըվեծոն «գընեչը», այսինկըն Եռուսալիմ քաղակին, ըներ վերապերվինգու ալլայ ազգին։ Էրգու հառց առաչ կուկա։ Առաչինը, ե՞պ հընու ի՞նչպես Եռուսալիմը վիր էլավ հընու նա̈յրեց հոկեվոր լուս դըվուշ։ Եգռորտը, գադարվո՞ղա̈ տա̈ ա̈դ պռառոչեստվըն միր ժամանագա̈լ։

Ե՞պ հընու ի՞նչպես Եռուսալիմը «վիր էլավ» հընու նա̈յրեց հոկեվոր «լուս դըվուշ»։ 70 դարի եվրեյնին Վավիլոն պլենինեյնը։ Ալլայ ա̈դ ժամանագ Եռուսալիմը հընու Աստըձուն դունը քագդըրաձեյնը։ Ամա եպոր միդյաննին հընու պեռսնին առին Վավիլոնը, ըներ իրավունկ դըվին իզրաիլտյաննուն եդ էշտուշ ուրինց հայրենիկը հընու շիդագ ծեվով ձառայուշ Աստըձուն (Եզր. 1։1—4)։ Մ. թ. ա. 537 թըվին Աստըձուն հավադարիմ ձառայողնին ալլայ 12 ցեղերըն էգոն Եռուսալիմ (Ես. 60։4)։ Ըներ նա̈յրեցին Եգովին ղուրբոննի պերուշ, նըշուշ պռազդնիգնին հընու նորոկուշ Աստըձուն դունը (Եզր. 3։1—4, 7—11; 6։16—22)։ Ա̈դմուն Եգովին փառկը սըրըմընա̈լ նա̈յրեց լուսավորուշ Եռուսալիմը, այսինկըն Աստըձուն ազգը։ Հընու ա̈դ ազգնա̈լ լուս ըղավ ուրինց յոնի աբռող մաշտկացը հոմար, վերեկնոր հոկեվոր մըտուտինի նեսեյնը։

Ամա ալլայ, ինչ-օր կըրվաձեր Իսային պռառոչեստվին, գադարվեցավ հեչ հին Եռուսալիմին վըրըն։ Իզրաիլտյաննուն շադերը վազ օնծոն լըսուշ Աստըձուն (Նեեմ. 13։27; Մաղ. 1։6—8; 2։13, 14; Մատթ. 15։7—9)։ Հըմա̈լ ըներ ընտունեցին հեչ Մեսսիին, Իսուս Խրիստոսին (Մատթ. 27։1, 2)։ Վեռչը վեռչով 70 թըվին Եռուսալիմը հընու Աստըձուն դունը քագդըրեցին եգռորտ անկամ։

Եգովըն աստաձուներ, հընոր ա̈դպես ըլլողա̈ (Դան. 9։24—27)։ Ինչպես դեսնունկկու, Աստվաձ մըտկին տըրաձ չուներ, հընոր ալլայ, ինչ-օր կըրվաձա̈ Եսայիա 60-րտ կըլխուն պռառոչեստվին նես գադարվողա̈ խողուն վըրըն կըդնըվող Եռուսալիմին վըրըն։

Գադարվո՞ղա̈ տա̈ ա̈դ պռառոչեստվըն միր ժամանագը։ Հա, ամա ըն գաբ ունի ուրիշ գընեչմը հեդ՝ «վըրաի Եռուսալիմին» հեդ։ Պավելը ընու մասին աստավ. «Ըն միր մա̈յնա̈» (Գաղ. 4։26)։ Վըրաի Եռուսալիմը՝ Աստըձուն գազմագերպուտինին երգընկին ըլլող մասնա̈, վերին նես մըդնունգու Աստըձուն հավադարիմ ձառայողնին, վերեկնոր հոկեվոր մարմին ունին։ Ընու դըղա̈կը՝ ա̈դ Իսուսը հընու 144 000 նըշոն տըրվաձ խրիստիաննինին, վերեկնոր, Պավելին բես, աբռողըն երգընկին։ Նըշոն տըրվաձնին՝ ա̈դ «սուրպ ազգնա̈», «Աստըձուն Իզրաիլը» (1 Պետ. 2։9; Գաղ. 6։16)։

Ի՞նչպես վըրաի Եռուսալիմը «վիր էլավ» հընու նա̈յրեց «լուս դըվուշ»։ «Վիր էլոն» հընու նա̈յրեցին «լուս դըվուշ» ընու դըղա̈կը՝ խողուն վըրըն աբռող նըշոն տըրվաձ խրիստիաննին։ Հայդցեկ համեմադինկ, ինչ կըրվաձա̈ Եսայիա 60-րտ կըլխուն հընու ինչ գադարվերգու ա̈դ խրիստիաննուն հեդ։

Օ՞րի նըշոն տըրվաձ խրիստիաննուն բիդուեր «վիր էլլուշ»։ Եպոր եգռորտ դարուն ատստուպնիգնին խեդի բես շադըծոն, նըշոն տըրվաձնին հոկեվոր մըտուտինի նեսնեյնը (Մատթ. 13։37—43)։ Ա̈դմուն ըներ Մեձ Վավիլոնին, այսինկըն սուդ հավատկին պլենը ընգոն։ Նըշոն տըրվաձնին պլենինեյնը մինչեվ «ա̈ս աշխարին վեռչին օրերը», վերեկնոր նա̈յրըվեծոն 1914 թըվին (Մատթ. 13։39, 40)։ Ա̈դտի ետկը, 1919 թըվին  ըներ ազադվեծոն հընու մեգընա̈ նա̈յրեցին հոկեվոր լուս դըվուշ՝ աշխուժ քարոզուշ Թակավորուտինին մասին a։ Ըն ժամանագըն ա̈դ լուսին մոդ կուկոն ալլայ ազգերըն ըլլող մաշտիկը։ Ընեց նես մըդնունգու Աստըձուն Իզրաիլին նես ըլլողնին, այսինկըն «թակավոյնին», վերեկնուն մասին կըրվաձա̈ Եսայիա 60։3-ին (Հայտն. 5։9, 10)։

Ըլլելիկին նըշոն տըրվաձ խրիստիանին ավելի շադ «լուս դըվողըն»։ Եպոր Աստվաձ ժողվա̈ երգընկին ալլայ նըշոն տըրվաձնուն, ըներ գըլլին Խրիստոսին հայսընծուն, գամա̈լ «Ներ Եռուսալիմը», վերին նես մըդնուգու 144 000 թակավոր հընու դերա (Հայտն. 14։1; 21։1, 2, 24; 22։3—5)։

Ներ Եռուսալիմը գարեվոր դեր ունի Եսայիա 60։1 կըրվաձ պռառոչեստվին գադարվուշին նես։ (Համեմադեցեկ Եսայիա 60։1, 3, 5, 11, 19, 20 հընու Հայտնություն 21։2, 9—11, 22—26։) Հին Իզրաիլին թակավորը կառավարերգու Եռուսալիմ քաղակըն։ Ներ Եռուսալիմը կըդնըվիգու երգընկին, հընու Իսուսին հեդ կառավարողա̈ ներ աշխարին։ Ի՞նչ մըտկով Ներ Եռուսալիմը «Աստըձուն մոդըն երգընկըն ցաձ գիշներ»։ Ա̈դ նըշանագա̈գու, հընոր նըշոն տըրվաձնին միտկ ընողըն խողուն վըրըն աբռողնուն մասին։ Ալլայ ազգա̈ ըլլող մաշտիկը, վերեկնոր խերը հարգանկով վերապերվինգու Աստըձուն, քա̈լողըն Ներ Եռուսալիմին «լուսին դագ»։ Ըներ խալըսվողըն մեխկըն հընու մեռնուշըն (Հայտն. 21։3, 4, 24)։ Վեռչը վեռչով ըմըն ինչը նորոկվողա̈, ինչպես-օր գասեյնը Իսայըն հընու միգա̈լ պռառոկնին (Գործ. 3։21)։ Ա̈դ նորոկվուշը նա̈յրըվեցավ, եպոր Իսուսը Թակավոր տառցավ, հընու բաշ ըլլողա̈ ընու Հազար դարվոն կառավարուտինին վեռչը։