Ո՞վ կրնայ կենալ իշխաններուն Իշխանին դէմ
Գլուխ տասը
Ո՞վ կրնայ կենալ իշխաններուն Իշխանին դէմ
1, 2. Բաղտասարի թագաւորութեանը երրորդ տարին Դանիէլի տեսած տեսիլքը ինչո՞ւ կարեւոր է մեզի համար։
ԵՐՈՒՍԱՂԷՄԻ մէջ Եհովայի տաճարի կործանումէն յիսունեօթը տարի անցած է։ Բաղտասար եւ իր հայրը Նաբունիտոս միասնաբար կ’իշխեն Աստուածաշունչի մարգարէութեան երրորդ աշխարհակալ ոյժին՝ Բաբելոնական Կայսրութեան վրայ։ * Աստուծոյ մարգարէն, Դանիէլ, Բաբելոն աքսորուած է։ «Բաղտասար թագաւորին թագաւորութեանը երրորդ տարին», Եհովա Դանիէլի տեսիլք մը կը ղրկէ, մաքուր պաշտամունքի վերահաստատման մասին կարգ մը մանրամասնութիւններ յայտնելով։—Դանիէլ 8։1
2 Դանիէլի տեսած մարգարէական տեսիլքը խոր ազդեցութիւն ունեցաւ իր վրայ. իսկ մենք որ կ’ապրինք «վերջին ժամանակին» մէջ, անով մեծապէս հետաքրքրուած ենք։ Գաբրիէլ հրեշտակը Դանիէլի կ’ըսէ. «Ահա քեզի կ’իմացնեմ բարկութեան վերջը ըլլալիքը, վասն զի այս տեսիլքը վերջի ժամանակին համար է»։ (Դանիէլ 8։16, 17, 19, 27) Ուստի, սուր հետաքրքրութեամբ նկատի առնենք թէ Դանիէլ ի՛նչ տեսաւ եւ թէ ի՛նչ է անոր իմաստը մեզի համար։
Երկու Եղջիւր Ունեցող Խոյ մը
3, 4. Դանիէլ ի՞նչ անասուն տեսաւ գետին քով, եւ անիկա ի՞նչ կը խորհրդանշէ։
3 Դանիէլ կը գրէ. «Տեսիլքի մէջ Եղամի գաւառին Շուշան մայրաքաղաքն էի, Ուլա գետին քով»։ (Դանիէլ 8։2) Նշուած չէ թէ Դանիէլ իրապէս Բաբելոնէն շուրջ 350 քմ. արեւելք գտնուող Եղամի մայրաքաղաքը եղող Շուշանի՞ մէջ կը գտնուէր, թէ միայն տեսիլքով հոն էր։
4 Դանիէլ կը շարունակէ. «Աչքերս վերցուցի ու տեսայ թէ գետին քով խոյ մը կայնած էր։ Անիկա երկու եղջիւր ունէր»։ (Դանիէլ 8։3ա) Խոյին ինքնութիւնը խորհուրդ չի մնար Դանիէլի համար։ Գաբրիէլ հրեշտակը յետոյ կը նշէ. «Այն տեսնուած խոյին երկու եղջիւրները՝ Մարերու ու Պարսիկներու թագաւորներն են»։ (Դանիէլ 8։20) Մարերը Ասորեստանի արեւելեան լեռնային բարձրաւանդակէն եկած էին, իսկ Պարսիկները՝ Պարսից Ծոցին հիւսիսային շրջանին մէջ ընդհանրապէս թափառաշրջիկ կեանք մը կը վարէին։ Սակայն, մինչ Մարա–Պարսկական Կայսրութիւնը աճեցաւ, անոր բնակիչները պերճանքի հանդէպ արտակարգ ճաշակ մը զարգացուցին։
5. ‘Ետքը ելած’ եղջիւրը ի՞նչպէս աւելի բարձր եղաւ։
5 Դանիէլ կը տեղեկագրէ. «Անիկա երկու եղջիւր ունէր։ Եղջիւրներէն մէկը միւսէն բարձր էր։ Այն բարձրը ետքէն ելաւ»։ (Դանիէլ 8։3բ) Ետքը ելած բարձր եղջիւրը կը պատկերացնէ Պարսիկները, իսկ միւս եղջիւրը կը ներկայացնէ Մարերը։ Սկիզբը Մարերը աւելի ազդեցութիւն ունէին։ Բայց Հ.Դ.Ա. 550–ին, Պարսիկներու Կիւրոս իշխանը հեշտութեամբ յաղթեց Մարերու Աժդահակ Թագաւորին։ Կիւրոս երկու ժողովուրդներուն սովորութիւններն ու օրէնքները միաձուլեց, թագաւորութիւնները միացուց եւ իրենց նուաճումները ընդարձակեց։ Այնուհետեւ, կայսրութիւնը երկեակ ոյժ մը եղաւ։
Խոյը կը Մեծնայ
6, 7. Ի՞նչպէս ‘բնաւ գազան մը չէր կրնար կայնիլ’ խոյին առջեւ։
6 Խոյին մասին իր նկարագրութիւնը շարունակելով, Դանիէլ կը նշէ. «Տեսայ այն խոյը, որ իր եղջիւրներով դէպի արեւմուտք, դէպի հիւսիս ու դէպի հարաւ կը զարնէր ու բնաւ գազան մը անոր առջեւ չէր կրնար կայնիլ եւ անոր ձեռքէն ազատուող չկար. այնպէս որ անիկա իր ուզածին պէս ըրաւ ու մեծցաւ»։—Դանիէլ 8։4
7 Դանիէլի տրուած նախորդ տեսիլքին մէջ, Բաբելոնը պատկերացուած էր ծովէն ելլող գազանով մը, որ արծիւի թեւեր ունեցող առիւծի նման էր։ (Դանիէլ 7։4, 17) Այդ այլաբանական գազանը այս նոր տեսիլքին մէջի «խոյ»ին դիմաց չկրցաւ կենալ։ Բաբելոն Մեծն Կիւրոսի ձեռքը ինկաւ Հ.Դ.Ա. 539–ին։ Անկէ ետք, շուրջ 50 տարիներ, Մարա–Պարսկական Կայսրութեան՝ Աստուածաշունչի մարգարէութեան չորրորդ աշխարհակալ ոյժին, դիմաց «բնաւ գազան մը», կամ քաղաքական կառավարութիւն մը, չկրցաւ կայնիլ։
8, 9. (ա) «Խոյ»ը ի՞նչպէս «դէպի արեւմուտք, դէպի հիւսիս ու դէպի հարաւ կը զարնէր»։ (բ) Եսթերայ գիրքը ի՞նչ կ’ըսէ Պարսիկ Դարեհ Ա. Թագաւորին յաջորդին մասին։
8 «Արեւելքէն» գալով, Մարա–Պարսկական Աշխարհակալ Ոյժը իր ուզած կերպով վարուեցաւ. անիկա «դէպի արեւմուտք, դէպի հիւսիս ու դէպի հարաւ կը զարնէր»։ (Եսայեայ 46։11) Կամփիւսէս Բ. Թագաւորը, որ Մեծն Կիւրոսի յաջորդեց, Եգիպտոսը գրաւեց։ Անոր յաջորդեց Պարսիկ Դարեհ Ա. Թագաւորը, որ Հ.Դ.Ա. 513–ին Վոսփորի նեղուցէն դէպի արեւմուտք անցաւ եւ Թրակիայի եւրոպական հողամասին վրայ արշաւեց, որու մայրաքաղաքն էր Բիւզանդիոնը (ներկայիս՝ Իսթամպուլ)։ Հ.Դ.Ա. 508–ին, ան նուաճեց Թրակիան, իսկ Հ.Դ.Ա. 496–ին՝ Մակեդոնիան։ Այս կերպով, Դարեհի օրով, Մարա–Պարսկական «խոյ»ը երեք գլխաւոր ուղղութիւններով հողեր գրաւած էր. հիւսիսէն՝ Բաբելոն ու Ասորեստան, արեւմուտքէն՝ Փոքր Ասիա, իսկ հարաւէն՝ Եգիպտոս։
9 Մարա–Պարսկական Կայսրութեան մեծութեան մասին վկայելով, Աստուածաշունչը Դարեհի յաջորդին՝ Քսերքսէս Ա.–ի մասին կը խօսի որպէս «Ասուերոս թագաւորը, որ Հնդկաստանէն մինչեւ Եթովպիա հարիւր քսանըեօթը գաւառի վրայ կը թագաւորէր»։ (Եսթերայ 1։1) Բայց այս մեծ կայսրութիւնը ուրիշի մը կողմէ պիտի նուաճուէր, եւ այս առնչութեամբ Դանիէլի տեսիլքը կարգ մը շատ հետաքրքրական մանրամասնութիւններ կը յայտնէ, որոնք Աստուծոյ մարգարէական խօսքին հանդէպ մեր հաւատքը պէտք է զօրացնեն։
Արու Այծ մը Խոյին կը Զարնէ
10. Դանիէլի տեսիլքին մէջ ո՞ր անասունը «խոյ»ին գետին զարկաւ։
10 Պահ մը երեւակայեցէք իր տեսածին նկատմամբ Դանիէլի զարմանքը։ Տեղեկութիւնը կ’ըսէ. «Երբ կը մտածէի, ահա արեւմուտքէն արագընթաց արու այծ մը՝ քօշ մը տեսայ, որուն ոտքերը գետնին չէին դպչիր։ Քօշը իր աչքերուն մէջտեղ ուշագրաւ եղջիւր մը ունէր։ Անիկա հասաւ մինչեւ երկու եղջիւր ունեցող խոյը, որը տեսայ թէ գետին քով կայնած էր ու իր կատաղի զօրութիւնովը խոյին վրայ յարձակեցաւ։ Տեսայ թէ երբ խոյին մօտեցաւ, զայրացաւ եւ խոյին զարկաւ ու անոր երկու եղջիւրները կոտրեց։ Խոյը ոյժ չունէր, որ դիմանար։ Ան զինք գետինը զարկաւ ու կոխկռտեց։ Մէ՛կը չկար, որ խոյը անոր ձեռքէն ազատէր»։ (Դանիէլ 8։5-7) Այս բոլորը ի՞նչ կը նշանակեն։
11. (ա) Գաբրիէլ հրեշտակը ի՞նչ բացատրութիւն տուաւ «արու այծ»ին եւ անոր «մեծ եղջիւր»ին մասին։ (բ) Ուշագրաւ եղջիւրը զո՞վ կը պատկերացնէր։
11 Այս տեսիլքին նշանակութիւնը ո՛չ Դանիէլի եւ ոչ ալ մեր ենթադրութեան ձգուած է։ Գաբրիէլ հրեշտակը Դանիէլի հետեւեալ տեղեկութիւնը կու տայ. «Այդ այծը՝ քօշը՝ Յոյներու թագաւորն է ու անոր աչքերուն մէջտեղի մեծ եղջիւրը առաջին թագաւորն է»։ (Դանիէլ 8։21) Հ.Դ.Ա. 336–ին, Պարսկական Կայսրութեան վերջին թագաւորը՝ Դարեհ Գ. (Կոդոմանոս) թագադրուեցաւ։ Այդ նոյն տարին, Աղեքսանդր Մակեդոնիայի թագաւորը եղաւ։ Պատմութիւնը ցոյց կու տայ որ Մեծն Աղեքսանդր փաստացիօրէն նախագուշակուած ‘Յոյներու առաջին թագաւորը’ եղաւ։ Հ.Դ.Ա. 334–ին, «արեւմուտքէն» սկսելով, Աղեքսանդր արագընթաց արշաւեց։ Որպէս թէ «ոտքերը գետնին չէին դպչիր», ան հողամասեր գրաւեց եւ «խոյին» զարկաւ։ Շուրջ երկու դար տեւած Մարա–Պարսկական տիրապետութեան վերջ դնելով, Յունաստան դարձաւ Աստուածաշունչի առումով հինգերորդ աշխարհակալ ոյժը։ Աստուածային մարգարէութեան ի՜նչ յատկանշական կատարում։
12. Այլաբանական քօշին «մեծ եղջիւրը» ի՞նչպէս «կոտրեցաւ», եւ անոր տեղը ելած չորս եղջիւրները ի՞նչ էին։
12 Սակայն Աղեքսանդրի հեղինակութիւնը կարճատեւ պիտի ըլլար։ Տեսիլքը տակաւին կը յայտնէ. «Երբ քօշը խիստ մեծցաւ, ուժովցածին պէս՝ այն մեծ եղջիւրը կոտրեցաւ եւ անոր տեղ դէպի երկնքի չորս հովերը ուրիշ չորս աչքառու եղջիւրներ ելան»։ (Դանիէլ 8։8) Մարգարէութեան մասին բացատրութիւն տալով, Գաբրիէլ կ’ըսէ. «Ան որ կոտրեցաւ ու անոր տեղը չորսը ելաւ, այս կը ցուցնէ թէ այն ազգէն չորս թագաւորութիւն պիտի ելլէ, բայց ո՛չ թէ անոր զօրութիւնովը»։ (Դանիէլ 8։22) Ինչպէս նախագուշակուած էր, իր փառքի զենիթին հասած՝ Աղեքսանդր «կոտրեցաւ», կամ մեռաւ, միայն 32 գարուններ բոլորած։ Իսկ իր ընդարձակ կայսրութիւնը վերջապէս իր չորս զօրավարներուն մէջ բաժնուեցաւ։
Խորհրդաւոր Պզտիկ Եղջիւր մը
13. Չորս եղջիւրներէն մէկէն ի՞նչ մեծցաւ, եւ անիկա ի՞նչպէս վարուեցաւ։
13 Տեսիլքին յաջորդ մասը աւելի քան 2,200 տարիներ կ’ընդգրկէ, անոր կատարումը մինչեւ մեր օրերը հասնելով։ Դանիէլ կը գրէ. «Անոնցմէ [չորս եղջիւրներէն] մէկին մէջէն պզտիկ եղջիւր մը ելաւ։ Անիկա դէպի հարաւ, դէպի արեւելք ու դէպի փառաւոր երկիրը խիստ մեծցաւ ու մինչեւ երկնքի զօրքը մեծցաւ եւ քանի մը զօրք ու աստղեր գետինը ձգեց ու զանոնք կոխկռտեց։ Մինչեւ որ զօրքերու Իշխանը ինքզինք բարձրացուց ու անկէ մշտնջենապէս այրուող զոհը վերցուեցաւ եւ անոր սրբարանին բնակարանը կործանուեցաւ։ Ու զօրք մը ամբարշտութեամբ մշտնջենապէս այրուող զոհին դէմ դրաւ ու ճշմարտութիւնը գետինը զարկաւ։ Ինչ որ ըրաւ՝ յաջողեցաւ»։—Դանիէլ 8։9-12
14. Գաբրիէլ հրեշտակը այլաբանական պզտիկ եղջիւրին գործունէութիւններուն մասին ի՞նչ ըսաւ, եւ ի՞նչ պիտի պատահի այդ եղջիւրին։
14 Վերոյիշեալ խօսքերուն իմաստը հասկնալէ առաջ, պէտք է ուշադրութիւն ընծայենք Աստուծոյ հրեշտակին։ Աղեքսանդրի կայսրութենէն չորս թագաւորութիւններ հեղինակութեան գլուխ անցնելու մասին նշում ընելէն ետք, Գաբրիէլ հրեշտակը կ’ըսէ. «Անոնց թագաւորութեանը վերջը, երբ ամբարիշտները իրենց ամբարշտութեան չափը լեցնեն, պնդերես ու խորագէտ թագաւոր մը պիտի ելլէ։ Անոր իշխանութիւնը պիտի զօրանայ, բայց ո՛չ թէ իր զօրութիւնովը ու անիկա ահաւոր աւերներ պիտի գործէ եւ իր կատարածներուն մէջ պիտի յաջողի, պիտի կործանէ զօրաւոր մարդիկն ու սուրբերու ժողովուրդը։ Իր խորամանկութեամբ պիտի յաջողի իր նենգաւոր ճամբաներուն մէջ ու իր սրտին մէջ պիտի հպարտանայ ու խաղաղութեան մէջ շատերը պիտի կորսնցնէ եւ իշխաններուն Իշխանին դէմ պիտի դնէ, բայց առանց ձեռքի պիտի կոտրի»։—Դանիէլ 8։23-25
15. Հրեշտակը տեսիլքին առնչութեամբ ի՞նչ ըսաւ Դանիէլի։
15 Հրեշտակը Դանիէլի կ’ըսէ. «Դուն տեսիլքը գոցէ, քանզի վերջի օրերու [«շատ օրերի», Արարատ] համար է»։ (Դանիէլ 8։26) Տեսիլքին այս մասը «շատ օրեր» պիտի մնար առանց կատարում ունենալու եւ Դանիէլ «տեսիլքը գոց» պիտի պահէր։ Ակներեւաբար, անոր նշանակութիւնը խորհուրդ մը մնաց Դանիէլի համար։ Բայց մինչեւ հիմա, այդ «շատ օրեր»ը վստահաբար վերջացած են։ Ուստի, հարց կու տանք՝ ‘Աշխարհի պատմութիւնը ի՞նչ ցոյց կու տայ այս մարգարէական տեսիլքին կատարման մասին’։
Պզտիկ Եղջիւրին Իշխանութիւնը կը Զօրանայ
16. (ա) Պզտիկ եղջիւրը այլաբանական ո՞ր եղջիւրէն մէջտեղ եկաւ։ (բ) Հռովմը ի՞նչպէս Աստուածաշունչի մարգարէութեան վեցերորդ աշխարհակալ ոյժը եղաւ, բայց անիկա ինչո՞ւ այլաբանական պզտիկ եղջիւրը չէր։
16 Պատմութեան համաձայն, պզտիկ եղջիւրը այլաբանական չորս եղջիւրներէն մէկուն շառաւիղն էր. ան՝ որ հեռաւոր արեւմուտքէն էր։ Անիկա Զօրավար Կասանդրի հելլենական թագաւորութիւնն էր, Մակեդոնիայի եւ Յունաստանի վրայ։ Հետագային, այս թագաւորութիւնը կլանուեցաւ Թրակիայի եւ Փոքր Ասիոյ թագաւորին՝ Զօրավար Լիսիմաքոսի թագաւորութեան կողմէ։ Հ.Դ.Ա. երկրորդ դարուն, հելլենական տիրապետութեան ներքեւ եղող այս արեւմտեան մասերը նուաճուեցան Հռովմի կողմէ։ Իսկ Հ.Դ.Ա. 30–ին, Հռովմը արդէն հելլենական բոլոր թագաւորութիւններուն վրայ ձեռք դրած էր, ինքզինք Աստուածաշունչի մարգարէութեան վեցերորդ աշխարհակալ ոյժը դարձնելով։ Բայց Դանիէլի տեսիլքին պզտիկ եղջիւրը Հռովմէական Կայսրութիւնը չէր, քանի որ անիկա չշարունակուեցաւ մինչեւ «վերջի ժամանակ»ը։—Դանիէլ 8։19
17. (ա) Բրիտանիան ի՞նչ կապակցութիւն ունէր Հռովմէական Կայսրութեան հետ։ (բ) Բրիտանական Կայսրութիւնը ի՞նչ առնչութիւն ունի Մակեդոնիայի եւ Յունաստանի հելլենական թագաւորութեան հետ։
17 Արդ, ըստ պատմութեան, այդ նախայարձակ ‘պնդերես թագաւորը’ ո՞վ է։ Բրիտանիան՝ յիշեալ դէպքում, Հռովմէական Կայսրութեան հիւսիս–արեւմտեան շառաւիղն էր։ Մինչեւ Հ.Դ. հինգերորդ դարուն սկիզբը, հռովմէական գաւառներ կային երկրին այն մասին մէջ, որ հիմա Բրիտանիա կը կոչուի։ Ժամանակի ընթացքին, Հռովմէական Կայսրութիւնը տկարացաւ, սակայն Յունա–Հռովմէական քաղաքակրթութեան ազդեցութիւնը շարունակուեցաւ Բրիտանիոյ ու Եւրոպայի տարբեր մասերուն մէջ, որոնք հռովմէական տիրապետութեան ներքեւ եղած էին։ Նոպէլեան Մրցանակակիր Մեքսիկացի բանաստեղծ եւ հեղինակ Օգթավիօ Փազ գրեց. «Երբ Հռովմէական Կայսրութիւնը ինկաւ, Եկեղեցին անոր տեղը առաւ»։ Ան աւելցուց. «Եկեղեցական հայրեր, ինչպէս նաեւ հետագայ ուսումնականներ, քրիստոնէական վարդապետութեան վրայ պատուաստեցին յունական փիլիսոփայութիւնը»։ Իսկ Ի. դարու իմաստասէր եւ մաթեմատիկոս Պէրթրանտ Ռասըլ դիտել տուաւ. «Յունական ակունքներէ ծագում առած արեւմտեան քաղաքակրթութիւնը, երկու հազար հինգ հարիւր տարի առաջ Մելիտոսի [Փոքր Ասիոյ մէջ յունական քաղաք մը] մէջ սկսած փիլիսոփայական եւ գիտական աւանդութեան վրայ հիմնուած է»։ Հետեւաբար կրնայ ըսուիլ որ Բրիտանական Կայսրութեան մշակութային արմատները, Մակեդոնիայի եւ Յունաստանի հելլենական թագաւորութեան մէջ կը գտնուէին։
18. Ի՞նչ է պզտիկ եղջիւրը, որ ‘պնդերես թագաւոր’ մը եղաւ «վերջին ժամանակին» մէջ. բացատրեցէք։
18 1763–ին, Բրիտանական Կայսրութիւնը իր հզօր մրցակիցները՝ Սպանիան եւ Ֆրանսան՝ արդէն պարտութեան մատնած էր։ Անկէ ետք, ան ծովերու տիրուհին եւ Աստուածաշունչի մարգարէութեան եօթներորդ աշխարհակալ ոյժը եղաւ։ Նոյնիսկ երբ Ամերիկեան 13 գաղութներ Բրիտանիայէն բաժնուեցան 1776–ին, Ամերիկայի Միացեալ Նահանգները կազմելու համար, Բրիտանական Կայսրութիւնը շարունակեց աճիլ, ընդգրկելով երկրի մակերեսին ու անոր բնակչութեան մէկ քառորդը։ Եօթներորդ աշխարհակալ ոյժը տակաւին աւելի զօրացաւ, երբ Ամերիկայի Միացեալ Նահանգները, Բրիտանիոյ հետ համագործակցեցաւ, կազմելու համար Անգլօ–Ամերիկեան երկեակ աշխարհակալ ոյժը։ Տնտեսական եւ զինուորական գետնի վրայ, արդարեւ այս ոյժը ‘պնդերես թագաւոր’ մը եղաւ։ Ուստի, «վերջին ժամանակին» քաղաքական պինդ ոյժ դարձած պզտիկ եղջիւրը՝ Անգլօ–Ամերիկեան Աշխարհակալ Ոյժն է։
19. Տեսիլքին մէջ յիշուած «փառաւոր երկիրը» ի՞նչ է։
19 Դանիէլ տեսաւ որ պզտիկ եղջիւրը «դէպի փառաւոր երկիրը խիստ մեծցաւ»։ (Դանիէլ 8։9) Աւետեաց Երկիրը, որ Եհովա իր ընտրեալ ժողովուրդին տուաւ, ա՛յնքան գեղեցիկ էր որ կոչուած էր ‘պարծանքը ամէն երկիրներուն’, ուրիշ խօսքով՝ ամբողջ երկրագունդին։ (Եզեկիէլ 20։6, 15) Ճիշդ է որ Բրիտանիան գրաւեց Երուսաղէմը 9 Դեկտեմբեր 1917–ին, եւ 1920–ին, Ազգերու Դաշնակցութիւնը Պաղեստինը յանձնեց Մեծն Բրիտանիոյ հոգատարութեան, որ շարունակուեցաւ մինչեւ 14 Մայիս 1948։ Բայց տեսիլքը մարգարէական է եւ շատ մը խորհրդանիշեր կը պարունակէ։ Իսկ տեսիլքին մէջ յիշուած «փառաւոր երկիրը» ոչ թէ Երուսաղէմը կը խորհրդանշէ, այլ՝ եօթներորդ աշխարհակալ ոյժին ժամանակ, Աստուծոյ սուրբ նկատած ժողովուրդին երկրային վիճակը։ Արդ, տեսնենք թէ Անգլօ–Ամերիկեան Աշխարհակալ Ոյժը ի՛նչպէս կը ջանայ սուրբերուն սպառնալ։
«Անոր Սրբարանին Բնակարանը» կը Կործանի
20. Որո՞նք են «երկնքի զօրքը» եւ «աստղեր»ը, զորս պզտիկ եղջիւրը կը ջանայ վար ձգել։
20 Պզտիկ եղջիւրը «մինչեւ երկնքի զօրքը մեծցաւ եւ քանի մը զօրք ու աստղեր գետինը ձգեց»։ Հրեշտակին բացատրութեան համաձայն, «երկնքի զօրքը» եւ «աստղեր»ը, զորս պզտիկ եղջիւրը կը ջանայ վար ձգել, «սուրբերու ժողովուրդ»ն է։ (Դանիէլ 8։10, 24) Այս «սուրբեր»ը՝ հոգիէն օծուած Քրիստոնեաներն են։ Յիսուս Քրիստոսի թափուած արիւնով վաւերացուած նոր ուխտին միջոցաւ Աստուծոյ հետ յարաբերութեան մէջ բերուած ըլլալով, անոնք սրբացուած, մաքրուած եւ անջատուած են Աստուծոյ բացարձակ ծառայութեան համար։ (Եբրայեցիս 10։10. 13։20) Քանի որ երկնային ժառանգութեան մէջ, զանոնք իր Որդւոյն հետ ժառանգակիցներ նշանակած է, Եհովա զանոնք սուրբ կը նկատէ։ (Եփեսացիս 1։3, 11, 18-20) Ուրեմն, Դանիէլի տեսիլքին մէջ, «երկնքի զօրքը» կ’ակնարկէ երկրի վրայ 144,000 «սուրբերու» մնացորդին, որոնք երկնքի մէջ Գառնուկին հետ պիտի իշխեն։—Յայտնութիւն 14։1-5
21. Որո՞նք կը բնակին «սրբարան»ին մէջ, զոր եօթներորդ աշխարհակալ ոյժը կը ջանայ կործանել։
21 Ներկայիս, 144,000–ի մնացորդէն եղողները, «երկնաւոր Երուսաղէմին»՝ Աստուծոյ քաղաքանման Թագաւորութեան, եւ անոր տաճարի կարգադրութեան երկրային ներկայացուցիչներն են։ (Եբրայեցիս 12։22, 28. 13։14) Այս առումով անոնք կը բնակին «սրբարան»ին մէջ, զոր եօթներորդ աշխարհակալ ոյժը կը ջանայ կոխկռտել եւ կործանել։ (Դանիէլ 8։13) Այդ սրբարանին մասին խօսելով որպէս՝ «[Եհովայի] սրբարանին բնակարանը», Դանիէլ կ’ըսէ. «Անկէ [Եհովայէ] մշտնջենապէս այրուող զոհը վերցուեցաւ եւ անոր սրբարանին բնակարանը կործանուեցաւ։ Ու զօրք մը ամբարշտութեամբ մշտնջենապէս այրուող զոհին դէմ դրաւ ու ճշմարտութիւնը գետինը զարկաւ։ Ինչ որ ըրաւ՝ յաջողեցաւ»։ (Դանիէլ 8։11, 12) Ասիկա ի՞նչպէս կատարուեցաւ։
22. Երկրորդ Աշխարհամարտի ընթացքին, եօթներորդ աշխարհակալ ոյժը ի՞նչպէս ուշագրաւ ‘ամբարշտութիւն’ մը ըրաւ։
22 Երկրորդ Աշխարհամարտի ընթացքին, Եհովայի Վկաները ի՞նչ վիճակներէ անցան։ Անոնք խստօրէն հալածուեցան։ Անիկա սկսաւ Նացի եւ Ֆաշիստ երկիրներու մէջ։ Բայց շատ չանցած ‘ճշմարտութիւնը գետին կը զարնուէր’ այդ ամբողջ տարածքին վրայ, ուր ‘պզտիկ եղջիւրը խիստ մեծցած էր’։ Թագաւորութեան հրատարակիչներու «զօրք»ը եւ անոնց «բարի լուր»ի քարոզչութիւնը արգիլուեցաւ Բրիտանական Հասարակապետութեան գրեթէ բոլոր մասերուն մէջ։ (Մարկոս 13։10, ՆԱ) Երբ այս ազգերը իրենց աշխատող ձեռքերը զինակոչի ենթարկեցին, անոնք մերժեցին Եհովայի Վկաները զինուորական սպասարկութենէն զերծ կացուցանել, որպէս Աստուծոյ ծառաներ անոնց աստուածպետական նշանակումին հանդէպ յարգանք ցոյց չտալով։ Միացեալ Նահանգներու մէջ Եհովայի հաւատարիմ ծառաները խուժանային յարձակումներու եւ այլ արհամարհանքներու ենթարկուեցան։ Արդարեւ, եօթներորդ աշխարհակալ ոյժը ջանաց փառաբանութեան զոհը՝ «շրթունքներուն պտուղը», վերցնել, զոր Եհովայի ժողովուրդը կանոնաւորաբար Իրեն կը մատուցանէր, որպէս իրենց պաշտամունքին ‘մշտնջենական’ երեսակը։ (Եբրայեցիս 13։15) Այդ աշխարհակալ ոյժը այս կերպով ‘ամբարշտութիւն’ ըրաւ, Բարձրեալ Աստուծոյ իրաւացի ծիրին, «անոր սրբարանին բնակարան»ին վրայ յարձակելով։
23. (ա) Երկրորդ Աշխարհամարտի ընթացքին, Անգլօ–Ամերիկեան Աշխարհակալ Ոյժը ի՞նչպէս ընդդիմացաւ «իշխաններուն Իշխանին դէմ»։ (բ) Ո՞վ է «իշխաններուն Իշխան»ը։
23 Երկրորդ Աշխարհամարտի ընթացքին «սուրբեր»ը հալածելով, պզտիկ եղջիւրը ինքզինք բարձրացուց ‘մինչեւ զօրքերու Իշխանը’։ Կամ ինչպէս Գաբրիէլ հրեշտակը կը նշէ, անիկա «իշխաններուն Իշխանին դէմ» կեցաւ։ (Դանիէլ 8։11, 25) «Իշխաններուն Իշխան» տիտղոսը միմիայն Եհովա Աստուծոյ կը կիրարկուի։ Եբրայերէն սար բառը որ «իշխան» թարգմանուած է, «իշխանութիւն ի գործ դնել» բառին հետ առնչուած է։ Թագաւորին որդւոյն կամ արքայական դասէն մէկու մը համար կիրարկուելէ զատ, անիկա կ’ակնարկէ գլխաւորի մը կամ պետի մը։ Դանիէլ գիրքը հրեշտակային ուրիշ իշխաններ ալ կը յիշէ, ինչպէս Միքայէլը։ Աստուած բոլոր այսպիսի իշխաններուն Գլխաւոր Իշխանն է։ (Դանիէլ 10։13, 21. համեմատել՝ Սաղմոս 83։18։) Կրնա՞նք երեւակայել որ ոեւէ մէկը համարձակի Եհովայի՝ իշխաններուն Իշխանին՝ ընդդիմանալ։
«Սրբարանը» Իր Իսկական Վիճակին Մէջ կը Բերուի
24. Դանիէլ 8։14–ը ի՞նչ երաշխիք կու տայ մեզի։
24 Ոեւէ մէկը իշխաններուն Իշխանին չի կրնար ընդդիմանալ, ո՛չ իսկ Անգլօ–Ամերիկեան Աշխարհակալ Ոյժին նման «պնդերես» թագաւոր մը։ Աստուծոյ սրբարանը կործանելու այս թագաւորին ջանքերը ի դերեւ կ’ելլեն։ Հրեշտակային բանբերը կ’ըսէ որ «մինչեւ երկու հազար երեք հարիւր օր, ետքը սրբարանը պիտի մաքրուի [«իր իսկական վիճակին մէջ պիտի բերուի», ՆԱ]» կամ «յաղթական դուրս պիտի գայ»։—Դանիէլ 8։13, 14, Նոր Անգլերէն Աստուածաշունչ։
25. 2,300 օրերու մարգարէական ժամանակաշրջանին երկարութիւնը ո՞րքան է, եւ անիկա ո՞ր դէպքին հետ պէտք է առնչուի։
25 2,300 օրը մարգարէական ժամանակաշրջան մըն է։ Հետեւաբար, հոս անիկա 360 օրերէ բաղկացած մարգարէական տարուան կ’ակնարկէ։ (Յայտնութիւն 11։2, 3. 12։6, 14) Այս 2,300 օրը ուրեմն, 6 տարուան, 4 ամսուան ու 20 օրուան հաւասար է։ Ասիկա ո՞ր ժամանակաշրջանն էր։ 1930–ական թուականներուն, Աստուծոյ ժողովուրդը շատ մը երկիրներու մէջ հետզհետէ աւելի հալածանքներու ենթարկուեցաւ։ Իսկ Բ. Աշխարհամարտի ընթացքին, Եհովայի Վկաները բրտօրէն հալածուեցան Անգլօ–Ամերիկեան երկեակ աշխարհակալ ոյժին պատկան երկիրներու մէջ։ Ինչո՞ւ։ Քանի որ անոնք անդրդուելիօրէն կ’ուզէին ‘Աստուծոյ հնազանդիլ որպէս իշխան, քան թէ՝ մարդոց’։ (Գործք 5։29, ՆԱ) Ուստի, 2,300 օրը այդ պատերազմին հետ պէտք է առնչուի։ * Սակայն, մարգարէական այս ժամանակաշրջանի սկիզբին ու վախճանին մասին ի՞նչ կրնայ ըսուիլ։
26. (ա) 2,300 օրերը երբուընէ՞ պէտք է սկսինք հաշուել։ (բ) 2,300 օրերու ժամանակաշրջանը ե՞րբ վերջացաւ։
26 Որպէսզի «սրբարանը» «բերուի» կամ վերականգնուի պատշաճ վիճակի մէջ, 2,300 օրը պէտք է սկսած ըլլայ, այն ատեն, երբ անիկա նախապէս Աստուծոյ տեսակէտէն ‘մաքուր’ վիճակի մէջ էր։ Ասիկա պէտք է եղած ըլլայ 1 Յունիս 1938–էն ոչ առաջ, երբ Դիտարան–ը «Կազմակերպութիւն» յօդուածին առաջին մասը հրատարակեց։ Անոր երկրորդ մասը հրատարակուեցաւ 15 Յունիս 1938–ին։ Եթէ 1 կամ 15 Յունիս 1938–էն հաշուենք 2,300 օր (եբրայական օրացոյցով՝ 6 տարի, 4 ամիս ու 20 օր), կը հասնինք 8 կամ 22 Հոկտեմբեր 1944–ին։ Սեպտեմբեր 30–ին եւ Հոկտեմբեր 1–ին, Փիթցպըրկի մէջ, Փէնսիլվանիա (Ա.Մ.Ն.), տեղի ունեցած մասնաւոր համաժողովին առաջին օրը, Դիտարանի Ընկերութեան նախագահը խօսեցաւ նիւթի մը մասին. «Աստուածպետական Դասաւորում Ներկայիս»։ Հոկտեմբեր 2–ին, Ընկերութեան անդամակցութեան տարեկան ժողովին, Ընկերութեան իրաւագիծը բարեփոխուեցաւ, օրէնքին ներած չափով աստուածպետական կարգադրութեան աւելի մօտենալու ջանքով։ Երբ սուրբ գրային պահանջները յստակ կերպով հրատարակուեցան, իսկոյն Եհովայի Վկաներու ժողովքներուն մէջ աւելի լիարժէք կերպով աստուածպետական կազմակերպութիւնը հաստատուեցաւ։
27. Ի՞նչ ապացոյց կայ թէ ‘մշտնջենական զոհը’ սահմանափակուեցաւ Բ. Աշխարհամարտի հալածանքով լեցուն տարիներու ընթացքին։
27 Մինչ 2,300 օրը իր ընթացքը կը շարունակէր, 1939–ին սկսած Բ. Աշխարհամարտի տեւողութեան, հալածանքի պատճառաւ Աստուծոյ սրբարանին մէջ ‘մշտնջենական զոհին’ մատուցումը խստօրէն սահմանափակուեցաւ։ 1938–ին Դիտարանի Ընկերութիւնը 39 մասնաճիւղեր ունէր, որոնք համայն աշխարհի մէջ Վկաներուն գործին կը վերահսկէին, բայց 1943–ին, միայն 21 մասնաճիւղ մնացած էր։ Այդ շրջանին, Թագաւորութեան հրատարակիչներու յաւելումն ալ քիչ էր։
28, 29. (ա) Մինչ Բ. Աշխարհամարտը իր աւարտին կը մօտենար, Եհովայի կազմակերպութեան մէջ ի՞նչ փոփոխութիւն տեղի ունեցաւ։ (բ) «Սրբարանը» քանդելու ու կործանելու թշնամիին դաժան փորձերուն մասին ի՞նչ կարելի է ըսել։
28 Ինչպէս նշեցինք, Բ. Աշխարհամարտի վերջին ամիսներուն, Եհովայի Վկաները անգամ մը եւս հաստատեցին Աստուծոյ իշխանութիւնը պանծացնելու իրենց վճռակամութիւնը, իրեն ծառայելով որպէս աստուածպետական կազմակերպութիւն։ Այս նպատակով է որ 1944–ին սկսաւ իրենց գործին եւ վարչական կառոյցին վերադասաւորումը։ Իրականութեան մէջ, Դիտարան–ի 15 Հոկտեմբեր 1944–ի համարը յօդուած մը կը պարունակէր, որու խորագիրն էր՝ «Վերջնական Գործին Համար Կազմակերպուած»։ Այդ եւ՝ նոյն շրջանին, ծառայութեան մասին խօսող ուրիշ յօդուածներ նշեցին թէ 2,300 օրը վերջացած էր եւ թէ «սրբարանը» անգամ մը եւս ‘իր իսկական’ վիճակին մէջ եկած էր։
29 «Սրբարանը» քանդելու ու կործանելու թշնամիին դաժան փորձերը ամբողջովին ձախողած էին։ Արդարեւ, տակաւին երկրի վրայ եղող «սուրբերը», եւ անոնց ընկերակցող «մեծ բազմութիւն»ը, յաղթական դուրս եկած էին։ (Յայտնութիւն 7։9) Իսկ իսկապէս աստուածպետական վիճակին մէջ բերուած սրբարանը ներկայիս կը շարունակէ սրբազան ծառայութիւն մատուցանել Եհովայի։
30. Շատ շուտով ի՞նչ պիտի պատահի «պնդերես թագաւոր»ին։
30 Անգլօ–Ամերիկեան Աշխարհակալ Ոյժը տակաւին իր դիրքին վրայ է։ «Բայց առանց ձեռքի պիտի կոտրի», ըսաւ Գաբրիէլ հրեշտակը։ (Դանիէլ 8։25) Շատ շուտով, Աստուածաշունչի մարգարէութեան եօթներորդ աշխարհակալ ոյժը՝ այս ‘պնդերես թագաւորը’՝ պիտի կոտրի, ոչ թէ մարդկային ձեռքով, այլ, Արմագեդոնին, գերմարդկային ուժերու կողմէ։ (Դանիէլ 2։44. Յայտնութիւն 16։14, 16) Ի՜նչ ցնծալի է գիտնալ թէ Եհովա Աստուծոյ՝ իշխաններուն Իշխանին՝ գերիշխանութիւնը, այն ատեն պիտի ջատագովուի։
[Ստորանիշներ]
^ պարբ. 1 Սուրբ գրային մասնայատուկ իմաստ կրող եօթը աշխարհակալ ուժերն են՝ Եգիպտոսը, Ասորեստանը, Բաբելոնը, Մարա–Պարսկաստանը, Յունաստանը, Հռովմը եւ Անգլօ–Ամերիկեան երկեակ ոյժը։ Այս բոլորը ուշադրութեան արժանի են, քանի որ Եհովայի ժողովուրդին հետ առնչութիւն ունեցած են։
^ պարբ. 25 Դանիէլ 7։25–ն ալ կը խօսի ժամանակաշրջանի մը մասին, երբ ‘Բարձրեալին սուրբերը կը հարստահարուին’ (Արարատ)։ Ինչպէս նախորդ գլուխին մէջ բացատրեցինք, ասիկա Առաջին Աշխարհամարտին հետ կապակցութիւն ունի։
Ի՞ՆՉ ԸՄԲՌՆԵՑԻՔ
• Ի՞նչ կը պատկերացնեն՝
«երկու եղջիւր» ունեցող «խոյ»ը։
«արու այծ»ը եւ անոր «մեծ եղջիւր»ը։
«մեծ եղջիւր»ին տեղ ելած չորս եղջիւրները։
չորս եղջիւրներէն մէկէն ելած պզտիկ եղջիւրը։
• Երկրորդ Աշխարհամարտի ընթացքին, Անգլօ–Ամերիկեան Աշխարհակալ Ոյժը ի՞նչպէս ջանաց կործանել «սրբարան»ը. բայց յաջողեցա՞ւ։
[Ուսումնասիրութեան հարցումներ]
[Քարտէս/Նկար՝ էջ 166]
(Լման շարադրանքին համար՝ տե՛ս հրատարակութիւնը)
Մարա–Պարսկական Կայսրութիւն
ՄԱԿԵԴՈՆԻԱ
ԵԳԻՊՏՈՍ
Մեմփիս
ԵԹՈՎՊԻԱ
Երուսաղէմ
Բաբելոն
Էկբատան
Շուշան
Պերսեպոլիս
ՀՆԴԿԱՍՏԱՆ
[Քարտէս/Նկար՝ էջ 169]
(Լման շարադրանքին համար՝ տե՛ս հրատարակութիւնը)
Յունական Կայսրութիւն
ՄԱԿԵԴՈՆԻԱ
ԵԳԻՊՏՈՍ
Բաբելոն
Ինդոս Գետ
[Քարտէս՝ էջ 172]
(Լման շարադրանքին համար՝ տե՛ս հրատարակութիւնը)
Հռովմէական Կայսրութիւն
ԲՐԻՏԱՆԻԱ
ԻՏԱԼԻԱ
Հռովմ
Երուսաղէմ
ԵԳԻՊՏՈՍ
[Էջը ծածկող նկար՝ էջ 164]
[Նկարներ՝ էջ 174]
Անգլօ–Ամերիկեան Աշխարհակալ Ոյժին կարգ մը կարկառուն դէմքերը.
1. Ճորճ Ուաշինկթըն, Մ.Ն. առաջին նախագահ (1789-1797)
2. Բրիտանիոյ Վիքթորիա Թագուհին (1837-1901)
3. Ուուտրօ Ուիլսըն, Մ.Ն. նախագահ (1913-1921)
4. Տէյվիտ Լոյտ Ճորճ, Բրիտանիոյ վարչապետ (1916-1922)
5. Ուինսթըն Չըրչիլ, Բրիտանիոյ վարչապետ (1940-1945, 1951-1955)
6. Ֆրանքլին Տ. Ռուզվէլթ, Մ.Ն. նախագահ (1933-1945)
