1, 2. Յիսուս ի՞նչ առումով իմաստուն առաջնորդ է։

 ԵՐԵՒԱԿԱՅԷ որ խումբ մը զբօսաշրջիկներու հետ փորձառու զբօսաշրջական առաջնորդի մը ընկերակցութեամբ գեղեցիկ եւ սքանչելի քաղաքի մը մէջ կը շրջիս։ Քաղաքը ձեր բոլորին համար նոր է, անոր համար ուշի–ուշով մտիկ կ’ընէք առաջնորդին իւրաքանչիւր խօսքը։ Ա՛յնքան ոգեւորուած էք որ կը սկսիք անոր ետեւ–ետեւի հարցումներ ուղղել քաղաքին այն շրջաններուն մասին, որոնք տակաւին չէք տեսած։ Բայց ան ձեր հարցումներուն անմիջապէս չի պատասխաներ, այլ կը սպասէ յարմար ժամանակին, եւ յաճախ երբ այդ շրջանները հասնիք։ Ժամանակի ընթացքին, առաջնորդին իմաստութեամբ կը տպաւորուիք, քանի որ յարմար ժամանակին ձեզի կը փոխանցէ ա՛յն ինչ որ պէտք է գիտնաք։

² Ճշմարիտ քրիստոնեաները նոյնանման պարագայի մը մէջ կը գտնուին։ Մենք խո՜ր հետաքրքրութեամբ կը սորվինք ամէնէն հոյակապ քաղաքին մասին՝ «հիմերով հաստատուած քաղաք»ը, այսինքն՝ Աստուծոյ Թագաւորութիւնը (Եբ. 11։10)։ Երբ Յիսուս երկրի վրայ էր, անձամբ իր հետեւորդները առաջնորդեց, Թագաւորութեան մասին աւելի խոր գիտելիքներ տալով անոնց։ Արդեօք ան մէ՞կ անգամէն անոնց ուղղած բոլոր հարցումներուն պատասխանեց եւ Թագաւորութեան մասին ամէն բան պատմեց։ Ո՛չ։ Ան ըսաւ. «Ձեզի տակաւին շատ բաներ ունիմ ըսելու, բայց հիմա չէք կրնար տանիլ» (Յովհ. 16։12)։ Ամէնէն իմաստուն առաջնորդը ըլլալով, Յիսուս իր աշակերտները չծանրաբեռնեց գիտելիքներով, զորս ի վիճակի չէին ըմբռնելու։

3, 4. ա) Յիսուս ինչպէ՛ս շարունակած է հաւատարիմ մարդոց Աստուծոյ Թագաւորութեան մասին սորվեցնել։ բ) Այս գլուխին մէջ ի՞նչ նկատի պիտի առնենք։

³ Յիսուս Յովհաննէս 16։12–ի մէջ արձանագրուած խօսքը ըսաւ իր երկրային կեանքին վերջին գիշերը։ Իր մահէն ետք, ան ինչպէ՞ս պիտի շարունակէր հաւատարիմ  մարդոց սորվեցնել Աստուծոյ Թագաւորութեան մասին։ Ան իր առաքեալները հաւաստիացուց. «Ճշմարտութեան Հոգին. . . ամէն ճշմարտութեան պիտի առաջնորդէ ձեզ» (Յովհ. 16։13)։ Կրնանք հոգին նմանցնել համբերատար առաջնորդի մը, որուն միջոցաւ Յիսուս իր հետեւորդներուն կը սորվեցնէ այն՝ ինչ որ պէտք է գիտնան Աստուծոյ Թագաւորութեան մասին, յարմար ժամանակին։

⁴ Նկատի առնենք թէ Եհովային սուրբ հոգին ինչպէ՛ս առաջնորդած է ճշմարիտ քրիստոնեաները, որ Թագաւորութեան մասին աւելի՛ գիտելիքներ ունենան։ Նախ, նկատի պիտի առնենք թէ ինչպէ՛ս հասկցանք որ Աստուծոյ Թագաւորութիւնը ե՛րբ սկսաւ իշխել։ Ապա, պիտի քննարկենք թէ որո՛նք են Թագաւորութեան իշխաններն ու հպատակները եւ անոնք ի՛նչ յոյս ունին։ Վերջապէս, պիտի տեսնենք թէ ինչպէ՛ս Քրիստոսի հետեւորդները աւելի յստակ կերպով հասկցած են ինչպիսի՛ հաւատարմութիւն դրսեւորել Թագաւորութեան հանդէպ։

5, 6. ա) Աստուածաշունչի Աշակերտները Թագաւորութեան հաստատման եւ հունձքին մասին ի՞նչ սխալ գաղափարներ կազմած էին։ բ) Ինչո՞ւ այսպիսի սխալ գաղափարներ մեզ պէտք չէ մղեն կասկածելու թէ Յիսո՛ւս կ’առաջնորդէր իր հետեւորդները։

⁵ Ինչպէս որ այս գրքին 2–րդ գլուխին մէջ տեսանք, Աստուածաշունչի Աշակերտները տասնամեակներ շարունակ նշեցին, թէ 1914–ը նշանակալից տարի մը պիտի ըլլար Աստուածաշունչի մարգարէութեան կատարման մէջ։ Բայց այդ ատեն անոնք հաւատացին, թէ Քրիստոսի ներկայութիւնը սկսած էր 1874–ին, թէ ան սկսած էր երկնքէն իշխել 1878–ին եւ թէ Թագաւորութիւնը լիովին պիտի հաստատուէր հոկտեմբեր 1914–ին։ Անոնք նաեւ կարծեցին, թէ հունձքը սկսած էր 1874–ին եւ պիտի աւարտէր 1914–ին եւ թէ իր գագաթնակէտին պիտի հասնէր օծեալներու հաւաքումով երկնքի մէջ։ Այս սխալ գաղափարները մեզ կը մղե՞ն կասկածելու թէ արդեօք Յիսուս այդ հաւատարիմները սուրբ հոգիով կ’առաջնորդէ՛ր կամ ոչ։

⁶ Բնա՛ւ երբեք։ Դարձեալ մտածէ առաջին պարբերութեան օրինակին մասին։ Կրնա՞յ ըլլալ որ առաջնորդին վստահելիութիւնը հարցականի տակ դրուի, պարզապէս քանի որ զբօսաշրջիկներուն խանդավառութիւնը զիրենք կը մղէ անվերջ հարցումներ ուղղելու։ Ո՛չ։ Զբօսաշրջիկներուն պէս, թէեւ Աստուծոյ ժողովուրդը երբեմն փորձած է հասկնալ Եհովայի նպատակին առնչուող մանրամասնութիւններ, առաջ որ սուրբ հոգին զիրենք ուղղէ դէպի այդ ճշմարտութիւնները, բայց յստա՛կ է որ Յիսուս զիրենք  կ’առաջնորդէ։ Այսպէս, հաւատարիմները սրբագրումը կ’ընդունին եւ իրենց տեսակէտները խոնարհաբար կը ճշդեն (Յակ. 4։6)։

7. Աստուծոյ ժողովուրդը ի՞նչ հոգեւոր լոյսով օրհնուեցաւ։

⁷ 1919–ին յաջորդող տարիներուն Աստուծոյ ժողովուրդին վրայ հոգեւոր նոր լոյս ծագեցաւ (կարդա՛ Սաղմոս 97։11)։ 1925–ին, Դիտարան–ին մէջ լոյս տեսաւ կարեւոր յօդուած մը՝ «Ազգին ծնունդը» խորագրով։ Անոր մէջ ներկայացուեցան Աստուածաշունչէն համոզիչ փաստեր, որոնք ցոյց տուին թէ մեսիական Թագաւորութիւնը հաստատուեցաւ 1914–ին՝ առ ի կատարում Յայտնութիւն գրքին 12–րդ գլուխին,– ուր կը խօսի երկնային կնոջ մասին, որ արու զաւակի մը ծնունդ կու տայ a։ Յօդուածը նաեւ ցոյց տուաւ, թէ պատերազմի տարիներուն Եհովայի ժողովուրդին դիմագրաւած հալածանքն ու տագնապները յստակ նշաններ էին, թէ Սատանան երկինքէն վար նետուած է եւ «շատ բարկացած է, գիտնալով որ քիչ ժամանակ պիտի կենայ» (Յայտ. 12։12)։

8, 9. ա) Աստուծոյ Թագաւորութեան կարեւորութիւնը ինչպէ՞ս լուսարձակի տակ առնուեցաւ։ բ) Ի՞նչ հարցումներ նկատի պիտի առնենք։

⁸ Թագաւորութիւնը որքա՞ն կարեւոր է։ 1928–ին, Դիտարան–ը սկսաւ շեշտել թէ Թագաւորութիւնը աւելի՛ կարեւոր է քան՝ անձնական փրկութիւնը փրկանքին միջոցաւ։ Իրապէս, մեսիական Թագաւորութեան միջոցաւ է որ Եհովան իր անունը պիտի սրբացնէ, իր գերիշխանութիւնը պիտի ջատագովէ եւ մարդկութեան նկատմամբ իր բոլոր նպատակները պիտի կատարէ։

⁹ Թագաւորութեան մէջ որո՞նք Քրիստոսին հետ պիտի իշխեն։ Որո՞նք Թագաւորութեան երկրային հպատակները պիտի ըլլան։ Եւ Քրիստոսի հետեւորդները ո՞ր գործունէութեամբ պիտի զբաղին։

10. Աստուծոյ ժողովուրդը 144,000–ին մասին արդէն ի՞նչ հասկցած էր։

¹⁰ 1914–էն տասնամեակներ առաջ ճշմարիտ քրիստոնեաները արդէն հասկցած էին, որ Քրիստոսի 144,000 հաւատարիմ հետեւորդները իրեն հետ երկինքի մէջ պիտի իշխէին b։ Աստուածաշունչի Աշակերտները գիտակցեցան, թէ այդ թիւը բառացի էր եւ թէ օծեալները սկսան հաւաքուիլ Ք.Ե. առաջին դարուն։

11. Քրիստոսի հարսին հաւանական անդամները ինչպէ՞ս սկսան աւելի՛ հասկնալ իրենց գործունէութիւնը երկրի վրայ։

¹¹ Բայց Քրիստոսի հարսին այդ հաւանական անդամները ի՞նչ նշանակում ունէին, այնքան ատեն որ տակաւին երկրի վրայ էին։ Անոնք տեսան թէ Յիսուս շեշտած էր քարոզչութիւնը եւ զայն կապած էր հունձքի ժամանակին հետ (Մատ. 9։37. Յովհ. 4։35)։ Ինչպէս որ նշեցինք 2–րդ  գլուխին մէջ, ատեն մը անոնք կարծեցին որ հունձքի ժամանակը 40 տարի պիտի տեւէր, եւ իր գագաթնակէտին պիտի հասնէր օծեալներուն հաւաքումով երկնքի մէջ։ Բայց քանի որ գործը այդ 40 տարիները անցնելէ ետք շարունակուեցաւ, աւելի յստակացման կարիքը կար։ Հիմա գիտենք որ հունձքի եղանակը,– ցորենը որոմէն, այսինքն՝ հաւատարիմ օծեալ քրիստոնեաները կեղծ քրիստոնեաներէն բաժնելու եղանակը,– սկսաւ 1914–ին։ Ժամանակը եկած էր որ ուշադրութիւն ընծայուէր երկնային դասակարգին մնացորդը հաւաքելուն։

12, 13. Տասը կոյսերուն եւ տաղանդներուն առակները ինչպէ՞ս կատարուած են վերջին օրերուն։

¹² 1919–էն ետք, Քրիստոս շարունակեց հաւատարիմ եւ իմաստուն ծառան առաջնորդել, որ շեշտ դնէ քարոզչութեան վրայ, որ յանձնարարած էր առաջին դարուն իր աշակերտներուն (Մատ. 28։19, 20)։ Ան նաեւ նշած էր որ իր օծեալ հետեւորդները ինչպիսի՛ յատկութիւններ պէտք էր ունենային, իրենց յանձնարարուած քարոզչութիւնը կատարելու համար։ Ինչպէ՞ս։ Տասը կոյսերուն առակին մէջ, Յիսուս ցոյց տուաւ թէ օծեալները պէտք էր հոգեւորապէս աչալուրջ եւ արթուն մնային, որպէսզի հասնէին իրենց կարեւորագոյն նպատակակէտին,– ներկայ գտնուիլ երկնքի մէջ տեղի ունենալիք հարսնիքին, երբ Քրիստոս պիտի միանայ իր «հարս»ին, որ կը բաղկանայ 144,000 անհատներէ (Յայտ. 21։2)։ Իսկ տաղանդներու առակին մէջ, Յիսուս սորվեցուց թէ իր օծեալ ծառաները իրենց վստահուած քարոզչութիւնը ժրաջանօրէն պիտի կատարէին (Մատ. 25։1-30)։

¹³ Անցեալ դարուն, օծեալները թէ՛ արթուն եւ թէ ժրաջան եղած են։ Անկասկած անոնց արթնութիւնը պիտի վարձատրուի։ Բայց մեծ հունձքի գործը պիտի աւարտէ՞ր, երբ Քրիստոսի 144,000 իշխանակիցներուն թիւը ամբողջանար։

14, 15. Կատարուած խորհուրդը գրքին մէջ ի՞նչ չորս խումբեր քննարկուեցան։

¹⁴ Հաւատարիմ տղամարդիկն ու կիները շատոնց խորապէս հետաքրքրուած էին ‘մեծ բազմութեան’ ինքնութեամբ, որուն մասին նշուած է Յայտնութիւն 7։9-14–ի մէջ։ Զարմանալի չէ որ այս կէտին հետ կապուած անցեալի բոլոր եզրակացութիւնները մեր այսօրուան գիտցած եւ արժեւորած պարզ ու հասկնալի ճշմարտութիւններէն շատ տարբեր էին, քանի որ տակաւին ատենը չէր եկած որ Քրիստոս այս մեծ խումբին ինքնութիւնը յայտնէ։

¹⁵ 1917–ին, Կատարուած խորհուրդը գիրքը նշեց, թէ «երկու տեսակ երկնային փրկութիւն եւ երկու տեսակ երկրային փրկութիւն» կան. ընդամէնը՝ չորս։ Որո՞նք էին ատոնք։ Առաջինը 144,000–ն էր, որոնք Քրիստոսի հետ պիտի իշխէին։ Երկրորդը մեծ բազմութիւնն էր։ Այն ատեն կը կարծուէր որ մեծ բազմութիւնը անուանական քրիստոնեաներն էին, որոնք տակաւին քրիստոնէական աշխարհի եկեղեցիները կ’երթային։ Անոնք որոշ չափով հաւատք ունէին, բայց ատիկա բաւարար չէր որ ճշմարիտ պաշտամունքին կողքին դիրք բռնէին։ Անոր համար անոնք աւելի ստորին դիրքեր պիտի գրաւէին երկինքի մէջ։ Ինչ կը վերաբերի երկրին, կը կարծուէր որ երրորդ խումբ մը կար՝ «վաղեմի արժանաւորներ»,– ինչպէս՝ Աբրահամ, Մովսէս եւ ուրիշներ։ Անոնք հեղինակութիւն պիտի ունենային չորրորդ խումբին՝ աշխարհի մարդկութեան՝ վրայ։

16. 1923–ին եւ 1932–ին հոգեւոր լոյսի ի՞նչ շողեր փայլեցան։

¹⁶ Սուրբ հոգին ինչպէ՞ս առաջնորդեց Քրիստոսի հետեւորդները գիտնալու այն ճշմարտութիւնները, որոնք այսօր կ’արժեւորենք։ Անիկա եղաւ աստիճանաբար՝ հոգեւոր լոյսի իրարայաջորդ շողերով։ 1923–ին, Դիտարան–ը ուշադրութիւն հրաւիրեց խումբի մը վրայ, որ երկնքի մէջ ապրելու ձգտում չունէր, այլ՝ երկրի վրայ պիտի ապրէր Քրիստոսի իշխանութեան ներքեւ։ 1932–ին, Դիտարան–ը խօսեցաւ Յովնադաբին մասին, որ Աստուծոյ կողմէ օծուած իսրայէլացի թագաւորին՝ Յէուին՝ կառչած մնաց եւ անոր հետ պայքար մղեց սուտ պաշտամունքին դէմ (Դ. Թագ. 10։15-17)։ Յօդուածը ըսաւ որ կայ դասակարգ մը, որ Յովնադաբին նման է, եւ թէ Եհովան այս դասակարգը «Արմագեդոնի նեղութենէն պիտի անցընէ»՝ հոս երկրի վրայ ապրելու նպատակով։

17. ա) 1935–ին, հոգեւոր ի՞նչ պայծառ լոյս մը շողաց։ բ) Մեծ բազմութեան վերաբերող նոր հասկացողութիւնը ինչպէ՞ս ազդեց հաւատարիմ քրիստոնեաներուն (տե՛ս «Երկար շունչ մը առին» շրջանակը)։

¹⁷ 1935–ին հոգեւոր պայծառ լոյս մը շողաց։ Ուաշինկթըն մայրաքաղաքին մէջ տեղի ունեցած համաժողովին  ընթացքին յստակ դարձաւ, որ մեծ բազմութիւնը երկրային դասակարգ մըն է,– Յիսուսի տուած ոչխարներուն եւ այծերուն առակին մէջի ոչխարները (Մատ. 25։33-40)։ Մեծ բազմութիւնը «ուրիշ ոչխարներ»ուն մաս պիտի կազմէր, որոնց մասին Յիսուս ըսաւ. «Զանոնք ալ պէտք է որ բերեմ» (Յովհ. 10։16)։ Երբ դասախօսը՝ Ժ. Ֆ. Ռատըրֆորտ՝ հարցուց. «Անոնք՝ որոնք երկրի վրայ յաւիտեան ապրելու յոյսը ունին, կը հաճի՞ն ոտքի ելլել», ներկաներուն աւելի քան կէսը ոտքի ելաւ։ Ռատըրֆորտ ըսաւ. «Ահաւասի՛կ մեծ բազմութիւնը»։ Շատեր խորապէս ազդուեցան, քանի որ վերջապէս գիտցան թէ ապագային համար ի՛նչ յոյս ունէին։

18. Ծառայութեան մէջ, Քրիստոսի հետեւորդները իրենց ջանքերը ի՞նչ բանի վրայ կեդրոնացուցին եւ ի՞նչ արդիւնքով։

¹⁸ Անկէ ի վեր Քրիստոս իր ժողովուրդը առաջնորդած է, որ իրենց ջանքերը կեդրոնացնեն այս մեծ բազմութեան հաւանական անդամները հաւաքելուն վրայ, որոնք մեծ նեղութենէն ողջ–առողջ պիտի անցնին։ Սկիզբը այս խումբին հաւաքուիլը տպաւորիչ չթուեցաւ։ Նոյնիսկ առիթով մը եղբայր Ռատըրֆորտ ըսաւ. «Այնպէս կը թուի թէ ‘մեծ բազմութիւնը’ այնքան ալ մեծ պիտի չըլլայ»։ Անշուշտ, այժմ գիտենք թէ Եհովան ինչպէ՛ս այդ օրերէն ի վեր մեծապէս օրհնած է հունձքի գործը։ Յիսուսին եւ սուրբ հոգիին առաջնորդութեան ներքեւ, թէ՛ օծեալները եւ թէ իրենց ընկերակիցները՝ «ուրիշ ոչխարներ»ը՝ դարձած են «մէկ հօտ» եւ կը ծառայեն «մէկ հովիւ»ի իշխանութեան ներքեւ,– ճիշդ ինչպէս որ Յիսուս մարգարէացած էր։

19. Ինչպէ՞ս կրնանք մեծ բազմութեան աճման նպաստել։

¹⁹ Հաւատարիմ մարդոց մեծամասնութիւնը պիտի ապրի հոս՝ երկրային դրախտի մը վրայ, եւ անոնց վրայ պիտի իշխեն Քրիստոսն ու անոր 144,000 իշխանակիցները։ Միթէ հաճելի չէ՞ մտածել թէ Քրիստոս ինչպէ՛ս առաջնորդած է Աստուծոյ ժողովուրդը, որ ապագային նկատմամբ աստուածաշնչական յստակ յոյսը ըմբռնէ։ Ի՜նչ առանձնաշնորհում ունինք որ այդ յոյսը բաժնենք անոնց հետ՝ որոնց կը հանդիպինք ծառայութեան ընթացքին։ Թող որ կարելի եղածին չափ գործունեայ ըլլանք, որպէսզի մեծ բազմութիւնը շարունակէ աճիլ եւ Եհովան փառաբանող ձայները ա՛լ աւելի բարձրանան (կարդա՛ Ղուկաս 10։2)։

20. Սատանային կազմակերպութիւնը ո՞ր տարրերէն կազմուած է եւ քրիստոնեան ինչպէ՞ս կրնայ Թագաւորութեան հանդէպ իր հաւատարմութիւնը ցուցաբերել։

²⁰ Մինչ Աստուծոյ ժողովուրդը շարունակեց Թագաւորութեան մասին սորվիլ, պէտք էր որ նաեւ սորվէր թէ ի՛նչ կը նշանակէ այդ երկնային կառավարութեան  հաւատարիմ ըլլալ։ Այս ուղղութեամբ, 1922–ին Դիտարան–ը նշեց թէ երկու կազմակերպութիւններ կան. Եհովային կազմակերպութիւնը եւ Սատանային կազմակերպութիւնը։ Սատանային կազմակերպութիւնը կազմուած է առեւտրական, կրօնական եւ քաղաքական տարրերէն։ Անոնք՝ որոնք հաւատարիմ կը մնան Աստուծոյ Թագաւորութեան եւ անոր Թագաւորին, պէտք չէ զիջումներ ընեն իրենց հաւատարմութեան մէջ՝ Սատանային կազմակերպութեան որեւէ տարրին անպատշաճօրէն միջամուխ ըլլալով (Բ. Կոր. 6։17)։ Ասիկա ի՞նչ կը նշանակէ։

21. ա) Հաւատարիմ ծառան ինչպէ՞ս Աստուծոյ ժողովուրդը ազդարարած է մեծ առեւտուրին մասին։ բ) 1963–ին, Դիտարան–ը ի՞նչ յայտնեց «Մեծ Բաբելոն»ին մասին։

²¹ Հաւատարիմ ծառային հայթայթած հոգեւոր սնունդը միշտ քօղազերծած է մեծ առեւտուրին փտածութիւնը եւ Աստուծոյ ժողովուրդը ազդարարած՝ համատարած նիւթապաշտութեան թակարդին մէջ իյնալու մասին (Մատ. 6։24)։ Նաեւ, մեր հրատարակութիւնները լուսարձակի տակ առած են Սատանային կազմակերպութեան կրօնական մասը։ 1963–ին, Դիտարան–ը յստակ կերպով ցոյց տուաւ, թէ «Մեծ Բաբելոնը» կը ներկայացնէ ոչ միայն քրիստոնէական աշխարհը, այլեւ՝ սուտ կրօնքի համաշխարհային կայսրութիւնը։ Այսպէս, ինչպէս որ այս գրքին 10–րդ գլուխին մէջ պիտի տեսնենք, Աստուծոյ ժողովուրդը օգնութիւն ստացած է որ ‘ելլէ ատոր մէջէն’՝ ինքզինք մաքրելով սուտ կրօնքի բոլոր սովորութիւններէն (Յայտ. 18։2, 4)։

22. Ա. Աշխարհամարտին ընթացքին, Աստուծոյ ժողովուրդէն շատեր Հռովմայեցիս 13։1–ի խրատը ինչպէ՞ս հասկցան։

²² Ի՞նչ կարելի է ըսել Սատանայի կազմակերպութեան քաղաքական մասին առնչութեամբ։ Քրիստոնեաները կրնայի՞ն բաժին բերել ազգերուն պատերազմներուն եւ բախումներուն մէջ։ Ա. Աշխարհամարտին ընթացքին, Աստուածաշունչի Աշակերտները ընդհանուր առմամբ հասկցած էին թէ Քրիստոսի հետեւորդները պէտք չէ մարդիկ սպաննեն (Մատ. 26։52)։ Բայց շատեր կարծեցին որ Հռովմայեցիս 13։1–ի «Ամէն մարդ իր վրայ եղած [«վերին», ՆԱ] իշխանութիւններուն թող հնազանդի» խրատը կը նշանակէ, որ անոնք պէ՛տք է բանակին միանան, զինուորական տարազ հագուին եւ նոյնիսկ զէնք վերցնեն. բայց, երբ իրենցմէ պահանջուի թշնամին սպաննել, անոնք պէտք է օդին մէջ կրակեն։

23, 24. Բ. Աշխարհամարտին ընթացքին Հռովմայեցիս 13։1–ը ինչպէ՞ս կը բացատրուէր, եւ ի՞նչ ճշդում եղաւ։

²³ Երբ Բ. Աշխարհամարտը սկսաւ 1939–ին, Դիտարան–ը խոր քննարկութիւն մը ներկայացուց չէզոքութեան նիւթին շուրջ։ Յօդուածը յստակ կերպով ցոյց տուաւ, թէ քրիստոնեաները պէտք չէ որեւէ բաժին բերեն  Սատանայի աշխարհին պատերազմներուն եւ ազգային պայքարներուն մէջ։ Ի՜նչ ժամանակայարմար ուղղութիւն։ Այսպէս, Քրիստոսի հետեւորդները կրցան զերծ մնալ այն արիւնապարտութենէն, որ ազգերը իրենց վրայ բերին պատերազմին ժամանակ։ Սակայն 1929–ին մեր հրատարակութիւնները նաեւ ըսած էին թէ Հռովմայեցիս 13։1–ի մէջ նշուած վերին իշխանութիւնները աշխարհի կառավարիչները չէին, այլ՝ Եհովան եւ Յիսուսը։ Տակաւին աւելի ճշգրիտ հասկացողութեան կարիքը կար։

²⁴ 1962–ին, սուրբ հոգին Քրիստոսի հետեւորդները առաջնորդեց, որ այս հարցին նկատմամբ աւելի յստակ հասկացողութիւն ունենան։ Այդ տարի, Դիտարան–ի 15 նոյեմբեր եւ 1 դեկտեմբեր թիւերուն մէջ լոյս տեսան Հռովմայեցիս 13։1-7–ին վրայ հիմնուած յօդուածներ։ Վերջապէս, Աստուծոյ ժողովուրդը ըմբռնեց յարաբերական հպատակութեան առնչուող սկզբունքը, որ Յիսուսի այս նշանաւոր խօսքին մէջ ամփոփուած էր. «Զայն որ Կայսրինն է՝ Կայսրին տուէք եւ զայն որ Աստուծոյն է՝ Աստուծոյ տուէք» (Ղուկ. 20։25)։ Ճշմարիտ քրիստոնեաներուն համար յստակ դարձաւ որ վերին իշխանութիւնները  այս աշխարհի կառավարութիւններն են եւ թէ քրիստոնեաները պէտք է անոնց հպատակին։ Բայց այսպիսի հպատակութիւն յարաբերական է։ Երբ աշխարհիկ հեղինակութիւններ մեզմէ պահանջեն Եհովա Աստուծոյ անհնազանդ գտնուիլ, մեր պատասխանը առաքեալներուն նման կ’ըլլայ. «Առաւել Աստուծոյ հնազանդիլ պէտք է, քան թէ՝ մարդոց» (Գործք 5։29)։ Այս գրքին 13–րդ եւ 14–րդ գլուխներուն մէջ ա՛լ աւելի պիտի սորվինք թէ Աստուծոյ ժողովուրդը ինչպէ՛ս քրիստոնէական չէզոքութեան սկզբունքը կիրարկած է։

25. Աստուծոյ Թագաւորութեան առնչուող ճշմարտութիւնները հասկնալուն մէջ ինչո՞ւ կ’արժեւորես սուրբ հոգիին ուղղութիւնը։

²⁵ Պահ մը մտածէ թէ անցեալ դարուն ընթացքին Քրիստոսի հետեւորդները ինչե՜ր սորվեցան Թագաւորութեան մասին։ Մենք սորվեցանք թէ Աստուծոյ Թագաւորութիւնը ե՛րբ հաստատուեցաւ երկինքի մէջ եւ թէ որքա՛ն կարեւոր է։ Յստակացաւ թէ հաւատարիմ մարդոց առջեւ երկու գեղեցիկ յոյս կայ. երկնային եւ երկրային։ Եւ գիտցանք ինչպէ՛ս հաւատարմութիւն ցուցաբերել Աստուծոյ Թագաւորութեան հանդէպ, միեւնոյն ժամանակ յարաբերաբար հպատակելով աշխարհի իշխանութիւններուն։ Դուն քեզի հարց տուր. ‘Այս թանկարժէք ճշմարտութիւնները ինչպէ՞ս պիտի գիտնայի, եթէ Յիսուս Քրիստոս իր հաւատարիմ ծառան առաջնորդած չըլլար, որ զանոնք ըմբռնէ եւ ապա սորվեցնէ’։ Իրապէս օրհնուած ենք որ Քրիստոսն ու սուրբ հոգին մեզ կ’առաջնորդեն։