«Վաղուան համար հոգ մի՛ ընէք, վասն զի վաղուան օրը իրեն համար հոգ պիտի ընէ» (ՄԱՏԹԷՈՍ 6։34)։

Ի՞նչ կը նշանակէ։ Առօրեայ հոգերը կեանքին մէկ մասն են։ Բայց այսօրուան հոգերուն վրայ մի՛ աւելցներ վաղուան հոգերը։ Ջանա՛ օրը օրին ապրիլ։

• Ճնշուածութիւնը կրնայ մտահոգութիւն պատճառել։ Ուստի հետեւեալը փորձէ. Առաջին, գիտակցէ թէ անպայման որոշ ճնշուածութիւն պիտի ունենաս։ Երբ մտահոգուիս բաներու մասին, որոնք անխուսափելի են, ճնշուածութիւնդ կ’աւելնայ։ Երկրորդ, ըմբռնէ թէ յաճախ մեր մտավախութիւնները չեն իրականանար։

‘Վերին իմաստութիւնը բանաւոր է’ (ՅԱԿՈԲՈՍ 3։17, ՆԱ)։

Ի՞նչ կը նշանակէ։ Կատարելութիւն մի՛ փնտռեր։ Դուն քեզմէ կամ ուրիշներէ շատ բան մի՛ ակնկալեր։

• Համեստ եղիր, չափաւոր ու տրամաբանական չափանիշներ դիր, եւ գիտցիր թէ՛ քու եւ թէ ուրիշներուն սահմանափակումները։ Այսպէս, ճնշող մթնոլորտը կը փարատես ու յաջողութեան հասնիլը կը դիւրացնես։ Նաեւ զուարթամիտ եղիր։ Երբ խնդաս,– նոյնիսկ եթէ սխալ բան մը պատահի,– լարուածութիւնը կը թեթեւցնես եւ տրամադրութիւնդ կը բարձրացնես։

«Խորատես մարդը հանդարտ պիտի մնայ» (ԱՌԱԿԱՑ 17։27, ՆԱ)։

Ի՞նչ կը նշանակէ։ Ժխտական զգացումները կրնան միտքդ պղտորել, ուստի ջանա՛ հանդարտ մնալ։

• Տես թէ ի՛նչ բան քեզ կը ճնշէ, եւ թէ ատոր ինչպէ՛ս կը հակազդես։ Օրինակ, երբ ճնշուիս, ուշադրութիւն ընծայէ մտածումներուդ, զգացումներուդ եւ վարուելակերպիդ. կրնաս նոյնիսկ զանոնք գրի առնել։ Երբ աւելի գիտակից կը դառնաս, թէ ճնշուածութեան ինչպէ՛ս կը հակազդես, կրնաս աւելի դիւրաւ անոր հետ գլուխ ելլել։ Նաեւ մտածէ, թէ ինչպէ՛ս կրնաս ճնշուածութիւն պատճառող բաներէ ձերբազատուիլ։ Եթէ այդ մէկը անկարելի է, փնտռէ կերպեր, որոնցմով կրնաս անոնց ազդեցութիւնը տկարացնել, թերեւս աւելի լաւ կերպով կազմակերպելով պարտականութիւններդ կամ ժամանակդ։

• Ջանա՛ հարցերը տարբեր տեսանկիւնէ դիտել։ Ի՛նչ որ քեզ կը ճնշէ, կրնայ ուրիշը չճնշել, քանի որ ի՛նչ տեսակէտ ունենալը խնդրոյ առարկայ է։ Նկատի առ հետեւեալ երեք առաջարկները.

  1. Մարդոց արագօրէն սխալ շարժառիթներ մի՛ վերագրեր։ Օրինակ, մէկը թերեւս շարքին մէջ առջեւդ կտրելով քեզմէ առաջ անցնի։ Եթէ խորհիս որ անոր ըրածը անկրթութիւն է, կրնաս տակնուվրայ ըլլալ։ Փոխարէնը, ինչո՞ւ չենթադրես թէ ան լաւ մղումով վարուեցաւ։

  2. Պարագայի մը դրական կողմը տես։ Օրինակ, հիւանդներու կամ օդակայանի սպասասրահին մէջ երկար սպասելը աւելի տանելի պիտի ըլլայ, եթէ ժամանակը գործածես կարդալու, գործիդ վերաբերեալ բան մը ընելու կամ ե–նամակներուն նայելու։

  3. Մեծ պատկերը միշտ միտքդ պահէ։ Դուն քեզի հարցուր. ‘Այս խնդիրը վաղը կամ գալ շաբաթ մեծ հարց պիտի ըլլա՞յ’։ Չնչին կամ ժամանակաւոր հարցերը զատորոշէ աւելի լուրջ հարցերէն։

«Ամէն բան վայելչութեամբ եւ կարգաւ թող ըլլայ» (Ա. ԿՈՐՆԹԱՑԻՍ 14։40)։

Ի՞նչ կը նշանակէ։ Ջանա՛ կեանքդ կազմակերպուած պահել։

• Կը սիրենք որոշ չափով կազմակերպուած կեանք ունենալ։ Բան մը, որ անկարգութիւն եւ հետեւաբար ճնշուածութիւն կը պատճառէ, ձգձգումն է։ Անիկա չամբողջացած պարտականութիւններու ցանկը կ’երկարէ։ Լաւ կ’ըլլայ որ հետեւեալ երկու առաջարկները փորձես.

  1. Գործնական յայտագիր մը պատրաստէ, եւ անոր կառչէ։

  2. Բնորոշէ ու սրբագրէ որեւէ բան, որ քեզ կը մղէ ընելիք մը ձգձգելու։

«Աւելի աղէկ է մէկ լեցուն ձեռք հանգստութեամբ, քան թէ երկու լեցուն ձեռք, որ աշխատանքով ու հոգիի տանջանքով է» (ԺՈՂՈՎՈՂ 4։6)։

Ի՞նչ կը նշանակէ։ Աշխատամոլները կրնան իրենք զիրենք զրկել իրենց ծանր աշխատանքին օգուտները քաղելէ։ Անոնք թերեւս ժամանակ կամ ոյժ չունենան իրենց աշխատանքին արդիւնքը վայելելու։

• Գործին եւ դրամին հանդէպ իրապաշտ տեսակէտ ունեցիր։ Աւելի դրամ ձեռք ձգելը չի նշանակեր աւելի ուրախ ըլլալ կամ նուազ ճնշուածութիւն ունենալ։ Իրականութեան մէջ, հակառակը կրնայ ճիշդ ըլլալ։ Ժողովող 5։12–ը կ’ըսէ. «Հարուստին կուշտ ըլլալը չի թողուր որ անիկա հանգիստ քնանայ»։ Ուրեմն ջանա՛ վերմակիդ չափով ոտքերդ երկնցնել։

• Ժամանակ տրամադրէ հանգստանալու։ Ճնշուածութիւնը կը թեթեւնայ, երբ սիրած բաներդ կ’ընես։ Սակայն, գործունէութիւն չպահանջող ժամանցը, ինչպէս հեռատեսիլ դիտելը, կրնայ օգտակար չըլլալ։

• Արհեստագիտութեան գործածութիւնդ իր սահմանին մէջ պահէ։ Անդադար մի՛ ստուգեր ե–նամակները, կարճ հաղորդագրութիւնները կամ ընկերային ցանցերը։ Գործի ժամերէն դուրս, գործին վերաբերեալ ե–նամակները մի՛ բանար, բացի եթէ պարագան կը պահանջէ։

«Մարմինի մարզանքները որոշ բաներու օգտակար են» (Ա. ՏԻՄՈԹԷՈՍ 4։8, ՆԹ)։

Ի՞նչ կը նշանակէ։ Կանոնաւորաբար մարզանք ընելը առողջութեան կը նպաստէ։

• Առողջութեանդ նպաստող սովորութիւններ մշակէ։ Ֆիզիքական գործունէութիւնը կրնայ տրամադրութիւնդ բարձրացնել եւ բարելաւել մարմինիդ հակազդեցութիւնը ճնշուածութեան։ Սննդարար ուտելիք կեր, եւ մի՛ փախցներ ճաշելու սովորական պահերդ։ Անպայման բաւարար հանգիստ ըրէ։

• Ճնշուածութեան դէմ դնելու համար վնասակար «լուծումներու» մի՛ դիմեր, ինչպէս՝ ծխել կամ թմրեցուցիչ եւ չափազանց ալքոլ գործածել։ Ժամանակի ընթացքին, ասոնք ճնշուածութիւնդ կ’աւելցնեն, թերեւս առողջութիւնդ ու ճակտի քրտինքով շահած դրամդ խլելով։

• Եթէ ճնշուածութիւնդ ահռելի դառնայ, բժիշկիդ հետ կապ պահէ։ Մասնագիտական օգնութիւն ստանալը չի նշանակեր, որ ձախող մէկն ես։

‘Աւելի կարեւոր բաները ընտրեցէք’ (ՓԻԼԻՊՊԵՑԻՍ 1։10, ՆԱ)։

Ի՞նչ կը նշանակէ։ Առաջնահերթութիւններդ ուշադրութեամբ քննէ։

• Ընելիքներդ կարեւորութեան շարքով ցուցակագրէ։ Ասիկա քեզի պիտի օգնէ, որ աւելի կարեւոր գործերու վրայ կեդրոնանաս, եւ պիտի յայտնէ թէ ո՛ր գործերը կրնաս յետաձգել, ուրիշի յանձնել կամ նոյնիսկ չեղեալ ընել։

• Մէկ շաբաթ ժամանակի գործածութիւնդ գրի առ։ Ետքը, մտածէ թէ ինչպէ՛ս ժամանակդ աւելի լաւ կերպով գործածես։ Ո՛րքան աւելի ժամանակդ հակակշռի տակ առնես, ա՛յնքան նուազ ճնշուած պիտի զգաս։

• Ժամանակ տրամադրէ հանգստանալու։ Նոյնիսկ կարճ դադար առնելը կրնայ ուժդ նորոգել եւ ճնշուածութիւնը նուազեցնել։

«Մարդուն սրտին մէջ եղող վիշտը զանիկա կը ճնշէ, բայց աղէկ խօսքը կ’ուրախացնէ զանիկա» (ԱՌԱԿԱՑ 12։25)։

Ի՞նչ կը նշանակէ։ Ուրիշներու ազնիւ ու կարեկից խօսքերը կրնան տրամադրութիւնդ բարձրացնել։

• Քեզի պատահած բաները պատմէ հասկացող անձի մը։ Վստահելի անձը կրնայ քեզի օգնել, որ հարցերը տարբեր տեսանկիւնէ դիտես կամ նոյնիսկ լուծում մը գտնես, որուն մասին չէիր մտածած։ Եւ արտայայտուիլդ ինքնին կրնայ օգնել, որ աւելի լաւ զգաս։

• Օգնութիւն խնդրէ։ Կրնա՞ս պարտականութիւն մը ուրիշի յանձնել կամ գործին բեռը մէկու մը հետ բաժնել։

• Եթէ գործակից մը քեզի ճնշուածութիւն կը պատճառէ, կացութիւնը բարելաւելու կերպեր փնտռէ։ Օրինակ, կրնա՞ս ազնուօրէն եւ փափկանկատօրէն անձին յայտնել, թէ իր վարուելակերպը ինչպէ՛ս քեզի կ’ազդէ (Առակաց 17։27)։ Եթէ ջանքերդ ապարդիւն ըլլան, կրնա՞ս անոր հետ աւելի քիչ ժամանակ անցընել։

«Երջանիկ են անոնք, որոնք գիտակից են իրենց հոգեւոր կարիքներուն» (ՄԱՏԹԷՈՍ 5։3, ՆԱ)։

Ի՞նչ կը նշանակէ։ Մենք՝ մարդիկս, ուտելիքէն, հագուելիքէն եւ ապաստանարանէն զատ, ուրիշ բանի մըն ալ պէտք ունինք։ Մենք հոգեւո՛ր կարիք ունինք։ Երջանիկ ըլլալու համար, պէտք է այդ կարիքին գիտակից ըլլանք եւ զայն գոհացնենք։

• Աղօթելը կրնայ մեծապէս օգնել։ Աստուած քեզ կը քաջալերէ, որ ‘ամէն հոգդ իր վրայ ձգես, քանի որ քեզի համար կը հոգայ’ (Ա. Պետրոս 5։7)։ Աղօթելը եւ շինիչ բաներու վրայ խոկալը կրնան ներքին խոր խաղաղութիւն տալ (Փիլիպպեցիս 4։6, 7)։

• Կարդա՛ նիւթեր, որոնք քեզ Աստուծոյ պիտի մօտեցնեն։ Այս պարբերաթերթին մէջ քննարկուած սկզբունքները Աստուածաշունչէն են, որ գրուած է մեր հոգեւոր պէտքը գոհացնելու համար։ Այս սկզբունքները նաեւ «իմաստութիւն ու խոհեմութիւն» կու տան (Առակաց 3։21)։ Կրնաս Աստուածաշունչը կարդալու նպատակակէտ դնել։ Եւ յարմար է որ սկսիս Առակաց գիրքով։