1. Hapo okuwa momuinyo ku ṱuna vi kweṱe?

EYUVA arihe tu muna omauzeu nu tu kondja pu matu yenene okuyetjinda. Posi yokutja, irira ouzeu okutjinda omauzeu wetu indu tji twa u momuinyo. Kunao matu sokuzemburuka kutja okuwa momuinyo maku yenene okutjita kutja tu rimune okuhinonḓengu nu atu ha kara nondjoroka. Omiano 24:10 ma ri tja: “Tji mo riraisa kutja oove otjingundi moruveze rwouzeu, okutja, tjiri, oove otjingundingundi.” Kunao, indu tji twa u momuinyo tu ngundipara nu irira ouzeu okutjinda omauzeu wetu.

2. Ovikeṋa mbi mavi yenene okutjita kutja tu we momuinyo, nu matu ke rihonga ye morupa ndwi?

² Pe noviṋa ovingi mbi tjita kutja tu we momuinyo. Oviṋa mbi tjiva vi yetwa i okutja eṱe kaweṱe ohomonena, oweṱe ovingundi nu kaweṱe ovaveruke. Eṱe wina mape ya atu u momuinyo mena rokuvanga okupewa omerizirira motjira tja Jehova, poo mena rokutja tu sokuzuvarisa momaturiro ovandu ovengi mu ve ha puratene kombuze yetu. Morupa ndwi matu katara koviṋa tjiva mbi mavi yenene okutuvatera indu tji twa u momuinyo.

3. Otjikeṋa tji matji tu vatere indu tji twa u momuinyo mena rozondataiziro zetu?

³ Irira oupupu kweṱe okuwa momuinyo mena rozondataiziro nḓu twa tjiti. Kunao mape ya atu ripura kutja Jehova kamaa vanga kutja tu kakare moparadisa. Okukara nomeripura ngo katjiṋa otjiwa. Hapo matu sokukara noumune uṋe ohunga nozondataiziro zetu? Ombeibela mai tja, atuhe twa “tura ondjo” pendje na Jesus Kristus. (Rom. 3:23) Nungwari Jehova katara kozondataiziro zetu poo ka undjire ko kutja turire ohomonena.  Posi yokutja, eye oIhe worusuvero ngu vanga okutuvatera. Eye u nomuretima. Nu u muna omuano mbu tu kondja oukukutu okutjita ouwa kutja atu he rimunu okuhinonḓengu. Eye wina u ri kamwaha okutuvatera.—Rom. 7:18, 19.

4-5. Ovikeṋa mbi ri 1 Johanes 3:19, 20, mbya vatera ovakazendu vevari ovakambure kutja ave he rihahiza indu tji va wire momuinyo?

⁴ Tara kovihorera vya Deborah na Maria. * Indu tja ri omuṱiṱi, Deborah potuingi aa tjindwa navi nga tjee rimunu kutja ke nonḓengu. Eye potuingi kaa tangwa indu tja tjiti otjiṋa otjiwa. Indu tja rira omunene eye wa kara noumune ouvi ohunga naye omuini. Nu tja tataiza motjiṋa otjiṱiṱi, eye aa munu kutja ke notjiṋa otjisemba tji ma yenene okutjita. Maria wa ri nouzeu otjingewo. Omuhoko we wa tjita kutja me rimune kutja ke nonḓengu. Kunao aa kondjo nongaro yokurimuna kutja ke nonḓengu. Nandarire tja za nokupapitisiwa, eye we rimuna kutja ke nonḓengu okurira umwe wOvahongonone va Jehova.

⁵ Nandarire nao, ovakazendu ovakambure mbo kave isire okukarera Jehova. Omena ratjike? Owo va kumba ku Jehova okumuraera oumune wawo. (Eps. 55:22) Owo ve rihonga kutja Tate wetu worusuvero u tjiwa oviṋa ovivi mbya tjitwa kweṱe nokutja mavi yenene okutuwisa momuinyo. Posi yokutja eye wina u muna ovikaṋena oviwa mbi tu navyo nandarire kutja eṱe oveni katu rimunu.—Lesa 1 Johanes 3:19, 20.

6. Hapo mape ya omundu a kara noumune uṋe indu tja tjiti ondataiziro ndja tjitire rukuru?

⁶ Mape ya omundu a kondjo nomasa kutja aha tjiti ondataiziro ndja tjitire, nungwari eye mape ya a tjiti ondataiziro ndjo rukwao na yenene okuwa momuinyo. Otjiperi kutja tu rimuna ondjo indu tji twa tjiti ouvi. (2 Kor. 7:10) Nungwari katu sokurimuna ondjo tjinene nokuripura kutja, ‘Ami kawami omundu omunanḓengu. Nu Jehova kemee ndji isire.’ Oumune otja imbwo kauwa mena rokutja mape ya au tjiti kutja tu ise okukarera Jehova. Zemburuka omambo ngu twa lese mOmiano 24:10, kutja indu tji matu riraisa kutja oweṱe ovingundi moruveze rwouzeu, okutja oweṱe ovingundingundi. Nungwari, ngatu “tye otjiposa tjetu” mokuningira ondjesiro ku Jehova. (Jes. 1:18) Indu Jehova tja munu kutja ove tjiri we ritanaura, eye me kuisire. Wina mo hepa okuyenda kovanene vombongo. Nowo mave ku vatere nomuretima kutja u pamise oupanga woye rukwao kuna Jehova.—Jak. 5:14, 15.

7. Omena ratjike tji tu ha sokuwa momuinyo indu tjeri ouzeu okutjita imbi ovisemba?

 ⁷ Jean-Luc, omunene wombongo moFrance, wa raera imba mbe kondja noungundipare kutja, “Omundu omusemba komurungu wa Jehova ka ye ngwi ngu ha tataiza, nungwari omundu ngu yakura ozondataiziro ze ne ritanaura.” (Rom. 7:21-25) Kunao, o rimunu okuhinonḓengu indu tje ri ouzeu okutjinda oungundipare woye. Mena rokutja eṱe atuhe tu tataiza, tu hepa otjari tja Jehova okupitira motjisuta tjonguturiro tje tupa.—Ef. 1:7; 1 Joh. 4:10.

8. Indu tji matu rimunu okuwa momuinyo, matu sokupaha ombatero ku uṋe?

⁸ Eṱe matu yenene okuyanḓiparisiwa i yovakambure ovakwetu. Owo mape ya ave tu puratene nombango nokutuyanḓiparisa. (Omiano 12:25; 1 Tes. 5:14) Omukazendu omukambure Joy moNigeria, ngwa ri nouzeu wokuwa momuinyo, wa tja: “Andakuzu kavakambure ovakwetu e tje tjita vi? Omuano ovakambure ovakwetu mu ve ndji yanḓiparisa tji raisa kutja Jehova u zuvira ozongumbiro zandje. Ami nandarire mbe rihongera kuwo okuyanḓiparisa varwe mba u momuinyo.” Eṱe matu hepa okutjiwa kutja kaaruhe ovakambure ovakwetu tji ve tjiwa kutja oruṋe tji matu hepa okuyanḓiparisiwa. Kunao, eṱe matu hepa okuyenda komukambure ngu nondjiviro okukaningira ombatero.

9. Omomuano uṋe Epsalme 41:3 nEpsalme 94:19 mu ye tu yanḓiparisa?

⁹ Ningira ombatero ku Jehova. Indu tji tu heri nawa nu tjinene tji matu tjindi omutjise omuzeu irira ouzeu okukara nomeripura omawa. Nandarire kutja Jehova ke tupe omberukiro mokutjita ovihimise nai, eye u tu huhumiṋa nokutupa omasa ngu matu hepa kokutja tu tuurunge omauzeu. (Lesa Epsalme 41:3; 94:19.) Otjotjihorera, eye mape ya a tjiti kutja ovakambure ovakwetu ve tu vatere noviṋa mbi matu hepa ponganda poo noviṋa mbi matu hepa okukaranderwa. Eye mape ya a tjiti kutja ovakambure ovakwetu ve kumbe puna eṱe. Poo mape ya e tu zemburukisa omambo omazeuparise nge ri mEmbo re, tjimuna omaundjiro wokukahupa mouye oupe mu mu hi nomitjise.—Rom. 15:4.

10. Ovikwaye mbya vatera Isang kombunda youmba ma ri?

¹⁰ Isang, ngwa tura moNigeria, wa ri moumba mbwe mu remanisa. Onganga ye ye mu raera kutja kamaa kayenda rukwao. Isang wa tja: “Ami mbe rihahizire nu mba wire momuinyo.” Hapo eye wa kayenda komurungu okukara mongaro ndjo? Kako! Ovikwaye mbye mu vatera? Eye wa tja: “Ami nomukazendu wandje twa kayenda komurungu okukumba ku Jehova nokukonḓonona Embo re. Eṱe wina twe rimanena okuripurira kozondaya ozombwa, tjimuna omaundjiro wokukahupa mouye oupe wa Mukuru.”

11. Omomuano uṋe Cindy ma kara nondjoroka nandarire kehi youvere ouzeu?

¹¹ Omukazendu omukambure Cindy, ngwa tura moMexico, wa raerwa i yonganga ye kutja u nomutjise mbu mape ya au mu zepa. Omomuano uṋe ma yenena okutjinda ongaro ndjo? Eye wa tya okuzuvarisa eyuva arihe tji ma kapangwa. Eye wa tja: “Okutjita nao, kwa tjita kutja mbi ripurire kovakwetu varwe, pendje nokuripurira komuano mbu me kapangwa nomihihamo mbi me kamuna. Tji me hungire ku nozonganga poo ozonesa, ee ve pura ohunga nomaṱunḓu wawo. Nokutja ongwaye tji va toorora okuungura otjiungura otjizeu ho. Nu okuzambo i rira oupupu okutjiwa kutja epu riṋe ndi mape ya ari ṱunu komitima vyawo. Tjiva ve tja kaaruhe omuvere okuvepura  kutja ve ri vi. Nu ovengi ve raisa ondangi kwami kokurikendera ku wo. Tjiva nandarire ve ndji pa ondjivisiro yawo pu matu hakaenene. Kunao Jehova we ndji pa ohange momuinyo moruveze oruzeu ndwo, nondjoroka momuano mbu mbi hina ee undjire ko.”—Omiano 15:15.

12-13. Omomuano uṋe imba mba vera poo mba ngundipara mu ve yenena okukara norupa motjiungura tjokuzuvarisa, nu kwa kongorera ye?

¹² Imba mba vera poo mba ngundipara ve wa momuinyo mena rokutja kave yenene okuzuvarisa otja pu mave vanga. Nungwari ovengi ve paha omiano mu mave yenene okuzuvarisa. Omukazendu omukambure wena Laurel ngwa tura moUnited States, wa twirwe kozomahina nḓaaze mu vatere okusuvana oure wozombura 37. Eye wa ri nomutjise wokangera, wa taurwa povikando ovingi nu wa verere omitjise vyomukova. Nungwari omauzeu aehe ngo, kaye mu tjaerere okuzuvarisa. Eye aa zuvarisa kozonesa novaungure mbaave ya pu ye. Kwa kongorera ye? Eye wa vatera ovandu ape 17 okutjiwa ouatjiri wOmbeibela. *

¹³ Omunene wombongo wena Richard, ngwa tura moFrance, wa yandja ondunge ku imba mbe ṱizirwa pozonganda zawo poo pozonganda zovakurundu. Eye wa tja: “Ami mbe ve pa ondunge yokutwapo omambo poṋa ovandu pu mave yenene okumuna. Indu ovandu tji mave kapita nu ave munu omambo ngo ma tji tjiti kutja ye ve nane ombango nu ve yenene okuhungirira ko. Nu iho matji yenene okutunduuza ovakambure ovakwetu mbe ha yenene okuzuvarisa ondjuwo nondjuwo.” Nu owo wina ve yenena okukara norupa motjiungura tjokuzuvarisa mokutjanga otutuu nokutona ozongoze.

14. Otjihorera tjiṋe otjiwa tji matu rihongo okuza kOmbara David?

¹⁴ Mena roukurundu, ouvere poo ozongaro zarwe, eṱe mape ya atu ha pewa otjiungura poo omerizirira ngu matu vanga mombongo poo motjiungura tja Jehova. Eṱe matu yenene okurihongera kotjihorera tjOmbara David indu tji tu ri mongaro ndjo. Indu David tja raerwa kutja kaye ngu ma tungu ondjuwo ondjapuke, eye wa yandja oruyameto ku ingwi Mukuru ngwa toorora motjiungura ho nandarire kutja aa zeri okuitunga. Nu nandarire wa yandja ohambwarakaṋa yongoldo noselveri kotjiungura ho. Tjiri iho otjihorera otjiwa kweṱe.—2 Sam. 7:12, 13; 1 Ekuruh. 29:1, 3-5.

15. Hugues wa tuurunga vi okuwa momuinyo?

¹⁵ Omurumendu omukambure Hugues ngwa tura moFrance, wa isa okukarera otjomunene  wombongo, mena rouzeu womutjise mbu hina au mu yandjere okutjita otjiṋa, nandarire okuungura ponganda. Eye wa tja: “Rutenga, ami mba wire momuinyo tjinene nu ee rivara okuhinonḓengu. Posi yokutja, kombunda mba muna kutja kahepero okuwa momuinyo mena roviṋa mbi mbi hi nokuyenena okutjita. Nu mba uta okukara nondjoroka mu imbi mbi me yenene okuungura motjiungura tja Jehova. Ami mbe rimanena kutja himee rihahiza. Ami me kayenda komurungu okurwa tjimuna Gideon novarwe ve 300 mba urirwe, posi yokutja mbe hina ve rihahiza.”—Ovapang. 8:4.

16. Matu rihongere ye kovaengeli ovaṱakame?

¹⁶ Ovaengeli ovaṱakame otjihorera otjiwa. Indu Ombara Ahab tjaa honapara, Jehova wa pura kovaengeli omuano mbu mave popo nawo Ombara ombi Ahab. Nu ovaengeli tjiva va yandja oumune wawo. Nungwari Mukuru wa toorora ondunge yomuengeli umwe ndja muna kutja mai ungura. (1 Ozomb. 22:19-22) Hapo ovaengeli varwe ovaṱakame va wire momuinyo nokuripura kutja, ‘Pa vatere ye okuyandja ondunge yandje?’ Kako katjiperi, owo kaave ripura nao. Ovaengeli tjiri overisusuparise nu ve vanga kutja ondjozikiro aihe i yende ku Jehova.—Ovapang. 13:16-18; Omavan. 19:10.

17. Matu sokutjita tjike indu tji matu rimunu okuwa momuinyo mena rokutja ka tu nomerizirira kaaṋi motjiungura tja Jehova?

¹⁷ Zemburuka kutja ondjingonekero onene kweṱe okurira Ovahongonone va Jehova nokuzuvarisa Ouhona we. Mape ya atu pewa omerizirira poo atu pandjara omerizirira, nungwari ka ngu maye tjiti kutja tu tjate ku Mukuru. Nungwari indu tji twe risusuparisa, matu suverwa i Jehova novakambure ovakwetu. Kunao ningira ku Jehova kutja me ku vatere okukayenda komurungu okurira omurisusuparise. Ripura novihorera oviwa mbi ri mOmbeibela vyovakarere va Mukuru mbaave risusuparisa. Karera ovakambure ovakweṋu momuano auhe mbu mo yenene.—Eps. 138:6; 1 Petr. 5:5.

18-19. Mo yenene vi okukara nondjoroka motjiungura tjokuzuvarisa, nandarire ovandu momaturiro mu u zuvarisa tji ve hi nokupuratena?

¹⁸ Hapo ove wa rora okuwa momuinyo mena rokutja ovandu ovaṱiṱi uriri ombe puratena momaturiro mu u zuvarisa, poo mena rokutja kave kara pozonganda? Nu mo yenene vi okukurisa ondjoroka yoye motjiungura tjokuzuvarisa momaturiro ngo? Pe nomiano omiwa mbi mo yenene okuungurisa mokaongo nga,  “ Omiano vyokuungura nawa motjiungura tjokuzuvarisa.” Nu wina onawa okukara noumune ouwa ohunga notjiungura tjokuzuvarisa. Hapo okutjita nao maku kamburire mo ye?

¹⁹ Kayende komurungu okutjiukisa ena ra Mukuru nOuhona we. Jesus wa hungira oukahu kutja, ovandu ovaṱiṱi ombu mave rire ovemukongorere. (Mat. 7:13, 14) Indu tji turi motjiungura tjokuzuvarisa, ondjingonekero onene kweṱe okuungura pamwe na Jehova, Jesus novaengeli. (Mat. 28:19, 20; 1 Kor. 3:9; Omavan. 14:6, 7) Jehova ongu nana imba vomitima omiwa nu mbe vanga okumukarera. (Joh. 6:44) Kunao indu omundu tje hi nokupuratena kombuze ombwa nai, eye mape ya kombunda a vanga okupuratena.

20. Jeremia 20:8, 9 ma ri tu vatere vi okutuurunga okuwa momuinyo?

²⁰ Eṱe matu yenene okurihongera komuprofete Jeremia. Ovandu momaturiro maa zuvarisa ombuze ya Mukuru kaave puratene. Aave mu nyekerere nokumuhemba “aruhe.” (Lesa Jeremia 20:8, 9.) Eye potuingi wa wire momuinyo nga tjaa vanga okuisa okuzuvarisa. Posi yokutja ke rihahizire. Omena raye? “Ombuze” ya Jehova ya ri tjimuna omuriro mu Jeremia, nu eye kaa yenene okumwina. Eṱe wina matu sana ku ye indu tji twa konḓonona Ombeibela eyuva arihe nokuripurira ko oukoto. Kunao, eṱe matu kara nondjoroka motjiungura tjokuzuvarisa, nu ovandu ovengi ave puratene kweṱe.—Jer. 15:16.

21. Matu tuurunga vi okuwa momuinyo?

²¹ Deborah ngwa hungirwa rukuru wa tja: “Okuwa momuinyo otjiumbe otjinamasa Satan tje ungurisa.” Posi yokutja, Jehova Mukuru u nomasa okukapita otjiumbe ngamwa atjihe tja Satan. Kunao tji mo rimunu okuwa momuinyo momuano umwe poo omukwao, ningira Jehova mongumbiro kutja me ku vatere. Eye me ku vatere kutja u tjinde oungundipare woye tjinga au heri ohomonena. Eye me ku vatere tji wa vere. Nu me ku vatere kutja u kayende komurungu okukara noumune ouwa ohunga noviungura mbi wa pewa. Nu wina me ku vatere kutja u kare noumune ouwa motjiungura tjokuzuvarisa. Kunao, umba omerikendero woye ku Iho womeyuru. Nombatero ye, ove mo yenene okutuurunga okuwa momuinyo.