1. Eṱe tu nongamburiro mu ye?

 OTJOVAKARERE va Jehova, tu tjiwa kutja eye we tu suvera nu u vanga kutja tu yorokere ehupo otja pu matu yenene. (Rom. 8:35-39) Eṱe tu nongamburiro kutja omirari vyOmbeibela vi tu etera ouwa aruhe indu tji matu vi ṱakamisa. (Jes. 48:17, 18) Matu sokutjita vi, indu tji twa munu omauzeu ngu tu hi nokuundjira ko?

2. Omauzeu yeṋe ngu mape ya atu munu, nu hapo omauzeu ngo maye tjiti kutja tu kare noumune uṋe?

² Ovakarere va Jehova avehe ve muna omauzeu. Otjotjihorera, umwe weṱunḓu retu mape ya e tu hihamisa momuano umwe poo omukwao. Eṱe mape ya atu kara kehi youvere ouzeu mbu mau tjiti kutja atu ha ungura ovingi motjiungura tja Jehova. Eṱe mape ya atu munu omauzeu nge etwa i yomaumba tjimuna omanyinganyingiro wehi. Poo mape ya atu tatumisiwa mena rongamburiro yetu. Indu tji matu munu omauzeu otja ingo, mape ya atu ripura oveni omapuriro nga: ‘Ongwaye otjiṋa hi tji matji tjitwa ku ami? Hapo ami mba tjita otjiṋa otjivi? Hapo ihi matji hee kutja Jehova ke ndji sere ondaya?’ Hapo ove wa rora okukara noumune otja imbwo? Indu tji pe ri nao, o u momuinyo. Ovakarere va Jehova ovengi ovaṱakame va kondja noumune otja imbo wina.—Eps. 22:1, 2; Hab. 1:2, 3.

3. Ovikwaye mbi matu rihonga okuza mEpsalme 34:19?

³ Lesa Epsalme 34:19. Tara komapu yevari omananḓengu mEpsalme ndi: (1) Ovasemba ve muna omauzeu. (2) Jehova u  tu yama komauzeu ngu tu muna. Omomuano uṋe Jehova me tu yama? Omuano umwe, eye u tu vatera kutja tu kare noumune ouwa ohunga nehupo mouye mbwi. Nandarire kutja Jehova we tu kwizikira kutja matu kara nondjoroka otja tji matu mu karere, iho katji hee kutja katu nokukara nomauzeu. (Jes. 66:14) Eye u tu tunduuza kutja tu yandje ombango koruyaveze, tji matu kakara nehupo eye nde vanga kutja tu kayorokere nga aruhe. (2 Kor. 4:16-18) Posi ya nai, eye u tu vatera kutja tu kayende komurungu okumukarera eyuva arihe.—Omiimbo. 3:22-24.

4. Matu kahungirira ku ye morupa ndwi?

⁴ Ngatu tare kutja matu rihongere ko ye okuza kovihorera vyovakarere va Jehova ovaṱakame voruveze rwOmbeibela noruveze rwetu. Otja tji matu kamuna, mape ya atu kara nomauzeu ngu tu hi nokuundjira ko. Nungwari, indu tji matu ṱaṱere ku Jehova, eye aruhe me tu vatere. (Eps. 55:22) Otja tji matu tara kovihorera otja imbyo, ripura omuini kutja: ‘Hapo e tje tjita vi andakuzu mbi ri mongaro otja indjo? Hapo ovihorera mbi mavi kurisa vi ongamburiro yandje mu Jehova? Omapu yeṋe ngu me yenene okuungurisa mehupo randje?’

5. Jakob wa muna omauzeu yeṋe mena ra Laban? (Tara kotjiperendero tjokombanda yokambo nga.)

⁵ Ovakarere va Jehova moruveze rwOmbeibela va tuurungire omauzeu ngu ve hi na aave undjire ko. Tara kotjihorera tja Jakob. Eye wa raerwa i ihe okukapaha omukazendu movanatje ovakazona va Laban, omuzamumwe wawo ngwa ri omukarere wa Mukuru. Nu ihe wa ri nongamburiro kutja Jehova me mu sere ondaya. (Gen. 28:1-4) Ku nao Jakob wa tjita ihi tji tji ri otjisemba. Eye wa isa oKanaan, a toora ouyenda okuyenda konganda ya Laban ngwa ri novanatje vevari ovakazona Lea na Rahel. Jakob wa suverere Rahel, omuatje wa Laban ngwa ri omuangu wa Lea, nu va zuvasana kutja ma sokumuungurira ozombura hambombari ngunda e hi ya kupa Rahel. (Gen. 29:18) Posi ya, kape tjitirwe nao. Laban we mu tjita ovineya mokumukupisa komuatje we ngwa ri erumbi, Lea. Laban wa yandjera Jakob okukupa Rahel otjivike kombunda yanao, posi ya indu tje mu ungurire ozombura zarwe hambombari. (Gen. 29:25-27) Laban wina aa tjiti Jakob ovineya indu tjee mu ungurire. Eye wa tjita nao oure wozombura 20.—Gen. 31:41, 42.

6. Omauzeu yeṋe yarwe Jakob nga tuurunga?

⁶ Jakob wa tuurunga omauzeu warwe. Eye wa ri neṱunḓu enene, posi ya ovanatje ve kaave zuvasana. Owo nandarire va randisa omuangu wawo Josef mouhuura. Ovanatje ovazandu vevari va Jakob, Simeon na Levi, va yamburura eṱunḓu rawo nokuzunḓa ena ra Jehova. Kombanda yanao, omukazendu omusuverwa wa Jakob Rahel wa ṱa ngunda ama panduka omuatje wawo omutjavari. Mena rourumbu mbwa ri ko, Jakob wa ṋiṋikiziwa okuyenda kehi ra Engipte moukurundu we.—Gen. 34:30; 35:16-19; 37:28; 45:9-11, 28.

7. Jehova wa raisa vi kutja wa ri nonyuṋe mu Jakob?

⁷ Momauzeu ayehe ngo, Jakob kena pa pandjara ongamburiro ye mu Jehova na momakwizikiro we. Nu Jehova wa raisa kutja wa ri nonyuṋe mu Jakob. Otjotjihorera, nandarire kutja Laban wa tjindire Jakob navi, Jehova we mu pere omauini omengi. Jakob wa ri nondangi tjinene ku Jehova indu tja muna omuatje we Josef rukwao, nga munu kutja wa ṱa rukuru. Oupanga wopopezu Jakob mbwaari na wo ku na Jehova we mu vatera kutja ma tuurunge omauzeu nga ri mo. (Gen. 30:43; 32:9, 10; 46:28-30) Tji twa kara  noupanga wopopezu ku na Jehova, eṱe wina matu yenene okutuurunga omauzeu ngu tu hi nokuundjira ko.

8. Otjikeṋa Ombara David tjaa vanga okutjita?

⁸ Ombara David kaa yenene okuungurira Jehova oviṋa avihe otja pu ma vanga. Otjotjihorera, David tjiri aa vanga okutungira Mukuru ondjuwo ondjapuke. Eye wa raera omuprofete Natan kutja aa vanga okutjita nao. Natan we mu zira nai: “Osemba, tjita uri ngamwa pu we ripura, orondu Ndjambi u ri puna ove.” (1 Ekuruh. 17:1, 2) Omambo ngo tjiri mape ya yanḓiparisa David. Ngahino, eye wa uta okurirongerisa otjiungura otjinene ho.

9. David wa tjita vi indu tja zuva ombuze ombi ndji?

⁹ Ousupi kombunda yanao, omuprofete wa Jehova wa kotoka rukwao ku David nombuze ombi. “Mouṱuku tjingewo mbwo,” Jehova wa raera Natan kutja David kangu ma tungu ondjuwo ondjapuke ya Muhona, nungwari i umwe wovanatje ve ovazandu. (1 Ekuruh. 17:3, 4, 11, 12) David wa tjita vi indu tja zuva ombuze ndji? Eye wa rundurura ondando ye. Eye wa yandja ombango ko ku twa pamwe ovimariva nokuwonga oviṋa omuatje we Salomo mbi ma hepa okutunga.—1 Ekuruh. 29:1-5.

10. Jehova wa sera vi David ondaya?

¹⁰ Kombunda ya indu Jehova tja za nokuraera David kutja ka ngu ma tungu ondjuwo ondjapuke ya Muhona, eye wa tjita omerikutiro wa pamwe ku na ye. Jehova wa kwizika ku David kutja umwe wozondekurona ze ma honapara nga aruhe. (2 Sam. 7:16) MOzombura Eyovi zOuhonapare wa Jesus, David ma kakara nondjoroka tjinene indu tji ma katjiwa kutja Ombara Jesus i umwe wozondekurona ze. Ehungi ndi mari tu vatere okumuna kutja nandarire kutja katu yenene okuungurira Jehova otja pu matu vanga, Mukuru wetu me ketupa oviṋa vyarwe oviwa mbi tu hi nokuundjira ko.

11. Ovakriste veserewondo etenga va serwa vi ondaya nandarire kutja Ouhona wa Mukuru kau yere otja paave undjire ko? (Oviungura 6:7)

¹¹ Ovakriste veserewondo etenga va muna omauzeu ngu ve hi na aave undjire ko. Otjotjihorera owo aave undju Ouhona wa Mukuru okuya, posi yokutja kaave tjiwa kutja mau ya ruṋe. (Oviung. 1:6, 7) Ku nao, owo va tjita vi? Owo va yandja ombango kotjiungura tjokuzuvarisa. Otja tjaave handjaura ombuze ombwa, owo va muna omuano Jehova mee ve vatere.—Lesa Oviungura 6:7.

12. Ovakriste veserewondo etenga va tjita tjike indu tji kwa ri ondjara?

¹² Otjikando tjimwe kwe ya ondjara onene “mehi arihe.” (Oviung. 11:28) Ondjara ndjo ya ṱuna kOvakriste veserewondo etenga wina. Ripura nomuano owo mu va muna ouzeu mena rondjara onene ndjo. Oviuru vyeṱunḓu aavi rikende ohunga nokutja mave yenene vi okuparura omaṱunḓu wawo. Nu ovandu omitanda mbaave ripura okuungura ovingi motjiungura tjokuzuvarisa va ṱunwa vi? Owo ngahino aave ripura kutja mave sokuundja ngandu ondjara tji ya kapita okutjita nao. Kainatja kutja va ri mongaro iṋe, Ovakriste va kayenda komurungu okuzuvarisa momiano avihe maave yenene, nu owo va ri nondjoroka okuvatera ovakambure ovakwao moJudea otja paave yenene.—Oviung. 11:29, 30.

13. Oviṋa viṋe oviwa Jehova mbya tjitira Ovakriste moruveze rwondjara?

¹³ Ozondaya zeṋe Ovakriste nḓu va muna moruveze rwondjara? Imba mba muna ombatero va muna kutja Jehova ee ve vatere. (Mat. 6:31-33) Owo mape ya va kara noupanga wopopezu ku novakambure ovakwao mbe ve vatera. Nu imba mba yandja ombatero poo mba ri norupa motjiungura tjokuvatera, va muna nondjoroka ndji za mokuyandja. (Oviung. 20:35) Jehova we ve sera ondaya avehe mena  rokutja owo va yakura omarundurukiro nga tjitwa mehupo rawo.

14. Otjikwaye tji tja tjitwa ku Barnabas nomuapostele Paulus, nu otjiṋa hi tja eta iye? (Oviungura 14:21, 22)

¹⁴ Ovakriste veserewondo etenga potuingi aave tatumisiwa nu povikando tjiva kaave undjire ko. Tara ku imbi mbya tjitwa ku Barnabas nomuapostele Paulus indu tjaave zuvarisa morukondwa rwa Listra. Poutenga, ovandu ve ve yakura nawa nu aave puratene ku wo. Posi yokutja, kombunda ovapirukire “va popera ovandu komunda wawo,” nu ovandu tjiva mbo va veta Paulus nomawe nu ave mwesa kutja ma koke. (Oviung. 14:19) Posi yokutja, Barnabas na Paulus va kayenda komurungu okuzuvarisa kwarwe. Nu pa tjitwa tjike? ‘Ovandu ovengi va rira ovakambure,’ nu otjihorera nomambo wawo ya zeuparisa ovakambure ovakwao. (Lesa Oviungura 14:21, 22.) Ovengi va muna ouwa mena rokutja Paulus na Barnabas kave isire okuzuvarisa nandarire kutja va muna ondatumisire. Indu tji tu hi nokuisa okuungura oviungura Jehova mbye tu ningira okuungura, eye me tu sere ondaya.

15. Mo rihongo tjike okuza kotjihorera tja Mbuti A. H. Macmillan?

¹⁵ Komurungu wombura ndji 1914, ovakarere va Jehova aave undjire ko oviṋa tjiva okutjitwa. Tara kotjihorera tjomurumendu omukambure wena A.H. Macmillan. Tjimuna ovandu ovengi voruveze ndo, Mbuti Macmillan aa munu kutja eye ma munu ondjambi ye yokuyenda keyuru moruveze rwopopezu. Mehungi nda yandja mu Septemba 1914, eye wa tja: “Indi mape ya ehungi esenina ndi me yandja.” Otjiperi kutja indo ka ra ri ehungi re esenina. Mbuti Macmillan kombunda wa katja: “Ngahino eṱe tjiva aa tu ripura kutja matu i keyuru moruveze rwa tjimanga.” Eye wina wa tja: “Otjiṋa tjaatu hepa okutjita okuungura ovingi motjiungura tja Muhona.” Mbuti Macmillan aa ungura oukukutu nu wa ri omupyuke motjiungura tjokuzuvarisa. Eye wa ri nondjingonekero yokuyanḓiparisa ovakambure ovengi mba ri monḓorongo mena rokutja va panḓa okurikuta korupa rwovita. Eye wa kara pozombongarero zombongo nouṱakame nandarire mozombura ze zoukurundu. Mbuti Macmillan wa muna vi ouwa mokuungurisa oruveze rwe okukarera Jehova otja tja undju ondjambi ye? Ousupi komurungu wonḓiro ye mombura ndji 1966, eye wa tja: “Ongamburiro yandje kai na pu ya ngundipara.” Iho tjiri otjihorera otjiwa kweṱe atuhe okuhorera ko, tjinene indu tji matu kondjo nomauzeu oruveze orure ndu tu hi na aatu undjire ko.—Hebr. 13:7.

16. Ouzeu uṋe Herbert Jennings nomukazendu we mbu va muna ngunda ave hi nokuundjira ko? (Jakobus 4:14)

¹⁶ Ovakarere va Jehova ovengi ve yenena okuvera omitjise mbi ve hi nokuundjira ko. Otjotjihorera, mehungi re, Mbuti Herbert Jennings b wa kahurura omuano eye nomukazendu we mu va kara nondjoroka motjiungura tjawo otjovahindwa moGhana. Kombunda wa kavera omutjise mbwa u tjiti kutja ma kare nombameno tjinene nu oruveze rumwe ma kare nondjoroka (serious mood disorder). Mbuti Jennings we ripurira komambo nge ri mu Jakobus 4:14, nu a kahurura ongaro ye ombe ndjo na tja: “Eṱe katu tjiwa imbi mbi mavi tjitwa ‘muhuka.’” (Lesa.) Eye wa tja: “Eṱe twa tara kongaro yetu atu isa okukara moGhana mu mwa ri omapanga wetu omengi wopopezu nu atu yaruka koCanada ku mba ka muna omapangero.” Jehova wa vatera Mbuti Jennings nomukazendu we okukayenda komurungu okumukarera nouṱakame nandarire kehi youzeu mu va ri.

17. Omomuano uṋe otjihorera tja Mbuti Jennings mu tja eta ouwa kovakambure ovakwao?

 ¹⁷ Otjihorera otjiwa tja Mbuti Jennings tji tji ri mehungi re, tja yenena okuvatera ovandu ovengi tjinene. Omukazendu omukambure wa tjanga nai: “Orupa ndu mba lesa ndo rwe ndji ṱuna tjinene. . . . Tji mba lesa omuano Mbuti Jennings ma isa otjiungura tje kokutja ma pahe okuripangisa, kwe ndji vatera kutja mbi kare noumune ouwa ohunga nongaro yandje.” Momuano otjingewo, omurumendu omukambure wa tjanga nai: “Ami mba ri omunene wombongo oure wozombura omurongo, posi yokutja ami mba isa okukarera otjomunene wombongo mena romutjise mbu ṱuna kouripura. Ami potuingi ee rimunu ombameno ndja i tjiti kutja irire ouzeu kwami okulesa omahungi ngo. . . . Posi yokutja onḓarorure ya Mbuti Jennings ye ndji yanḓiparisa.” Ihi matji tu zemburukisa kutja tji matu kondjo nomauzeu ngu tu hi na aatu undjire ko, eṱe matu yenene okuyanḓiparisa varwe. Nandarire kutja ehupo retu ra runduruka momuano mbu tu hi na aatu undjire ko, eṱe matu yenene okurira otjihorera otjiwa tjongamburiro nonḓarorure.—1 Petr. 5:9.

18. Otja tji pa raisiwa motjiperendero, matu rihongere ko tjike okuza komuhepundu moNigeria?

¹⁸ Omauzeu tjimuna omutjise wo-COVID-19 wa ṱuna kovakarere va Jehova ovengi. Otjotjihorera, omukazendu omuhepundu moNigeria wa ri novikurya novimariva oviṱiṱi. Omuhukomunene umwe tji va za nokuzika ekopi rawo roruihi esenina, omuatje we omukazona we mu pura kutja mave ri ye tji va zu mbo. Omukazendu omukambure wa raera omuatje we omukazona kutja owo kave novimariva poo ovikurya, posi yokutja owo mave sokuhorera komuhepundu wa Sarepta ave rongerisa eriro rawo esenina naave kara nongamburiro okuura mu Jehova. (1 Ozomb. 17:8-16) Ngunda ave he ripura kutja mave ri ye ometaha eyuva ndo, owo va pewa ovikurya okuza kovakambure ovakwao. Owo va pewa ovikurya mbi mave  yenene okurya oure wovivike vivari. Omukazendu omukambure kaa undjire ko kutja Jehova aa puratene imbi mbyaa raera omuatje we omukazona. Otjingaperi kutja indu tji twa ṱaṱere ku Jehova, omauzeu ngu matu munu nokuhinokuundjira ko ye yenena okutuvatera kutja tu tumbuke popezu na ye.—1 Petr. 5:6, 7.

19. Ondatumisire iṋe Aleksey Yershov ndja tuurunga?

¹⁹ Mozombura nḓa, ovakambure ovakwetu ovengi va tuurunga ondatumisire ndji ve hi na aave undjire ko. Ngatu tare kotjihorera tjomukambure omukwetu Aleksey Yershov ngwa tura moRussia. Ovakarere va Jehova morukondwa ndwo aave yorokere ouyara indu mbuti Yershov tja papitisiwa mombura ndji 1994. Ozombura nḓa kongorera ko, ozongaro moRussia za runduruka. Mombura ndji 2020, onganda ya mbuti Yershov ya hitwa nu omauini we omengi ya kamburwa. Omieze mbya kongorera ko ohoromende ye mu kuminina kutja wa katuka oveta. Oviṋa pu vya ka ririra ko ovivi, ongatukiro ye yoveta ai zikamene kokavidio ku ka kamburwa i yomundu ngwa tjiti aayo wa ri nonḓero momerihongero wOmbeibela oure wokombanda yombura imwe. Tjiri, tja ri otjiṋa otjihihamise.

20. Omomuano uṋe Mbuti Yershov me kurisa oupanga we ku na Jehova?

²⁰ Hapo mbuti Yershov wa muna ouwa mondatumisire ndja tuurunga? Ii, eye wa muna ouwa mena rokutja oupanga we ku na Jehova we kurira ko. Eye wa tja: “Ami nomukazendu wandje tu kumba pamwe tjinene. Ami mba ka muna kutja himee yenene okutuurunga ondatumisire ndji nokuhinombatero ya Jehova.” Eye wina wa tja: “Omakonḓononeno wandje omuini yOmbeibela ye ndji vatera kutja e ha u momuinyo tjinene. Ami mbi ripurira ko oukoto kovihorera vyovakarere va Jehova ovaṱakame vorukapitaveze. Pe noviṋa ovingi mbya tjangwa mOmbeibela mbi raisa ounanḓengu wokuporimana nokuriyameka ku Jehova.”

21. Ovikwaye mbi twe rihongo morupa ndwi?

²¹ Ovikwaye mbi twe rihongo morupa ndwi? Povikando tjiva tu tuurunga omauzeu ngu tu hi nokuundjira ko mouye mbwi. Nandarire nao, Jehova aruhe u vatera ovakarere ve indu tji mave ṱaṱere ku ye. Etjangwa ku kwa zikamene orupa ndwi mari tja: “Omusemba nanda munu oviwonga ovingi, Muhona me mu vatere mu vyo avihe.” (Eps. 34:19) Ngatu kayende komurungu okuyandja ombango komuano Jehova me tu pa omasa, nungwari ka komauzeu ngu tu muna. Otjomuapostele Paulus, eṱe matu yenene okutja: “Ami me yenene okutjinda avihe, eye tjinga e ndji pa omasa womasorero.”—Fil. 4:13, NWT.