1-2. Ovanene ve sokukara noumune uṋe indu ovanatje vawo tji mave ve pura omapuriro ohunga na Mukuru nOmbeibela?

 OVENGI ve muna kutja okukurisa ovanatje ku kamburira mo oviungura ovingi. Indu tji u ri omunene ngu novanatje, matu tjiwa kutja u ungura oukukutu okukurisa ongamburiro yovanatje voye, nu Jehova u nonyuṋe move. (Deut. 6:​6, 7) Otja ovanatje voye pu mave kuru, owo mape ya ave pura omapuriro ohunga nongamburiro yetu, tjimuna kutja ongwaye Ombeibela tji i honga kutja oviṋa tjiva vi ri posyo.

² Ove mape ya o ripura kutja ovanatje voye mave pura omapuriro ngo mena rokutja kave nongamburiro yomasa mu Mukuru na mOmbeibela. Posi ya otja ovanatje tji mave kuru, owo ve hepa okupura omapuriro kutja ve kurise ongamburiro yawo. (1 Kor. 13:11) Ku nao, ko sokutira. Indu tji mave pura omapuriro, ove mo yenene okuungurisa oruveze ndwo okuvevatera okuripura oukoto kutja ve kurise ongamburiro yawo mu Mukuru na mOmbeibela.

3. Matu kahungirira ku ye morupa ndwi?

³ Morupa ndwi, matu katara komuano ovanene mu mave yenene okuvatera ovanatje vawo okukara nongamburiro yomasa mu Mukuru na mOmbeibela. Nu matu katara kutja omena raye tje ri nawa okukara nonḓuviro komirari vya Mukuru vyousemba, nokurihonga omuano wokukahurura ongamburiro yawo ku varwe. Eṱe wina matu katara kutja ongwaye tje ri nawa kovanatje okupura omapuriro, nokutja oviṋa viṋe ovanene mbi mave yenene okutjita pu novanatje vawo kutja ve yenene okuhungira ku na wo ohunga nongamburiro yetu.

VATERA OMUATJE WOYE OKUKARA NONGAMBURIRO YOMASA

4. Omapuriro yeṋe omuatje ngu mape ya a kara na wo, nu omena raye?

⁴ muatje woye kamaa kara nongamburiro mu Mukuru mena rokutja ove u nongamburiro mu Mukuru. Ove ko kwaterwe nongamburiro mu Jehova, nu nandarire omuatje woye. Omuatje woye mape ya a utu  okupura omapuriro tjimuna nga: ‘Me tjiwa vi kutja ku na Mukuru? Hapo me yenene okukambura mu imbi Ombeibela mbi i hungira?’ Ombeibela i tja otjiṋa otjiwa okuungurisa “oukengeze nozondunge” nokupaha “okutjiwa kutja oviṋa avihe ouatjiri.” (Rom. 12:​1, NWT; 1 Tes. 5:​21, NWT) Omomuano uṋe mu mo yenene okuvatera omuatje woye okukurisa ongamburiro ye?

5. Ovikwaye ovanene mbi mave yenene okutjita okuvatera omuatje wawo okukurisa ongamburiro ye mOmbeibela? (Ovaroma 12:2)

⁵ Tunduuza omuatje woye okukonḓonona omapu ngu maye mu vatere okutjiwa kutja oviṋa Ombeibela mbi i hungira ouatjiri. Ovaroma 12:​2, NWT, mari tja: “Amu riyandjere okuzunḓwa i yoviṋa vyouye mbwi, posi ya rirundurureye oveni mokurundurura omeripura weṋu, kokutja mu tare nawa kutja ombango ya Mukuru ombwa ndje yakura oiṋe.” Indu omuatje woye tji ma pura omapuriro, ungurisa oruveze ndwo okumuraisira omuano mu ma munu omaziriro mokuungurisa oviungurisiwa vyomakonḓononeno tjimuna, Okambo komakonḓononeno kOvahongonone va Jehova. Mokambo ngo, kehi yepu ndi “Ombeibela,” ma yenene okupaha epu ndi “Ya tjangwa nombatero yombepo ya Mukuru” mu ma yenene okumuna kutja Ombeibela kambo nda tjangwa i yovandu uriri, nungwari oro “embo raNdjambi.” (1 Tes. 2:13) Otjotjihorera, eye wina ma yenene okukonḓonona ovingi momambo wetu ohunga notjihuro otjikuru tja Asirie, Ninive. Morukapitaveze, ovakonḓonone tjiva vOmbeibela aave tja otjihuro hi Ninive kaku tja ri. Posi yokutja ape mombura ndji 1850, omatundu wotjihuro otjikuru hi Ninive ya munikwa kehi yehi, pu mape raisa kutja Ombeibela aai hungire ouatjiri. (Sef. 2:​13-15) Okurihonga ovingi ohunga nokutja omanyoneno wa Ninive ya yenenisa vi omaprofetero wOmbeibela, eye ma yenene okuyenda korupa ndwi, “Hapo ove oo tjiwa?” mokambo kOruhungu ka Novemba 2021. Tunduuza omuatje woye okusasaneka oviṋa mbye rihonga momambo wetu nga zikamena kOmbeibela ku nomambo warwe wouye nge hungira ouatjiri. Ihi matji vatere omuatje woye okukurisa ongamburiro ye kutja oviṋa Ombeibela mbi i hungira ouatjiri.

6. Omomuano uṋe ovanene mu mave yenene okuvatera omuatje wawo okumuna kutja Ombeibela i nouatjiri? Yandja otjotjihorera. (Wina tara kotjiperendero.)

⁶ Vatera omuatje woye okumuna kutja Ombeibela i nouatjiri. Paheye otuveze pekepeke okuhungira ku nomuatje weṋu ohunga nOmbeibela poo ohunga nongamburiro mu Mukuru. Ove mo yenene okuhonga omuatje woye ohunga noviṋa mbi indu tji mo kavarura otuveze tjimuna o-museum, oruveze rwomerinaneno tjimuna oparka, poo orutavi rwomberoo rwOvahongonone va Jehova. Otjotjihorera, indu tji mwa karyangera o-museum poo tji mamu tara korungovi, ove mo yenene okuraisira omuatje woye omuano otjiṋa poo otjitjitwa tjorukapitaveze mu matji hitasana ku noviṋa mbi ri mOmbeibela. Ihi matji yenene okuvatera omuatje woye okumuna kutja Ombeibela i nouatjiri.  Ove mo yenene okuhonga omuatje woye ohunga newe rOvamoab. Ewe ndi ri nozombura 3 000, nu kwa tjangwa ena ra Jehova. Oro ri munikwa mo-museum moFrance. Eṋe mamu yenene okumuna ewe rOvamoab nda herengurura pOmberoo Ohongora yOvahongonone va Jehova, moWarwick tja New York. Ewe rOvamoab ri raisa kutja Ombara Mesa ya Moab ya pirukira Ovaisrael. Ihi tji hitasana na imbi Ombeibela mbi i hungira. (2 Ozomb. 3:​4, 5) Indu omuatje woye tji ma munu kutja imbi Ombeibela mbi i hungira ouatjiri, ongamburiro ye mai kurire ko.—Sasaneka 2 Ekuruhungi 9:6.

7-8. (a) Ovikwaye mbi matu rihongo okuza komuano oviutwa mu vya ungurwa? Yandja otjotjihorera. (Wina tara kotjiperendero.) (b) Omapuriro yeṋe ngu maye yenene okuvatera omuatje woye okukurisa ongamburiro ye mOmuute?

⁷ Vatera omuatje woye okuripurira koviṋa ovihimise Jehova mbya mema. Ngunda amamu ungura pendje poo amamu kawondja mokuti, vatera omuatje woye okumuna omuano omunanambango Jehova ma mema oviṋa. Otjotjihorera, oviutwa ovingi vi nourenga mbwa sotororwa poo mbwa tanaurwa povikando, tjimuna otjikotji tjongwenḓu. Ovanongonone va konḓonona oure wozombura ozengi oviutwa mbya ungurwa momuano mbwo. Omunongonone wena Nicola Fameli wa kahurura kutja tji wa vara ovikando oviutwa mbya ungurwa nao mu vya sotororwa, u kamuna kutja vya sotororwa povikando mbi ṱa pamwe. Ovikando mu vya sotororwa vi isanewa kutja Fibonacci sequence. Omasotorokero nga ye munika moviṋa ovingi, tjimuna omuano ozonyose mu za woronganisiwa, ye munika movikotji vyozongwenḓu, moviyao vyomiti, na wina movimbloma mbi o-sunflower. a

⁸ Poskole omuatje woye mape ya e rihongo ohunga nourenga warwe mbu munika moviutwa ovingi. Otjotjihorera, omiti omingi vi hapa momuano umwe. Otjiunda tji haṋika mozondavi. Tjazumba ozondavi aze haṋika motutavi ku ku kahapa oviyao. Omuano wokuhapa mbwi, u isanewa kutja fractal, nu wina u munika moviutwa vyarwe. Ouṋe ngwa tjita kutja oviṋa vi hape momuano mbwo? Indu omuatje woye tji me ripurire ko oukoto koviṋa ovihimise Jehova mbya mema, ihi matji mu vatere kutja ma kare nongamburiro yomasa kutja Mukuru ongwa mema oviṋa avihe. (Hebr. 3:4) Otja omuatje woye tji me kuru, ove mo hepa okumuvatera okuzuva nawa kutja ongwaye tje ri ounanḓengu okukara nonḓuviro komatwako wa Mukuru. Ove mape ya o mu pura epuriro ndi, “Ndoovazu Mukuru we tu mema, hapo mo munu kutja eye ma tjiwa nawa omuano mu matu sokuritjinda kokutja tu rire ovaṋingandu?” Okuzambo ove mo yenene okumukahururira kutja Mukuru we tu pa Ombeibela okuturaisira omuano mu matu yenene okurira ovaṋingandu.

VATERA OMUATJE WOYE OKUKARA NONDANGI KOMIRARI VYA MUKURU

9. Otjikwaye tji mape ya atji tjiti kutja omuatje woye ma pure omapuriro ohunga nomirari tjiva vyOmbeibela?

⁹ Povikando tjiva omuatje woye mape ya a pura omapuriro ohunga noviṋa Ombeibela mbi i hungira kutja ovivi. Tji pe ri nao, kondja okutjiwa  kutja omena raye omuatje woye tji ma pura. Ngahino omena rokutja ka kambura moviṋa Ombeibela mbi i hungira kutja ouatjiri. Poo ka tjiwa omuano wokukahurura ongamburiro ye ku varwe. Mongaro aihe, ove mo yenene okuvatera omuatje woye okutjiwa kutja omena raye tje ri nawa okukara nonḓuviro komarakiza wa Jehova. Okutjita nao, ove mo yenene okurihonga Ombeibela ku na ye mokuungurisa embo ndi Yorokera ehupo nga aruhe. b

10. Omomuano uṋe mu mo yenene okuvatera omuatje woye okuripurira komuano mu ma yenene okurira epanga ra Jehova ropopezu?

¹⁰ Vatera omuatje woye kutja ma vange okurira epanga ra Jehova ropopezu. Indu tji mo rihongo Ombeibela ku nomuatje woye, ungurisa omapuriro novisasanekero membo ndi Yorokera ehupo nga aruhe, okutjiwa kutja eye u noumune uṋe ohunga nomapu pekepeke. (Omiano 20:5) Otjotjihorera, ehongwa 8 ri sasaneka Jehova ku nepanga ewa ndi rikendera kweṱe nu ndi tu zemburukisa oviṋa mbi mavi eta ouwa kweṱe nokututjevera. Kombunda yokuhungirira ku 1 Johanes 5:​3, ove mape ya o pura kutja, “Okutjiwa kutja Jehova Epanga ewa, hapo matu sokukara noumune uṋe ohunga noviṋa mbi me tu raere okutjita?” Mape ya ape munika tjimuna epuriro ndo epupu, posi ya epuriro ndo mari yenene okuvatera omuatje woye okuvara omatwako wa Mukuru otjotjiraisiro tjorusuvero rwe.—Jes. 48:​17, 18.

11. Omomuano uṋe mu mo yenene okuvatera omuatje woye okutjiwa kutja ounanḓengu waye wokuṱakamisa omirari vyOmbeibela? (Omiano 2:​10, 11)

¹¹ Hungirireye kouwa mbu tu muna indu tji tu nonḓuviro komirari vyOmbeibela. Indu tji mamu lese Ombeibela poo okukonḓonona okambo komatjangwa keyuva arihe, hungirireye komuano omirari vyOmbeibela mu vya vatera eṱunḓu reṋu. Otjotjihorera, ove mo yenene okuungurisa oruveze ndwo okuvatera omuatje woye okutjiwa kutja onawa kweṱe okuungura oukukutu nokuhungira ouatjiri aruhe. (Hebr. 13:18) Ove wina mo yenene okumukahururira kutja okukongorera omirari vyOmbeibela ku tu vatera okurira ovaveruke nokukara nondjoroka. (Omiano 14:​29, 30) Indu omuatje woye tja tjiwa ouwa mbu etwa i yokukara nonḓuviro koviṋa Ombeibela mbi i honga, eye mape ya a vanga okukara nonḓuviro.—Lesa Omiano 2:​10, 11.

12. Omomuano uṋe ihe ma vatera omuatje we okutjiwa ouwa mbu za mokukongorera omirari vyOmbeibela?

¹² Steve nomukazendu we mba tura moFrance, ve nomuatje omuzandu wena Ethan. Steve wa kahurura omuano mu va vatera Ethan okutjiwa kutja Jehova we tu pa omatwako we mena rokutja we tu suvera. Steve wa tja: “Eṱe aatu mu pura omapuriro tjimuna nga, ‘Omena raye Jehova tje vanga kutja tu kare nonḓuviro komirari vye? Hapo otjiṋa hi tji raisa vi kutja eye we tu suvera? Hapo mape tjitwa tjike indu tji u hi na wa kongorere omirari mbyo?’” Omahungi ngo ya vatera Ethan okukara nongamburiro yomasa kutja oviṋa Jehova mbye hungira ovisemba. Steve wina wa tja: “Ondando yetu oyokuvatera Ethan okumuna kutja ounongo mbu ri mOmbeibela wa kapita ounongo wovandu.”

13. Omomuano uṋe ovanene mu mave yenene okuhonga ovanatje vawo okukongorera omirari vyOmbeibela? Yandja otjotjihorera.

¹³ Honga omuatje woye okukongorera omirari vyOmbeibela. Otjotjihorera, mape ya omuatje woye wa pewa okulesa embo kaaṋi poskole. Nu embo ndo mari hungirire kovandu mbe tjita oviṋa Jehova mbye ha vanga, tjimuna oruvakiro noutwe. Nembo ndo mape ya ra tjangwa kutja omulese ma vange okukara tjimuna ovandu mbo. Ove mo yenene okutunduuza omuatje woye okuripura ohunga noumune Jehova mbwe na wo ohunga novandu mbe tjita poo mbe hungira oviṋa otja imbyo. (Omiano 22:​24, 25; 1 Kor. 15:33; Fil. 4:8) Ihi matji yenene okuvatera omuatje woye okumuna kutja omena raye tje ri ounanḓengu okukara nonḓuviro ku Jehova. Nu indu omiṱiri poo ovanatje varwe tji ve mu pura ohunga noumune we ohunga nembo ndo, eye ma yenene okuhungira ohunga nongamburiro ye.

 RONGERISA OMUATJE WOYE OKURAERA VARWE OHUNGA NONGAMBURIRO YE

14. Epu riṋe ndi mape ya ari rire ezeu komutanda okuhungira ku varwe, nu omena raye?

¹⁴ Povikando tjiva omitanda mape ya ave tira okuraera varwe ohunga noviṋa mbi ve kambura mo. Otjotjihorera, owo mape ya ave ṱohoṋi indu tji mave sokukahurura kutja omena raye tji ve ha kambura momahongero nge tja oviṋa kavi memenwe. Omena raye? Ozomiṱiri zawo mape ya ave tja omahongero wokutja oviṋa kavi memenwe ouatjiri. Indu tji u ri omunene ngu novanatje, hapo mo yenene vi okuvatera ovanatje voye okukara nongamburiro kutja oviṋa owo mbi ve kambura mo ouatjiri?

15. Ovikwaye mbi mavi yenene okuvatera Omukriste omutanda okukara nongamburiro yomasa mu imbi mbye kambura mo?

¹⁵ Vatera omuatje woye okukara nongamburiro yomasa moviṋa me kambura mo. Omuatje woye ke nokusokuṱohoṋi mena rokutja u kambura mOmuute. (2 Tim. 1:8) Omena raye? Mena rokutja ovanongonone ovengi wina kave kambura kutja oviṋa vye riuta ovini. Ovanongonone ve muna oviraisiro ovikahu vyokutja pe omundu onongo, ngwa uta oviutwa avihe mbi. Ku nao, owo kave kambura momahongero wokutja oviṋa kavi memenwe, mbi hongwa mozoskole ozengi mouye auhe. Otjiṋa tjimwe tji matji yenene okuvatera omuatje woye okukurisa ongamburiro ye, okupaha okutjiwa kutja ovikwaye mbya vatera ovakambure ovakwao okukara nongamburiro kutja oviṋa vya memwa. c

16. Ovanene mave yenene vi okuvatera omuatje wawo okukahurura ku varwe kutja ongwaye tje kambura kutja ku nOmuute? (1 Petrus 3:15) (Wina tara kotjiperendero.)

¹⁶ Vatera omuatje woye okuyenena okukahurura ku varwe kutja ongwaye tje kambura mOmuute. (Lesa 1 Petrus 3:​15, 16.) Ove nomuatje woye mamu yenene okutara pamwe otupa tu tu ri ko jw.org tjimuna orupa ndwi, “Hapo Mukuru wa uta otjiṋa tjimwe mu mwa kaza oviṋa avihe varwe poo indee?” poo indwi, “Hapo me sokukambura momahongero wokutja oviṋa kavi memenwe (Evolution)?” Okuzambo omuatje woye ma yenene okutoorora omakahururiro ngu ma munu kutja maye yenene okuvatera varwe okuzuva nawa kutja ku nOmuute. Mu rongerisa omuano mu ma yenene okukazuvarisa. Mu zemburukisa kutja eye ke nokuhepa okupatasana ku novakwao poskole. Mu tunduuza kutja omakahururiro we ye rire omapupu nu omazuvakwa indu tji pe na ngu ma vanga okupuratena kepu ndo. Otjotjihorera, omuatje ngu ve hita pamwe oskole mape ya a tja: “Ami mbi kambura moviṋa mbi mbi  muna uriri, nu hi ya rora okumuna Mukuru.” Omukriste omutanda mape ya a tja nai: “Ripura uriri kutja u ri mokuti kokure notjihuro nu o munu ondjuwo ombwa. Otjingaperi kutja ondjuwo ndjo ya tungwa i yomundu. Momuano tjingewo, ehi noviutwa avihe mu ro mavi sokukara nOmuute.”

17. Omomuano uṋe ovanene mu mave yenene okuvatera ovanatje vawo okupaha omiano vyokuraera varwe ohunga nOmbeibela? Sasaneka.

¹⁷ Vatera omuatje woye okupaha omiano okuraera varwe ohunga nOmbeibela. (Rom. 10:10) Ove mo yenene okusasaneka okuhonga varwe Ombeibela ku nokurihonga okunyanda ongoma. Rutenga, omuhongwa u rihonga omaimburiro nge ri omapupu okunyanda. Otja oruveze tji maru kayenda, i rira oupupu ku ye okunyanda omizumbi. Momuano tjingewo, omutanda Omukriste mape ya a utu okuzuvarisa momuano omupupu. Otjotjihorera, eye mape ya a pura nai komukwao ngu ve hita pamwe oskole: “Hapo ove mo tjiwa kutja ovanongonone potuingi ve horera koviutwa indu tji mave ungura oviṋa? Indjo mbi ku raisire okavidio.” Tja zu nokuraisa okavidio okuza kotupa twongongorosaneno twi Hapo tja memwa?, eye mape ya a pura kutja: “Indu omunongonone tje tangwa mena rokuhorera kotjiṋa tji tja ungurwa rukuru, ouṋe ngu ma sokutangwa kokuungura otjiṋa ho?” Mape ya otjiṋa ho atji tjiti kutja omukwao ngu ve hita pamwe oskole ma vange okurihonga ovingi ohunga na Jehova.

KAYENDE KOMURUNGU OKUVATERA OMUATJE WOYE OKUKURISA ONGAMBURIRO YE

18. Hapo ovanene mave yenene vi okukayenda komurungu okukurisa ongamburiro yomuatje wawo mu Mukuru?

¹⁸ Eṱe tu hupira mouye mu mwe ura ovandu mbe hi nongamburiro mu Jehova. (2 Petr. 3:3) Ku nao, vanene, otja tji mamu rihongo Ombeibela ku nomuatje weṋu, mu tunduuza okukonḓonona omapu ngu maye kurisa ondengero ye mEmbo ra Mukuru na komirari vye. Mu vatera okuripura oukoto nokukurisa ongamburiro ye mu Jehova mokuhungira ku na ye ohunga noviutwa vya Jehova. Mu vatera okuzuva nawa omaprofetero wOmbeibela nga yenenisiwa rukuru. Otjiṋa otjinanḓengu tjinene okukumba pu nomuatje woye nokumukumbira. Indu tji wa tjiti nao, mo yenene okukara nongamburiro yokutja Jehova ma sere ozongondjero zoye ondaya zokuvatera omuatje woye okukara nongamburiro yomasa.—2 Ekuruh. 15:7.