1-3. (a) Otjikeṋa tji matji tu vatere okurira ovaṱakame ku Mukuru momayuva omasenina nga? (b) Morupa ndwi matu katara ku ye?

OTJA omayuva omasenina tji maye ya komaandero, ourunde mau “hapa otja ehozu.” (Eps. 92:7) Okutja katjikumise kutja ovandu ovengi kave yakura imbi Mukuru mbye tja ovisemba. Paulus wa tja: “Mozondjito zeṋu kareye otja ovanatje ovehinandjo, nungwari mouripura weṋu mu ngare mwe kura.” (1 Kor. 14:20) Matu yenene vi okutjita nao?

² Eziriro matu kamuna metjangwa ku kwa zikamene orupa ndwi, ndi mari tja: “Imba mbe paha Muhona ve tjiwa avihe.” Ihi matji hee kutja owo ve zuva oviṋa avihe nawa, kutja ve yenene okuyorokisa omutima wa Jehova. (Omiano 28:5) Oumune otjingewo wa tamunwa mOmiano 2:7, 9, ndi mari tja, Jehova “ongu ri ombwiro yombatero noyondjamo kovandu ovasemba.” Kunao, owo mave ‘tjiwa ousemba nokutjita ousemba nouatjiri. Mave tjiwa ondjira ndji twara kouṋingandu.’

³ Noa na Daniel na Job va ri nondjiviro ndjo. (Esek. 14:14) Ovakarere va Mukuru ndino wina ve nondjiviro ndjo. Hapo ove wina u “tjiwa avihe” mbi heperwa po kutja u tjate ku Jehova? Otjiṋa tji matji ku vatere okutjita nao, okutjiwa Jehova nawa. Kunao, morupa ndwi matu kakonḓonona  kutja (1) Noa na Daniel na Job va tjiwa vi Mukuru, (2) okutjiwa Mukuru kwe ve vatera vi, nokutja (3) eṱe matu yenene vi okukara nongamburiro tjimuna oyawo.

4. Pe ya vi Noa ma tjiwe Mukuru, nu ondjiviro ndjo ye mu vatera vi?

⁴ Pe ya vi Noa ma tjiwe Jehova? Okuza koruveze ndwi Adam na Eva tji va uta okukara novanatje, ovandu va uta okurihonga ohunga na Mukuru momiano 3 mbi: okuza moviutwa vye, okuza movakarere ve ovaṱakame, nomuano eye me ve sera ondaya mena ronḓuviro ndji vari na yo ku ye. (Jes. 48:18) Noa mape ya wa muna oukahu kutja Mukuru tjiri okeri, indu tja tara moviutwa vye. Nu wina wa muna ovikaṋena vye, tjimuna “omasa we waaruhe nongaro ye otja ngu ri Ndjambi.” (Rom. 1:20) Kunao, Noa wa hara ongamburiro yomasa mu Mukuru.

5. Noa wa tjiwa vi ohunga nondando ya Mukuru kovandu?

⁵ Ongamburiro “i za momazuvarisiro omundu ngu ma zuu.” (Rom. 10:17) Noa wa zuva vi ohunga na Jehova? Eye mape ya we rihonga ovingi ohunga na Jehova okuza kovazamumwe ve. Pa ri ihe Lamek, ngwa ri nongamburiro mu Mukuru, nu ngwa kwatwa ngunda Adam e hiya ṱa. (Tara kotjiperendero pomautiro worupa ndwi.) Wina pa ri ihe omukururume wena Metuselak, na ihe ya ihe omukururume wena Jered ngwa ṱa ozombura 366 Noa tja za nokukwatwa. * (Luk. 3:36, 37) Ovarumendu mba novakazendu vawo, mape ya omba honga Noa kutja Jehova ongwa uta ovandu, nokutja aa vanga kutja ovandu ve kare novanatje, ve urise ehi, nu ve mu karere. Noa mape ya we rihonga ohunga nokutja Adam na Eva kave karere nonḓuviro ku Jehova, nu aa yenene okumuna ouvi mbwa za momukambo mbu va toora. (Gen. 1:28; 3:16-19, 24) Noa wa suverere oviṋa mbye rihonga, nu ihi tje mu hinga kutja ma karere Mukuru.—Gen. 6:9.

6, 7. Omaundjiro Noa nga ri na wo, ya yanḓiparisa vi ongamburiro ye?

⁶ Omaundjiro ye yanḓiparisa ongamburiro. Ripura uriri kutja ongamburiro ya Noa ya yanḓiparisiwa vi, indu tje rihonga kutja ena re ndaa ri kamburire mo okuyandja omaundjiro, ri heya “Orusuvo poo Omahuhumiṋino.” (Gen. 5:29) Jehova wa hinga Lamek okutja nai ohunga nomuatje we Noa: “Omuatje ngwi me tu hekununa moviungura vyetu avihe ovizeu okuza mehi romakunino, Muhona nda senga.” Noa wa ri nomaundjiro mu Mukuru. Tjimuna Abel na Henok mba hupire komurungu we, Noa wari nongamburiro ‘morukwato’ ndu maru nyainya otjiuru tjonyoka.—Gen. 3:15.

⁷ Noa kaa zuu nawa omakwizikiro wa Mukuru nga tjangwa mu Genesis 3:15. Posi yokutja aa tjiwa nawa kutja omakwizikiro nga ya eta omaundjiro koruyaveze. Nu wina omakwizikiro nga tjitwa mOtjikunino tja Eden ngo, aaye hitasana nombuze Henok ndjaa zuvarisa yokutja Mukuru ma yandeke ovarunde. (Judas 14, 15) Ombuze ya Henok, ndji mai yenenisiwa mu Armagedon, mape ya ya yanḓiparisa ongamburiro ya Noa, nai mu pe omaundjiro!

8. Omomiano viṋe ondjiviro ohunga na Mukuru mu ya vatera Noa?

⁸ Ondjiviro ohunga na Mukuru ya vatera vi Noa? Mena rokutja Noa we rihonga ohunga na Jehova, eye we kurisa ongamburiro ye na hara ounongo mbu za ku Mukuru. Ihi tje mu yama tjinene, nu tje mu vatera kutja aha tjiti oviṋa mbi ha tjata ku Jehova. Okutara kotjihorera, mena rokutja Noa “iya ryanga puna Ndjambi,” eye kaa ryanga poo okupangasana ku novandu mbe ha ri nongamburiro mu Mukuru. Eye kena pari tjimuna ovandu mba pukisirwe i ovaengeli mbee ya kombanda yehi. Ovandu va himisirwe i ovaengeli poo ozondemone ozonamasa nḓa, nu mape ya va kondja okurikotamena ku zo. (Gen. 6:1-4, 9) Noa wina aa tjiwa kutja, Jehova aa vanga kutja ovandu ve kwatasane nu ve urise ehi. (Gen. 1:27, 28) Okutja, indu ozondemone nḓa tji ze ritoororera ovakazendu naze panduka mo ovanatje, Noa mape ya aa tjiwa kutja  katja ri otjiṋa tji tja utwa i Mukuru nu tja ri otjiṋa otjivi. Otjiṋa hi tja ririra ko otjikahu indu ovanatje vovaengeli mba tji ve kura, nave rire ovanamasa novanene tjinene povanatje avehe varwe. Korusenina, Mukuru wa rakiza Noa kutja ma eta omupupo kombanda yehi. Ongamburiro ya Noa momarakiza nga, ye mu hinga kutja ma tunge otjitendeze tji matji yama eṱunḓu re.—Hebr. 11:7.

9, 10. Matu yenene vi okuhorera kongamburiro ya Noa?

⁹ Eṱe matu yenene vi okukara nongamburiro tjimuna oya Noa? Otjiṋa tji matji tu vatere, okurira ovakonḓonone ovawa vEmbo ra Mukuru, nokuṱakamisa oviṋa mbi matu rihongo, nokutjita kutja ondjiviro ndjo i rundurure ongaro yetu, nokutuhongorera mehupo. (1 Petr. 1:13-15) Nu okuzambo ongamburiro nounongo mbu za ku Mukuru mavi tu tjevere komiano vya Satan mbye tu pukisa na vyo, na kombepo youye mbwi. (2 Kor. 2:11) Ombepo youye ndjo, i hinga ovandu ovengi mouye okusuvera ozondjito zoutwe, noruvakiro. Nu ihi tji tjita kutja ve yandje ombango kozonḓero zawo. (1 Joh. 2:15, 16) Ongaro ndji wina i yenena okutjita kutja, imba mbe hina ongamburiro yomasa mu Jehova, ave ha kambura kutja eyuva re riri popezu. Atu zembi kutja indu Jesus tja sasaneka oruveze rwetu ku indwi orwa Noa, eye kena pa hungira ohunga nozondjito zoutwe poo oruvakiro, posi yokutja wa hungira ohunga noviṋa mbi mavi tu pora ku Mukuru.—Lesa Mateus 24:36-39.

¹⁰ Ripura omuini kutja, ‘Hapo omuano mu mbi hupa, u raisa kutja tjiri mbi tjiwa Jehova? Ongamburiro yandje i ndji hinga okutjita imbi Jehova mbye tja ovisemba, nokuhonga varwe imbi Jehova mbye undjira ku wo?’ Matu zeri kutja omaziriro woye komapuriro nga, maye raisa kutja ove wina u “ryanga puna Ndjambi.”

11. (a) Orusuvero Daniel ndwa ri na ro ku Mukuru ngunda e ri omutanda, maru tu hongo tjike ohunga novanene va Daniel? (b) Ovikaṋena viṋe vya Daniel ove mbi mo vanga okuhorera?

¹¹ Pe ya vi Daniel ma tjiwe Jehova? Mape ya kutja ovanene ve ombe mu honga okusuvera Jehova nEmbo re. Nu Daniel wa tjita nao oure womuinyo we. Nandarire indu tja kurupire, eye aa konḓonona Omatjangwa nawa. (Dan. 9:1, 2) Daniel aa tjiwa Mukuru nawa, nu aa tjiwa oviṋa avihe Mukuru mbya tjitira Ovaisrael. Imbi matu munu mongumbiro ya Daniel youatjiri nomerisusuparisiro, ndji ri mu Daniel 9:3-19. Ongwaye tji u hina okulesa ongumbiro ye ndji nokuripurira ko oukoto? Nu ripura omuini kutja, ‘Hapo ongumbiro ndji, mai ndji hongo tjike ohunga na Daniel?’

12-14. (a) Daniel wa raisa vi kutja wa ri nounongo mbu za ku Mukuru? (b) Daniel wa serwa vi ondaya kouvanḓe nouṱakame mbwa raisa?

¹² Ondjiviro ohunga na Mukuru ya vatera vi Daniel? Yari ouzeu tjinene kOmujuda omuṱakame okukarera Mukuru motjihuro Babilon, tji tje urire ovisenginina. Okutara kotjihorera, Jehova wa raera Ovajuda kutja: “Ungurireye ouwa wehi ku mbe mu twara otja ovahuurwa.” (Jer. 29:7) Posi yokutja, eye wina we ve rakiza kutja ngave rikotamene ku ye erike nomutima auhe. (Eks. 34:14) Otjikeṋa tji tja vatera Daniel okuraisa onḓuviro komarakiza eyeevari nga? Ounongo mbu za ku Mukuru ombwa vatera Daniel okutjiwa kutja eye ma sokukara nonḓuviro ku Jehova rutenga, amaa raisa onḓuviro kovanane. Ozombura ozengi kombunda yanao, Jesus wina wa honga omurari otjingewo.—Luk. 20:25.

¹³ Ripurira ku imbi Daniel mbya tjita, indu tji pa zikamisiwa etwako nda tja, ape ningi omundu ngu ma kumbu komukuru warwe pendje nombara oure womayuva 30. (Lesa Daniel 6:7-10.) Daniel etje ripura kutja, ‘Omayuva 30 karuveze orure tjinene!’ Posi yokutja, eye kena pa yandjera kutja etwako ngamwa arihe nda tjitwa i ovandu, ri rire enanḓengu tjinene pomerikotameneno we ku Mukuru. Otjiperi kutja, atja kumba ku Mukuru poruveze pe hina okumunika ku varwe. Posi yokutja eye aa tjiwa kutja, ovandu ovengi aa ve mu munu ama kumbu eyuva arihe. Okutja, nandarire kutja okutjita nao tjari otjiṋa tji matji mu hitisa moumba, Daniel wa kayenda komurungu okukumbira poruveze paa yenene okumunika ku varwe. Orondu eye kaa vanga  kutja ovandu ve ripure kutja eye wa isa okukarera Jehova.

¹⁴ Jehova wa sera Daniel ondaya mena rouvanḓe nouṱakame mbwa raisa. Eye wa tjita otjihimise na yama Daniel kozongeyama. Nu ihi tja tjita kutja ovandu avehe mOuhona wa Medi nowa Persi auhe ve tjiwe ohunga na Jehova!—Dan. 6:25-27.

15. Matu yenene vi okukara nongamburiro tjimuna oya Daniel?

¹⁵ Eṱe matu yenene vi okukara nongamburiro tjimuna oya Daniel? Okulesa Ombeibela uriri kamaaku tu pe ongamburiro yomasa. Nungwari matu ‘sokupaka nawa’ poo okuzuva nawa oviṋa mbi matu lese mEmbo ra Mukuru. (Mat. 13:23) Matu vanga okuhara oumune wa Jehova ohunga noviṋa. Kunao matu sokuripurira ko oukoto koviṋa mbi matu lese mOmbeibela. Wina matu sokukumba aruhe, nu tjinene tji tu ri momarorero poo momauzeu. Tji twa kumbu ku Jehova nongamburiro, natu ningire ounongo nomasa, Jehova me tu pe.—Jak. 1:5.

16, 17. Job we rihonga vi ohunga na Mukuru?

¹⁶ Pe ya vi Job ma tjiwe Jehova? Job kena pari Omuisrael. Posi yokutja Abraham na Isak na Jakob va ri ovazamumwe ve vokokure. Nu Jehova wa honga ovarumendu 3 mba ohunga na ye, nondando ye kovandu. Katu nakutjiwa kutja Job we rihonga vi ouatjiri ounanḓengu mbwi. (Job 23:12) Job wa tja: “Ami mba tjiwa imbi porwavyo ovakwetu mbi ve ndji raerere.” (Job 42:5) Nu Jehova omuini wa tja, Job wa hungira ouatjiri ohunga na Ye.—Job 42:7, 8.

¹⁷ Job wina we rihonga ohunga novikaṋena vya Mukuru okupitira moviutwa vye. (Job 12:7-9, 13) Kombunda Elihu na Jehova va ungurisa oviutwa, okuhonga Job kutja ovandu ovaṱiṱi pu pe ṱa pi, tji twe ve sasaneke kuna Mukuru. (Job 37:14; 38:1-4) Omambo wa Jehova ya ṱuna Job komutima tjinene. Orondu momuano omurisusuparise Job wa tja nai ku Mukuru: “Ami, Muhona, me tjiwa kutja oOve Omunamasaaehe, nokutja Ove u tjita oviṋa avihe, mbi u vanga. . . . nu me rihihamisire ouvi wandje ame riyumbu oruuma nomutwe.”—Job 42:2, 6.

18, 19. Omomiano viṋe Job ma raisa kutja eye tjiri aa tjiwa Jehova nawa?

¹⁸ Ondjiviro ohunga na Mukuru ya vatera vi Job? Job aa tjiwa nawa kutja Mukuru aa undjire ko tjike kovakarere ve. Eye tjiri aa tjiwa Jehova nawa, nu ihi aatji mu hingi okuritjinda momuano omusemba. Okutara kotjihorera, Job aa tjiwa kutja kamaa yenene okutja wa suvera Mukuru, indu  tje hina okutjinda ovandu varwe nawa. (Job 6:14) Job kena pee rimunu kutja omusemba povakwao, nungwari aa tjindi ovandu avehe, ovatumbe novasyona, otjouṋepo weṱunḓu re. Eye wa tja: “Ndjambi ngwe ndji uta, otjingeye ongwa uta ovakarere vandje wina.” (Job 31:13-22) Nandarire indu Job tja ri omutumbe nomunamasa, eye kena pe ritongamisa, nu kaa vara ovandu varwe otjovehinanḓengu pu ye. Indji tjiri ongaro ndja panguka ku indji ovandu ovengi ovatumbe novanamasa ndji ve raisa ndino!

¹⁹ Job kena pa yandjera kutja otjiṋa ngamwa atjihe, nandarire omauini we, ye rire omananḓengu tjinene pu Jehova. Eye aa tjiwa nawa kutja okutjita nao, okupataṋa “Ndjambi Omunamasaaehe.” (Lesa Job 31:24-28.) Eye aa vara orukupo otjoruyano oruyapuke pokati komurumendu nomukazendu. Neye nandarire wa tjita oruyano rwokutja kamaa tara komukazendu warwe noruhuro. (Job 31:1) Ihi tjiri otjiṋa otjinanambango, orondu Job aa hupu moruveze indu Mukuru tjaa yandjere ovarumendu okukupa omukazendu wokombanda ya umwe. Kunao Job atja kupa omukazendu outjavari andakuzu aa vanga okutjita nao. * Nungwari eye mape ya aa tjiwa kutja orukupo orutenga Mukuru ndwa zikamisa mOtjikunino tja Eden, rwa ri pokati komurumendu nomukazendu umwe uriri. Nu pe munika aayo Job wina wa toorora okuhupa momuano mbo. (Gen. 2:18, 24) Ozombura ape 1 600 kombunda yanao, Jesus Kristus wa honga ovapuratene ve ohunga nomurari otjingewo. Eye wa honga kutja orukupo nomahakaeneno womonyama, oviṋa mbya ungurirwa omurumendu nomukazendu umwe uriri mba kupasana.—Mat. 5:28; 19:4, 5.

20. Okutjiwa Jehova nomirari vye nawa, ku tu vatera vi okutoorora omapanga omatunge, nomanyando omasemba?

²⁰ Eṱe matu yenene vi okukara nongamburiro tjimuna oya Job? Matu sokutjiwa Jehova nawa, natu yandjere kutja oviṋa mbi tu tjiwa ohunga na ye vi tu hongorere mu avihe mbi matu tjiti. Okutara kotjihorera, omutjange wepsalme wena David wa tja, Jehova “wa tonda ovatjite voutwe nomutima we auhe.” Nu komurungu wa rakiza kutja, atu kara “nehore novanavineya.” (Lesa Epsalme 11:5; 26:4.) Nambano ripura omuini kutja, ‘Omatjangwa nga maye ku raere tjike ohunga noumune wa Mukuru? Maye sokuṱuna vi, ku imbi mbi u vara otjoviṋa ovinanḓengu mehupo roye? Hapo me sokukara noumune uṋe ohunga noviṋa mbi me tara morungovi, novandu mbu mbi toorora okurira omapanga wandje, nomanyando ngu mba suvera?’ Omaziriro komapuriro nga, maye ku vatere okumuna kutja u tjiwa Jehova nawa pu pe ṱa pi. Katu nokuvanga kutja ozongaro zouye ourunde mbwi ze ṱune kongaro yetu. Kunao, matu sokurira “ovandu mbe nozondunge,” nu mba iririra okupangura pokati kouwa nouvi, na pokati kounongo nouyova.—Hebr. 5:14; Ef. 5:15.

21. Otjikeṋa tji matji tu vatere ‘okutjiwa avihe’ mbi matu hepa okutjiwa, kutja tu yorokise omutima wa Tate womeyuru?

²¹ Mena rokutja Noa na Daniel na Job va paha Jehova nomitima vyawo avihe, eye wa tjita kutja ve mu tjiwe. Eye we ve vatera kutja ve ‘tjiwe avihe’ mbyaave hepa okutjiwa kutja ve tjate ku ye. Ovihorera vyawo vi raisa kutja okutjita oviṋa otja kombango ya Jehova, ku eta ouṋingandu mehupo. (Eps. 1:1-3) Okutja ripura omuini kutja, ‘Hapo mbi tjiwa Jehova nawa, tjimuna Noa na Daniel na Job tjaave mu tjiwa?’ Kundino tjiri oupupu okutjiwa Jehova nawa okukapita ovarumendu ovaṱakame mba, orondu eye we tu pa ondjivisiro onyingi ohunga na ye omuini! (Omiano 4:18) Okutja konḓonona Embo ra Mukuru nawa. Ripurira ko oukoto. Nu ningira Jehova kutja me ku pe ombepo ye ondjapuke. Tji wa tjiti nao, mo tumbuka popezu na Iho womeyuru. Nu mo toora omikambo mbi raisa ounongo mbu za ku Mukuru, nu ouye ourunde mbwi kamaau zunḓa ongaro yoye.—Omiano 2:4-7.