1-2. (a) Moses wa ri omundu ngu ri vi, nu eye wa tjita vi? (b) Epu riṋe ndi tu hinga kutja tu rire overisusuparise?

OMBEIBELA i tja Moses ‘wa ri omurumendu omurisusuparise tjinene povandu avehe mba ri kombanda yehi.’ (Num. 12:3) Hapo ihi matji hee kutja eye aa tira okutoora ozondando nokurira omuṱakame indu varwe tjaave mu pirukire? Imbo omuano ovandu tjiva mu ve kahurura omundu omurisusuparise. Posi yokutja kauatjiri. Moses wa ri omukarere wa Mukuru ngwa ri nomasa, kaatira okutoora ozondando, nu wa ri ombanḓe. Nombatero ya Jehova, eye wa ya komuhonapara wa Engipte omunamasa, eye wa hongorera ovandu ape 3 000 000 okupitira mokuti onguza, nu wa vatera otjiwaṋa tjOvaisrael okurwisa ovanavita nawo.

² Eṱe katu munu omatokero tjimuna Moses nga tuurungira mo, posi yokutja eyuva arihe tu ungura pu novandu poo tu kara mozongaro nḓe tjita kutja i rire ouzeu kweṱe okurira overisusuparise. Nungwari, tu nepu ewa ndi tu yanḓiparisa kutja tu kare notjikaṋena ho. Jehova we tu kwizikira kutja, “ovanandjenda mave rumata ehi.” (Eps. 37:11) Hapo oove omundu omurisusuparise poo omunandjenda? Ovandu varwe mape ya ave tja oove omundu omurisusuparise? Ngunda atu hiya zira omapuriro omananḓengu nga, matu hepa okutjiwa kutja okurira omurisusuparise ku heya tjike.

3-4. (a) Omerisusuparisiro ye ri tjimuna ye? (b) Ovikaṋena viṋe 4 mbi matu hepa okurira overisusuparise, nu omena ratjike?

³ Omerisusuparisiro * ye ri tjimuna otjiperendero tji tja huwa  nawa. Omomuano uṋe? Tjimuna omuhwe tje ungurisa ovivara pekepeke okuhwa navyo, eṱe matu sokukara novikaṋena pekepeke kutja tu rire overisusuparise. Tjiva vyovikaṋena mbyo onḓuviro, oupore, nouvanḓe. Ongwaye tji tu hepa ovikaṋena otja imbyo tji matu vanga okutjata ku Jehova?

⁴ Ovandu overisusuparise uriri ombe tjita ombango ya Mukuru. Mukuru u vanga kutja tu kare ovapore. (Mat. 5:5; Gal. 5:23) Indu tji matu tjiti ombango ya Mukuru, tu pindikisa Satan. Kunao nanadarire kutja oweṱe overisusuparise novapore, ovandu ovengi mouye wa Satan ve tu tonda. (Joh. 15:18, 19) Mena ranao, eṱe tu hepa omasa okupirukira Satan.

5-6. (a) Ongwaye Satan tja tonda ovandu overisusuparise? (b) Omapuriro yeṋe ngu matu kazira?

⁵ Omundu ngu he ri omurisusuparise u raisa ongaro yomeritongamisiro, ka yenene okutjaera omapindi we, nu kakara nonḓuviro ku Jehova. Imbi ovikaṋena vya Satan. Katjikumise kutja eye wa tonda ovandu overisusuparise! Owo ve raisa ovikaṋena oviwa Satan mbye hina vyo. Tjinenenene, owo ve raisa kutja Satan omunavizeze. Omena raye? Mena rokutja kainatja kutja wa tja vi poo wa tjiti vi, eye kamaa roro okutjaera ovandu overisusuparise okukarera Jehova!​—Job 2:3-5.

⁶ Ozongaro zeṋe nḓu mape ya aze tjiti kutja i rira ouzeu okurira omurisusuparise? Omena ratjike tji matu sokukayenda komurungu okukurisa otjikaṋena ho? Okuzira omapuriro ngo, matu katara kotjihorera tja Moses, Ovaheberi 3 mba ri mouhuura moBabilon na ihi o tja Jesus.

7-8. Moses wa raisa ongaro iṋe indu varwe tji ve hina ve mu raisira ondengero?

⁷ Indu tji u ri mouvara: I rira ouzeu ku imba mbe ri mouvara okurira overisusuparise, tjinenenene indu omundu ngu ri kehi yawo tje hina okuraisa ondengero, poo tji me mu raere kutja ke nokutjita ozondando ozombwa. Hapo otjiṋa ho tja rorwa okutjitwa kove? Hapo mo tjiti vi indu umwe meṱunḓu roye tja raisa ongaro ndjo? Nu hapo ove mo raisa ongaro iṋe? Tara kutja Moses wa tjita vi tja ri mongaro indjo.

⁸ Jehova wa toorora Moses okuhongorera po otjiwaṋa tjOvaisrael nu e mu pe ouyara wokuvetjangera omatwako. Kape nomakeyakeyero kutja Jehova aa yandja oruvara ku Moses. Nandarire nao, omuṱena kwe Mirjam nerumbi  re Aron ve mu unaunina ohunga nomukazendu eye ngwa kupire. Ovarumendu tjiva mbaari nouvara tjimuna Moses mape ya atja ve pindika nave kondjo okuyarura mo ongore, posi yokutja Moses ka tjitire nao. Eye ka hakahanene okupindika. Eye nandarire we riheka ku Jehova kutja ma ve rukise Mirjam. (Num. 12:1-13) Ongwaye Moses tja raisa ongaro otja indjo?

9-10. (a) Jehova wa vetera Moses okumuna ye? (b) Oviuru vyomaṱunḓu novanene vombongo mave rihongere kotjike ku Moses?

⁹ Moses we riyandjera okuhongwa i Jehova. Ozombura ape 40 komurungu wa nao, Moses tja kara monganda youhona moEngipte, eye kaari omundu omurisusuparise. Nungwari, wa ri omundu ngwaa pindike tjimanga, mena ra nao eye wa zepa omurumendu ngwa munu kutja aa raisa ombangu. Moses aa munu kutja Jehova u nonyuṋe nongaro ndja tjita ndjo. Oure wozombura 40 Jehova wa vatera Moses okumuna kutja ke nokuhepa ouvanḓe uriri okuhongorera po Ovaisrael, nungwari ma hepa okurira omurisusuparise. Kutja ma rire omurisusuparise, eye wina aa hepa okurira ongozu, okurivara nonḓengu yokehi, nokurira omupore. Kombunda yomahongero nga, Moses wa karira omuhongorere po omusemba.​—Eks. 2:11, 12; Oviung. 7:21-30, 36.

¹⁰ Ndino, oviuru vyomaṱunḓu novanene vombongo mave sokuhorera ku Moses. Indu ovandu tji ve hina okukuraisira ondengero, o hakahana okupindika. Risusuparisa nu u yakure ozondataziro zoye. (Omuzuv. 7:9, 20) Nomerisusuparisiro kongorera omirari Jehova mbya twapo vyokutjinda omauzeu ngo. Aruhe zira noupore. (Omiano 15:1) Oviuru vyomaṱunḓu novanene vombongo mbe raisa ongaro ndjo ve yorokisa Jehova, nu ve vatera kutja pe kare ohange nokuraisa otjihorera otjiwa tjomerisusuparisiro.

11-13. Ovaheberi 3 ve tu raisira otjihorera tjiṋe?

¹¹ Indu tji matu tatumisiwa: Okuza korukuru nga ku nai, ovahonapare va tatumisa ovandu va Jehova. Mape ya ave tu kuminine kutja tu tjita oviṋa ovivi, posi yokutja epu ndu ve tu pindikira omena rokutja eṱe tu toorora okukara “nonḓuviro ku Ndjambi komeho yokukara nonḓuviro kovandu.” (Oviung. 5:29) Eṱe mape ya atu yambururwa, atu paterwa motjovakamburwa poo nandarire atu tonwa. Nombatero ya Jehova, eṱe katu nokuverwisa, nungwari matu raisa ongaro ombore.

¹² Tara kotjihorera tjOvaheberi 3 ooHananja, Misael, na Asarja mba twarewa otjovahuurwa koBabilon. * Ombara ya Babilon ye ve rakiza kutja ve rikotamene kotjiserekarera otjinene tjongoldo. Nondengero owo va kahurura kombara, kutja omena raye tji ve hina okurikotamena kotjiserekarera  tjongoldo ho. Owo va kara nonḓuviro ku Mukuru nandarire kutja ombara ye ve tirisa kutja mai ve yumbu mezuko romuriro. Jehova wa hakahana okuvatera ovarumendu mbo, nandarire kutja owo oveni kaave tjiwa kutja Jehova me ve yama momuano mbo. Nungwari, owo ve rimanene okuyakura otjiṋa ngamwa atjihe Jehova tja yendjere okutjitwa ku wo. (Dan. 3:1, 8-28) Owo va raisa kutja ovandu overisusuparise ozombanḓe tjiri. Nandarire indu ovahonapare tji ve tu rakiza kutja atu ha kara nonḓuviro ku Jehova, poo varwe tji ve tu raere kutja mave tu hihamisa tji tu hina okutjita mbi mave vanga. Kape notjiṋa tji matji tu tjaere okurikotamena ku Jehova.​—Eks. 20:4, 5.

¹³ Omomuano uṋe mu matu horere kOvaheberi 3 mba, indu ouṱakame wetu ku Mukuru tji mau rorwa? Matu sokurira overisusuparise nokukara nongamburiro kutja Jehova me tu ṱakamisa. (Eps. 118:6, 7) Ku imba mbe tu hakera mozondjito ozombi, tu ve zira momuano omuwa nu wondengero. (1 Petr. 3:15) Tu panḓa okutjita otjiṋa atjihe tji matji zunḓa oupanga mbu tu nawo kuna Tate wetu worusuvero.

14-15. (a) Mape ya atu kara mongaro iṋe tji tu ri kehi yozombameno? (b) Otja ku Jesaja 53:7, 10, ongwaye tji matu tja Jesus otjihorera otjiwa tjapeke tjomundu ngwa raisa omerisusuparisiro kehi yozombameno?

¹⁴ Indu tji tu ri kehi yozombameno: Atuhe tu kara nozombameno mena romapu pekepeke. Eṱe mape ya tu kara nozombameno komurungu wokutjanga omarorero poskole, poo indu tji matu sokuungura otjiungura kaaṋi poviungura. Poo tji matu ripurire komapangero kaaṋi ngu matu hepa. Tji tu ri kehi yozombameno, i rira ouzeu okurira overisusuparise, nu oviṋa popengi mbi he tu ṱunu mape ya avi utu okutukurungisa. Mape ya atu hungire omambo omavi nokutjinda varwe navi. Indu tji u ri kehi yozombameno ripurira kotjihorera tja Jesus.

¹⁵ Omieze omisenina vyehupo re kombanda yehi, Jesus wa ri kehi yombameno tjinene. Eye aa tjiwa kutja ma katatumisiwa tjinene nokutja ma kazepewa. (Joh. 3:14, 15; Gal. 3:13) Omieze tjiva komurungu yonḓiro ye, eye wa tja u nombamisiro. (Luk. 12:50) Omayuva omaṱiṱi komurungu onḓiro ye, Jesus wa tja: “Omutima wandje wa kurunga.” Matu yenene okumuna kutja Jesus wa ri omurisusuparise, nu wa ri nonḓuviro ku Mukuru momambo nga hungira tjaa kumbu. Eye wa tja: “Tate, Ndji yama moiri ndji? Nungwari ihi otji mbe era, kokutja mbi tuurunge oiri yomihihamo ndji. Tate, yandja ondjozikiro kena roye!” (Joh. 12:27, 28) Indu oruveze tji rwa tumbuka, Jesus wa raisa ouvanḓe mokuriyandja omuini momake wovanavita na Mukuru, mbe ke mu zepa onḓiro ombi nu ohihamise noyamburure. Nandarire kutja wa ri nombamisiro tjinene nu wa muna omauzeu omengi, Jesus we risusuparisa mokutjita ombango ya Mukuru. Nokuhina omakeyakeyero, eṱe matu yenene okutja Jesus otjihorera otjiwa tjomundu ngwa raisa omerisusuparisiro kehi yozombameno!​—Lesa Jesaja 53:7, 10.

16-17. (a) Omapanga wa Jesus ye ritjinda mongaro iṋe ndja tjita kutja i rire ouzeu ku ye okurisusuparisa? (b) Omomuano uṋe mu matu horere ku Jesus?

¹⁶ Mongurova osenina yomuinyo wa Jesus kombanda yehi, omapanga we wopopezu ye ritjinda mongaro ndja tjita kutja i rire ouzeu ku ye okurisusuparisa. Ripura nombameno Jesus ndja ri na yo ongurova ndjo. Hapo eye ma panḓere pouṱakame we nga konḓiro? Indu tje hina wa panḓere pouṱakame we, kape nokukara omundu ngu ma kara nomaundjiro wokukamuna omuinyo waaruhe. (Rom. 5:18, 19) Kombanda yanao, omukambo auhe mbu ma toora mau ṱunu kena ra Jehova. (Job 2:4) Eriro re esenina kuna omapanga we wopopezu, pa sekamene “ozombata pokati kovahongewa zokutja ngwa sokurira omunenenene pu wo avehe, ouṋe.” Povikando ovingi Jesus wa vyura omapanga we ohunga nepu ndo, nu meyuva otjingero we ve vyura ohunga notjiṋa ho  wina! Otjiṋa otjihimise, Jesus ka kurungisirwe ko i otjiṋa hi. Nungwari, eye wa hungira noupore. Momuano omuwa, Jesus we ve kahururira rukwao ongaro ndji mave sokuraisa. Okuzambo wa tanga omapanga we kokuraisa ouṱakame ku ye.​—Luk. 22:24-28; Joh. 13:1-5, 12-15.

¹⁷ Andakuzu u ri mongaro otja indjo otjotjita vi? Matu sokuhorera ku Jesus mokuraisa omerisusuparisiro nandarire indu tji tu ri kehi yozombameno. Raisa onḓuviro kerakiza ra Jehova ‘rokutjindasana’ nawa. (Kol. 3:13) Indu tji twa zemburuka kutja eṱe atuhe tu tjita oviṋa mbi kurungisa varwe wina, momuano mbo eṱe matu ṱakamisa etwako ndi. (Omiano 12:18; Jak. 3:2, 5) Aruhe tanga varwe kovikaṋena vyawo oviwa.​—Ef. 4:29.

18. Jehova u vatera vi ovandu overisusuparise okutjita ozondando ozombwa, posi yokutja owo mave sokutjita vi?

¹⁸ Matu tjiti ozondando ozombwa. Indu tji tu hina okutjiwa kutja matu sokutjita vi, Jehova me tu vatere okutjita ozondando ozombwa, posi yokutja ma yenene okutjita nao tji tu ri overisusuparise uriri. Eye wa kwizika kutja ma ‘zuvire ozongumbiro zovanandjenda.’ (Eps. 10:17) Mukuru ma tjiti ovingi kombanda yokuzuvira ozongumbiro zetu uriri. Ombeibela ya kwizika kutja, “Eye ma kayendisa overisusuparise mondjira osemba, nu me ve hongo ombango ye.” (Eps. 25:9) Jehova u tu pa omirari omisemba mbi okupitira mOmbeibela, momambo ngu tu muna, * ouvidio nozombongarero zetu zombongo, okupitira ‘momukarere omuṱakame nomunazondunge.’ (Mat. 24:45-47) Matu sokuyakura ombatero ya Jehova mokurira overisusuparise nokuyakura kutja eṱe tu hepa ombatero ye, mokukonḓonona oviṋa Jehova mbye tu pa nokuṱakamisa mbi twe rihongo nomutima auhe.

19-21. Moses wa tjita ondataiziro iṋe moKades, nu eṱe matu rihongere kotjike okuza kotjihorera tje?

¹⁹ Matu ye pe okutjita ozondataiziro. Ripurira kotjihorera tja Moses rukwao. Oure wozombura ozengi eye wa ri omundu omurisusuparise ngwaa tjata ku Jehova. Nungwari ku ṱa komaandero wozombura ape 40 mokuti onguza, Moses ka raisire omerisusuparisiro. Omuṱena kwe, ngu mape ya ongwa yama omuinyo we moEngipte wa za nokuṱa, nu wa pakwa moKades. Ovaisrael va uta rukwao okunauna kutja kave ṱakamisiwa nawa. Otjikando hi owo va “unaunina Moses” mena rokuhina omeva. Nandarire kutja Jehova wa yandjere omasa ku  Moses okutjita ovihimise ovingi, nu nandarire kutja Moses wa hongorera ovandu mba oruveze orure nawa, ngundee ovandu aave unauna. Owo kaave unauna mena rouhepe womeva uriri, nungwari aave unaunine Moses, tjimuna eye ongwa tjiti kutja ve ṱonyota.​—Num. 20:1-5, 9-11.

²⁰ Moses wa pindika tjinene nu wa isa okurisusuparisa. Nandarire kutja Jehova we mu rakiza kutja ma hungire ku noruuwa, Moses wa hungira nomazenge kuna ovandu, ne ve raere kutja ma tjiti otjihimise. Okuzambo eye wa tona oruuwa povikando 2 nu mwa pupa omeva omengi. Mena rokutja wa pindikire nokuritongamisa eye wa tjita ondataiziro onene. (Eps. 106:32, 33) Moses ka yandjererwe okuhita mEhi rOmakwizikiro, mena rokutja ka raisire omerisusuparisiro oruveze ndo.​—Num. 20:12.

²¹ Matu rihongere ko omapu omananḓengu okuza kotjihorera tje. Otjitenga, matu sokukayenda komurungu okurira overisusuparise. Indu tji twa isa okurira overisusuparise mai rire oupupu kweṱe okuritongamisa, okuhungira omambo omavi, nokuritjinda mongaro ombi. Otjitjavari, indu tji tu ri kehi yozombameno i rira ouzeu okuraisa omerisusuparisiro, kunao ngatu kondje okurira overisusuparise nandarire tji tu ri kehi yoṋiṋikizire.

22-23. (a) Ongwaye tji matu sokukayenda komurungu okurira overisusuparise? (b) Omambo nge ri mu Sefanja 2:3 ye raisa tjike?

²² Matu kara mondjeverero. Moruveze rwatjimanga Jehova ma isapo ovandu ovarunde kombanda yehi, nu ovandu overisusuparise uriri ombu mave kara ko. Okuzambo maku kara ohange onene kombanda yehi. (Eps. 37:10, 11) Hapo mo kara mokati ka imba overisusuparise? Ove mo yenene indu tji wa yakura omaṋangero wa Jehova worusuvero nga tjangwa i omuprofete Sefanja.​—Lesa Sefanja 2:3.

²³ Ongwaye Sefanja 2:3 tji ri tja: “Ngahino mamu taurire omberero meyuva romazenge wa Muhona”? Omambo ngo kaye hee kutja Jehova ke nokuyenena okuyama imba mbe vanga okutjata ku ye, nu imba eye mba suvera. Nungwari, ye raisa kutja eṱe matu sokutjita otjiṋa kutja tu yamwe. Eṱe matu yenene okutuurunga ‘eyuva romazenge wa Muhona’ nokukahupa nga aruhe, indu tjitwa tjiti ozongondjero zokurira overisusuparise nokutjata ku Jehova.