1. Omauzeu yeṋe ovakarere va Jehova ngu ve muna?

OVAKARERE ovengi va Jehova mouye auhe, ve kara mozongaro ozombi nḓe tjita kutja ve rikende. Hapo wa rora okumuna otjiṋa ho mombongo yeṋu? Ovakambure tjiva ve tjinda omutjise omuzeu poo ve zepaisa omusuverwa wawo. Varwe ve wa momuinyo tjinene mena rokutja umwe meṱunḓu poo epanga rawo ra isa okukarera Jehova. Nu varwe ve muna omaumba tjimuna omanyinganyingiro wehi. Ovakambure avehe mba tjiri ve hepa omahuhumiṋino. Hapo matu ve vatere vi?

2. Ongwaye omuapostele Paulus povikando tjiva tjaa hepa omahuhumiṋino?

² Omuapostele Paulus wa ri mozongaro ozombi tjinene. (2 Kor. 11:23-28) Eye wina aa sokutuurunga “okuiya monyama,” ngahino mena rouvere mbwa ri nawo. (2 Kor. 12:7) Eye wa ri nomuhihamwatima tjinene indu Demas, omukambure ngwaave ungura pamwe tja “yaruka okusuvera ouye mbwi.” (2 Tim. 4:10) Paulus wa ri omurumendu omutwirisiwa ngwaa vatere varwe aruhe, posi yokutja povikando tjiva aa u momuinyo.—Rom. 9:1, 2.

3. Paulus wa muna omahuhumiṋino okuza ku uṋe?

³ Paulus wa huhumiṋiwa nokuyanḓiparisiwa nawa. Omomuano uṋe? Jehova wa ungurisa Ombepo ye ondjapuke okumupa omasa. (2 Kor. 4:7; Fil. 4:13) Jehova wina wa ungurisa ovakambure ovakwao okumuhuhumiṋa. Paulus wa tja ovakambure ovakwao ve mu ‘huhumiṋa tjinene.’ (Kol. 4:11) Mokati  ka imba mbe mu huhumiṋa mwa ri Aristargus, Tigikus, na Markus. Owo ve mu yanḓiparisa nokumuvatera kutja ma tjinde omazeu we ngo. Ovikaṋena viṋe mbya vatera ovakambure mbo okuhuhumiṋa Paulus? Nu matu horere vi ku wo indu tji matu kondjo okuhuhumiṋa nokutunduuza varwe?

4. Omomuano uṋe Aristargus ma ri epanga eṱakame ku Paulus?

⁴ Aristargus, Omukriste Omumakedoni ngwa za moTesalonika, eye tjiri wa ri epanga eṱakame ku Paulus. Otjikando otjitenga Aristargus tja tamunwa mOmbeibela ya ri indu Paulus tja karyangera Efesus mouyenda we outjatatu otjomuhindwa. Aristargus wa kamburwa i yovazunganise mouyenda we puna Paulus. (Oviung. 19:29) Indu tja isiwa, eye wa kayenda komurungu okukara puna Paulus nungwari kapahere omiano vyokuriyama omuini. Omieze omiṱiṱi kombunda yanao, moGrike, Aristargus wa kara puna Paulus nandarire kutja ovapirukire aave vanga okuzepa Paulus. (Oviung. 20:2-4) Mombura ndji ape 58 O.Z. Paulus wa hindwa koRoma otjomukamburwa nu Aristargus wa ri puna ye mouyenda oure mbo, aveyevari va kondja pamwe indu oskepi tji ya tekera mondjira. (Oviung. 27:1, 2, 41) Indu tji va vaza moRoma pe munika tjimuna Aristargus wa ri puna Paulus motjovakamburwa oure woruve oruṱiṱi. (Kol. 4:10) Tjiri Paulus wa tunduuzwa nokuhuhumiṋiwa i yepanga re eṱakame ndo.

5. Otja kOmiano 17:17, matu yenene vi okurira epanga eṱakame?

⁵ Tjimuna Aristargus, eṱe matu yenene okurira omapanga omaṱakame kovakambure ovakwetu “moruveze rwombamisiro.” Nungwari karondu oviṋa mehupo tji vi ri nawa uriri. (Lesa Omiano 17:17.) Nandarire indu ouzeu tji wa kapita ovakambure ovakwetu mape ya ave hepa okuhuhumiṋiwa oure woruveze orure. Frances, * ngwa zepaisa ihe mena romutjise wokangera nu kombunda yomieze vitatu wa zepaisa ina, eye wa tja: “Ami mbi muna kutja omauzeu ye tjita kutja tu hihamwe  oure woruveze orure. Nu mbi nondangi komapanga wandje omaṱakame nge zemburuka kutja ngamba mbi ri momihihamo, nandarire kutja pa kapita oruveze orure ovanene vandje tji vaṱa.”

6. Ovikwaye mbi matu tjiti indu tji tu ri ovaṱakame?

⁶ Omapanga omaṱakame ye ungurisa oruveze nomasa wawo okuvatera ovakambure ovakwao. Otjotjihorera, omurumendu omukambure wena Peter wa raerwa i yonganga kutja u nomutjise omuzeu tjinene mbu mape ya au mu zepa. Omukazendu we Kathryn wa tja: “Ovakupasane mombongo yetu ve tu twara konganga imbo oputwa katjiwa omutjise wa Peter. Owo va tya kutja mave tu vatere okutuurunga ongaro onḓeu ndjo nu owo tjiri va ri mbo aruhe okutuvatera.” Tjiri otjiṋa otjihuhumiṋe okukara nomapanga watjiri ngu maye tu vatere okutuurunga omauzeu wetu.

7-8. Otja Ovakolose 4:7-9, omomuano uṋe Tigikus ma ri omuṱakame?

⁷ Tigikus, Omukriste ngwa za korukondwa rwa Asia, wa ri epanga eṱakame ra Paulus. (Oviung. 20:4) Mombura ndji ape 55 O.Z., Paulus wa ningira kutja pe wongwe ovimariva okuvatera Ovakriste moJudea, nu mape ya wa ningira Tigikus okuvatera notjiungura otjinanḓengu ho. (2 Kor. 8:18-20) Kombunda indu Paulus tja ri motjovakamburwa otjikando otjitenga moRoma, Tigikus wa ri omuhindwa we. Eye aa twara otutuu twa Paulus nombuze ye yomayanḓiparisiro kozombongo moAsia.—Kol. 4:7-9.

⁸ Tigikus wa kayenda komurungu okurira epanga ra Paulus eṱakame. (Tit. 3:12) Kavakriste avehe moruveze ndo mba ri ovaṱakame tjimuna Tigikus. Mombura ndji ape 65 O.Z., otjikando otjitjavari Paulus tja ri motjovakamburwa, eye wa tjanga kutja ovarumendu Ovakriste ovengi morukondwa rwehi ra Asia kaave vanga okukara puna ye. Ngahino mena rokutja aave tira ovapirukire. (2 Tim. 1:15) Posi yokutja Paulus aa yenene okuṱaṱera ku Tigikus, nu we mupa otjiungura tjarwe. (2 Tim. 4:12) Paulus tjiri wa ri nondangi okukara nepanga ewa tjimuna Tigikus.

9. Matu horere vi ku Tigikus?

 ⁹ Eṱe matu yenene okuhorera ku Tigikus mokurira epanga eṱakame. Otjotjihorera, eṱe katu kwizikire ovakambure ovakwetu kutja matu ve vatere uriri nungwari tu ve tjitira oviṋa okuvevatera. (Mat. 5:37; Luk. 16:10) Indu imba mbu mave hepa ombatero tji va tjiwa kutja matu yenene okuvevatera, owo kave rikende tjinene. Omukazendu omukambure wa kahurura kutja ongwaye. Nu wa tja: “Ove u kara nongamburiro kutja omundu ngwa kwizike okukuvatera tjiri ma yenenisa omakwizikiro we ngo.”

10. Otja kOmiano 18:24, imba mbe tjinda ouzeu poo omuhihamwatima mave isapi omahuhumiṋino?

¹⁰ Imba mbe tjinda omauzeu poo omuhihamwatima potuingi ve muna omahuhumiṋino okuza kepanga eṱakame. (Lesa Omiano 18:24.) Bijay wa ri nomuhihamwatima tjinene indu omuatje we tja kondwa kombongo. Nu eye wa tja: “Ami ee hepa okuraera omundu ngu mbi nongamburiro mo ohunga noumune wandje.” Carlos wa tjita ondataiziro, mena ranao eye kaa yenene okuungurisiwa rukwao mombongo. Eye wa tja: “Ami ee hepa ovandu mbu me yenene okuhungira ko ohunga noumune wandje nokuhinokutira okupangurwa.” Carlos wa muna ombatero okuza kovanene vombongo, mbe mu vatera okutuurunga ouzeu we mbo. Eye wina kaa tira kutja ovanene vombongo mave ka raera oviṋa mbye ve raere kovandu varwe.

11. Matu yenene vi okurira epanga eṱakame?

¹¹ Eṱe matu hepa okukara nomuretima kutja tu rire epanga eṱakame. Indu Zhanna tja isiwa i yomurumendu we, eye wa muna omahuhumiṋino okuza komapanga we wopopezu. Eye wa tja: “Nandarire kutja ee yarukire po oviṋa rukwao owo kave urirwe okupuratena kwami.” Kutja u rire epanga ewa mo sokurira omupuratene omuwa.

12. Markus wa ri uṋe, nu wa raisa vi onḓero yokuvatera varwe?

¹² Markus wa ri Omukriste Omujuda ngwa zire ko Jerusalem. Omuramwe Barnabas wa ri omuhindwa. (Kol. 4:10) Pe munika tjimuna Markus wa zire monganda ondumbe, posi yokutja ovimariva nomauini kambya ri oviṋa ovinanḓengu mehupo. Mehupo re arihe, eye wa ri nonḓero yokuvatera varwe. Otjotjihorera, povikando tjiva Markus wa ungura pu nomuapostele Paulus nomuapostele Petrus otja tjaave yenenisa omerizirira wawo. Eye mape ya aa vatere nokuverandera ovikurya, okuvepahera otuveze pu mave kara noviṋa vyarwe otja imbyo. (Oviung. 13:2-5; 1 Petr. 5:13) Paulus wa tja Markus wa ri umwe wovandu mba ‘ungurira ouhona wa Ndjambi puna ye’ nu ngwe mu ‘huhumiṋa tjinene.’—Kol. 4:10, 11.

13. Omomuano uṋe 2 Timoteus 4:11 mu ma ri raisa kutja Paulus wa ri nondangi koviungura vya Markus oviṱakame?

¹³ Markus wa ri epanga ra Paulus ropopezu. Otjotjihorera, mombura ndji ape 65 O.Z., indu Paulus tja ri motjovakamburwa otjikando otjisenina moRoma, eye wa tjanga orutuu rwe orutjavari ku Timoteus. Morutuu ndo eye wa ningira Timoteus okuya ko Roma nu ma yeterere Markus. (2 Tim. 4:11) Paulus tjiri wa ri nondangi koviungura vya Markus oviṱakame, kunao eye aa vanga kutja Markus ma kare puna ye moruveze oruzeu ndo. Markus wa vatera Paulus momiano pekepeke, ngahino okumupa ovikurya poo okumupa oviṋa mbi ma hepa okutjanga otutuu twe. Ombatero nomayanḓiparisiro Paulus nga muna mape ya ye mu vatera kutja ma tuurunge omayuva omasenina wonḓiro ye.

14-15. Mateus 7:12 ma ri tu hongo tjike ohunga nokuvatera varwe momiano pekepeke?

¹⁴ Lesa Mateus 7:12. Indu tji tu ri mouzeu,  eṱe tjiri tu kara nondangi ku imba mbe tu vatera momiano pekepeke. Ryan ngwa zepaisa ihe moumba wohauto, wa tja: “Pe noviṋa ovingi mbi tu tjita eyuva arihe, nu indu tji u ri mouzeu i rira ouzeu okutjita oviṋa mbyo. Indu omundu tje ku vatere nandarire kutja omomuano omuṱiṱi, tji ku huhumiṋa tjinene.”

¹⁵ Tji tu ri ovandu mbe rikendera varwe, eṱe matu yenene okupaha omiano mu matu vatera varwe. Otjotjihorera, omukazendu omukambure wa vatera Peter na Kathryn mba tamunwa rukuru okuvetwara konganga aruhe. Peter na Kathryn kaave yenene okuhinga rukwao, kunao omukazendu omukambure ngo wa ningira ovakambure varwe mombongo okuvevatera notjitoore. Hapo otjiṋa ho tje ve vatera vi? Kathryn wa tja: “Ya ri tjimuna omutwaro omuzeu wa isakewa koviṱuve vyetu.” Aruhe zemburuka kutja mo yenene okuhuhumiṋa varwe tjinene nandarire indu tji move vatere moviṋa oviṱiṱi.

16. Otjikwaye otjinanḓengu ohunga nokuhuhumiṋa varwe tji matu rihongo kotjihorera tja Markus?

¹⁶ Markus wa ri omuhongewa ngwa hupire moruveze rwa Jesus. Nu eye wa ri Omukriste ngwaa ungura oukukutu. Eye aa ungurire Jehova oviungura ovinanḓengu, mbyaa vi kamburire mo okutjanga Evangeli ndi nena re. Nungwari Markus aa twapo oruveze okuhuhumiṋa Paulus, nu iho tja tjita kutja Paulus ma kare noupupurukwe okumuningira okumuvatera. Indu umwe meṱunḓu ra Angela tja zepewa, eye wa ri nondangi ku imba mbe mu huhumiṋa. Angela wa tja: “Indu omapanga woye tji maye vanga okukuvatera tjiri, owo ve rira ovapaturuke okuhungira kuna ove. Owo ve vanga okundjivatera nu kave tira okutjita nao.” Eṱe matu yenene okuripura oveni kutja, ‘Hapo ami mbi tjiukirwa ko ku huhumiṋa ovakambure ovakwetu momiano pekepeke?’

17. Okuripurira ko oukoto 2 Ovakorinte 1:3, 4 maku tu tunduuza vi okuhuhumiṋa varwe?

¹⁷ Oupupu kweṱe okumuna ovakambure ovakwetu mbu mave hepa omahuhumiṋino. Eṱe mape ya atu ungurisa omambo varwe ngu va ungurisa okutuhuhumiṋa kutja tu huhumiṋe varwe. Omukazendu omukambure Nino  ngwa zepaisa ina omunene, wa tja: “Jehova u yenena okuhuhumiṋa varwe okupitira mweṱe, indu tji twe riyandjere okuungurisiwa i ye.” (Lesa 2 Ovakorinte 1:3, 4.) Frances ngwa tamunwa rukuru wa tja: “Omambo nge ri 2 Ovakorinte 1:4 ye nouatjiri. Eṱe matu yenene okuhuhumiṋa varwe, momuano mbu twa huhumiṋiwa.”

18. (a) Ongwaye tjiva tji ve tira okuhuhumiṋa varwe? (b) Matu yenene vi okuhuhumiṋa varwe momuano omuwa? Yandja otjihorera.

¹⁸ Eṱe matu hepa okupaha omiano vyokuvatera varwe nandarire indu tji matu tira. Otjotjihorera, eṱe mape ya atu ha tjiwa kutja ngatu tje vi poo ngatu tjite vi komundu ngu ma hepa omahuhumiṋino. Omunene wombongo wena Paulus u zemburuka omuano ovandu tjiva mu va kondja okumuhuhumiṋa kombunda yonḓiro ya ihe. Eye wa tja: “Ami ee munu kutja ya ri ouzeu ku wo okuya kwami, owo kaave tjiwa kutja ngave tje vi. Posi yokutja mba ri nondangi konḓero yawo yokuvanga okundjihuhumiṋa nokundjivatera.” Momuano otjingewo omurumendu omukambure wena Tajon ngwa kara moumba womanyinganyingiro wehi, wa tja: “Ami tjiri hi zemburuka nawa ozombuze ovandu nḓu ve ndji hindira kombunda youmba mbo, posi yokutja mbi zemburuka nawa kutja owo tjiri aave rikendere kwami.” Indu tji matu rikendere varwe ku tu vatera kutja tu huhumiṋe varwe momuano omuwa.

19. Ongwaye tji twa ‘sokuhuhumiṋa’ varwe tjinene?

¹⁹ Mena rokutja tu ri popezu nomaandero wouye mbwi, oviṋa mouye mavi ri rire kovivi nu ehupo ma ri ri rire ko ezeu tjinene. (2 Tim. 3:13) Nu mena rokutja kaweṱe ohomonena nu tu tjita ozondataiziro matu kayenda komurungu okuhepa omahuhumiṋino. Epu rimwe omuapostele Paulus nda yenena okutuurunga nouṱakame nga komaandero, ya ri mena rokutja wa muna omahuhumiṋino okuza kovakwao. Eṱe ngatu rire ovaṱakame tjimuna Aristargus na Tigikus, nu ngatu kare nonḓero yokuvatera varwe tjimuna Markus. Indu tji twa tjiti nao, matu vatere ovakambure ovakwetu okukarera Jehova nouṱakame.—1 Tes. 3:2, 3.