1. Omomuano uṋe Ovakriste mu mave sokukara tjimuna omuti? (Wina tara kotjiperendero.)

 “OMBEPO kai teya omuti mbu yenena okupetwa.” Omaheero nga maye raisa kutja omiti mavi sokurira omitarazu poo okuyenena okupetwa i yombepo, kutja avi ha teka indu tji maku hingi ombepo onḓeu. Eṱe wina matu sokutjita omarundurukiro indu ongaro yetu tji ya rire onḓeu. Ku nao tu kayenda komurungu okukarera Jehova nondjoroka. Omomuano uṋe? Eṱe matu sokutjita omarundurukiro indu ehupo retu tji ra runduruka nokutenga oumune nomikambo varwe mbi mave toora.

2. Ovikaṋena viṋe mbi mavi tu vatere okuyakura omarundurukiro mehupo retu, nu matu kahungirira ku ye morupa ndwi?

² Otjovakarere va Jehova, eṱe matu sokutjita omarundurukiro tje ri ohepero. Eṱe wina matu sokukara notjari nomerisusuparisiro. Morupa ndwi, matu katara komuano ovikaṋena mbi mu vya vatera Ovakriste tjiva okukara nondoṋeno indu tji pa tjitwa omarundurukiro mehupo rawo. Eṱe wina matu katara kutja ovikaṋena mbi mavi yenene okutuvatera vi. Posi yokutja, rutenga ngatu rihongere ku Jehova na Jesus mbe ri ovihorera ovisemba vyovandu mbaave tjiti omarundurukiro indu tje ri ohepero nokupuratena koumune wavarwe.

3. Matu tjiwa vi kutja Jehova u yenena okutjita omarundurukiro nokupuratena ku varwe?

³ Jehova u isanewa kutja “oruuwa” mena rokutja eye wa zikama nu ka teratera. (Deut. 32:4) Posi yokutja, eye wina u yenena okutjita omarundurukiro indu tje ri ohepero nokupuratena koumune wavarwe. Otja oviṋa pu mavi runduruka mouye mbwi, Jehova u kayenda komurungu okutjita omarundurukiro kutja oviṋa avihe mbya kwizika  vi yenenisiwe. Jehova wa mema ovandu kosaneno ye kutja ve yenene okutjita omarundurukiro mehupo rawo indu tje ri ohepero. Kainatja kutja omauzeu yeṋe ngu mape ya atu munu, eye we tu pa omirari omikahu mOmbeibela mbi tu vatera okutwa po ozondando ozosemba. Otjihorera tja Jehova nomirari mbye tu pa, otjiraisiro tjokutja nandarire kutja eye “oruuwa,” eye u yenena okutjita omarundurukiro nokupuratena ku varwe.

4. Yandja otjihorera tji matji raisa omuano Jehova ma tjita omarundurukiro. (Levitikus 5:7, 11)

⁴ Jehova u yenena okutjita omarundurukiro nokupuratena ku varwe nu ozondjira ze ozosemba. Eye ka raisa ongaro ongukutu kovandu. Otjotjihorera, tara komuano Jehova ma yenena okutjita omarundurukiro otja kongaro yOvaisrael. Eye kaa undjire komundu auhe okuyeta ombunguhiro ndji ṱa po yomukwao kutja omusyona poo omutumbe. Povikando tjiva, eye aa yandjere omundu auhe okuyeta ozombunguhiro otja pu ma yenene.—Lesa Levitikus 5:7, 11.

5. Yandja otjihorera Jehova ma raisa otjari nomerisusuparisiro.

⁵ Otjari tja Jehova nomerisusuparisiro we ye mu hinga kutja ma puratene koumune wavarwe. Otjotjihorera, Jehova wa raisa omerisusuparisiro we indu tjaa sokunyona ovandu ovarunde va Sodom. Jehova wa pitira movaengeli ve, okuraera omurumendu omusemba Lot kutja nga taurire kozondundu. Lot aa tira okuyenda ngo. Ku nao, eye we riheka kutja eye neṱunḓu re ve yandjerwe okutaurira koSoar, okarongo okaṱiṱi kaake sokunyonwa wina. Jehova atja yenena okuṋiṋikiza Lot kutja a tjite otja pe mu raere. Posi yokutja Jehova wa yandjera Lot okuyenda koSoar, nu eye ka nyonene okarongo ngo. (Gen. 19:18-22) Ozombura ozengi kombunda yanao, Jehova wa raisa otjari kovature va Ninive. Eye wa hinda omuprofete Jona okukaraera ovandu ovarunde va Ninive kutja owo notjihuro tjawo mave yekunyonwa. Posi yokutja indu ovature va Ninive tji ve ritanaura, Jehova we ve ṱira otjari na ha nyono otjihuro ho.—Jona 3:1, 10; 4:10, 11.

6. Sasaneka omuano Jesus ma horera ku Jehova mokutjita omarundurukiro nokupuratena koumune wavarwe.

⁶ Jesus wa horera komuano Jehova maa tjiti omarundurukiro indu tje ri ohepero nokupuratena koumune wavarwe. Eye wa hindwa kombanda yehi okuzuvarisa “kozonḓu nḓa pandjara porwazo, ihi otjiwaṋa tjalsrael.” Posi yokutja eye wa tjita omarundurukiro nokupuratena koumune wavarwe otja tjaa zuvarisa. Otjotjihorera, omukazendu ngu ha ri Omuisrael we riheka ku ye okuverura omuatje we omukazona ngwaa ri ‘nombepo ohakohoke nu ngwaa ri momuhingo omuvi tjinene.’ Jesus wa ṱotjari na tjiti imbi omukazendu mbye mu ningira okutjita, na verura omuatje we. (Mat. 15:21-28) Tara kotjihorera tjarwe. Indu tjaa zuvarisa, Jesus wa tja: “Ngu me Ndji pataṋa . . . , Ami wina otjinga me mu pataṋa.” (Mat. 10:33) Posi yokutja eye ka pataṋene Petrus, nandarire kutja Petrus we mu pataṋa ovikando vitatu. Jesus aa tjiwa kutja Petrus we rimuna ondjo tjinene ku imbi mbya tjita nokutja wa ri omurumendu omuṱakame. Kombunda yombendukiro, Jesus we rimunikisa ku Petrus ne mu raere kutja we mu isire nu ngamba we mu suvera.—Luk. 24:33, 34.

7. Otja kOvafilipi 4:5, matu vanga kutja varwe ve tu vare vi?

⁷ Eṱe twa munu kutja Jehova Mukuru na Jesus  Kristus ve tjita omarundurukiro indu tje ri ohepero nokupuratena koumune wavarwe. Hapo kweṱe ku undjirwa ko tjike? Jehova u undjira ko kutja tu tjite omarundurukiro indu tje ri ohepero nokupuratena koumune wavarwe. (Lesa Ovafilipi 4:5.) Ombeibela imwe ya toroka ezeva ndi kutja: “Ovitjitwa vyoye ngavi raise kutja oove omundu omupore.” Matu yenene okuripura oveni kutja: ‘Hapo ovandu ve ndji vara kutja owami omundu omupore, ngu tjita omarundurukiro indu tje ri ohepero nu ngu puratena koumune wavarwe? Poo ve ndji vara otjomundu omukukutu ngu ha puratene ku varwe? Hapo mbi ṋiṋikiza varwe okutjita oviṋa momuano ami mbu me munu kutja ombu ri omusemba? Poo mbi puratena ku varwe nokuripurira kozonḓero zawo indu tje ri ohepero?’ Indu tji matu tjiti omarundurukiro nokupuratena koumune wavarwe, eṱe tu horera ku Jehova na Jesus. Ngatu ripurire koviṋa vivari mbi mavi tjiti kutja i rire ohepero okutjita omarundurukiro nokupuratena koumune wavarwe. Oviṋa vivari mbi, eendu ozongaro mehupo retu tji za runduruka, na indu oumune nozondando zavarwe tji za panguka ku na inḓa ozetu.

8. Otjikeṋa tji matji tu vatere okutjita omarundurukiro indu ozongaro mehupo retu tji za runduruka? (Wina tara komambo wokehi.)

⁸ Eṱe matu sokutjita omarundurukiro indu ozongaro mehupo retu tji za runduruka. Omarundurukiro nga mape ya aye eta omauzeu ngu tu hi nokuundjira ko. Otjotjihorera, mape ya atu munu ouvere watjimanga. Ondanaukiro yatjimanga mongorongova poo mohoromende mape ya ai tjiti kutja ehupo retu ri rire ezeu. (Omuzuv. 9:11; 1 Kor. 7:31) Mape ya a rire ouzeu kweṱe indu otjira tja Jehova tji tje tu ningire okukarera Jehova momuano warwe poo poruveze rwarwe. Kutja pe nouzeu mbwa sana pi, eṱe matu yenene okuiririra ongaro aihe ombe ndje ya mehupo retu indu tji twa tjiti oviṋa vine mbi: (1) yakura omarundurukiro nge ya po, (2) ripurira koruyaveze rwoye, (3) yandja ombango koviṋa avihe oviwa mehupo roye, nu (4) vatera varwe. b Ngatu katare komuano ovakambure ovakwetu tjiva mu va muna ouwa mokukongorera omikambo mbi.

9. Omomuano uṋe ovakupasane mbaave karere otjovahindwa mu va tjinda ouzeu mbwaave ha undjire ko?

⁹ Yakura omarundurukiro nge ya po. Emanuele na Francesca va pewa otjiungura tjokukakarera otjovahindwa mehi rarwe. Indu tji va uta okurihonga eraka nokutjiwa ovakambure ovakwao mombongo yawo ombe, omutjise wo-COVID-19 otji wa tambuka mouye nu owo aave sokuriṱizira kokure novandu varwe. Nu tjimanga ina wa Francesca wa ṱa. Francesca aa zeri okukara pu neṱunḓu re, posi ya kaa yenene okutoora ouyenda mena romutjise mbwi. Otjikeṋa tji tje mu vatera okutjinda omauzeu ayehe nga? Otjitenga, Emanuele na Francesca aave kumbu pamwe otjovakupasane okukara nounongo okutuurunga eyuva nga keyuva nokuhinomerikendero. Jehova wa zuvira ozongumbiro zawo moruveze ndu ri rwo okupitira motjira tje. Otjotjihorera, owo va yanḓiparisiwa i yomurumendu umwe omukambure ngwa tja nai mokavidio: “Tji twa hakahana okuyakura omarundurukiro omape mehupo retu, matu hakahana okukara nondjoroka rukwao. Tjazumba otji matu yenene okukondja okuungurira kongaro ombe mu tu ri momuano omusemba.” c Otjitjavari, owo va hara ombango yokutjiwa okuzuvarisa mongoze momuano omusemba nu owo wina va uta okurihonga Ombeibela ku nomundu. Otjitjatatu, owo va yandjera ovakambure ovakwao okuvevatera nu va ri nondangi korusuvero ndwaave munu. Omukazendu omukambure umwe ee ve hindire ombuze osupi pu netjangwa rOmbeibela eyuva arihe oure wombura. Eṱe wina tji twa yakura omarundurukiro omape mehupo retu, matu yenene  okukara nondjoroka mu imbi mbi matu yenene okutjita.

10. Omarundurukiro yeṋe omukazendu omukambure nga tjita kutja ma yakure ongaro ndja tjitwa mehupo re?

¹⁰ Ripurira koruyaveze rwoye nu yandja ombango koviṋa avihe oviwa mehupo roye. Christina, omukazendu omukambure ngwa za ko Romania ngwa tura moJapan wa wire momuinyo indu ombongo yOtjiingirisa maa ri tji haṋewa. Posi ya, eye ka kayendere komurungu okuripurira ku imbi mbya tjitwa. Nungwari, eye wa ya kombongo yOtjijapan nu aa kondjo okuungura pu ma yenene motjiungura tjokuzuvarisa. Eye wa ningira omukazendu ngwaave ungura pamwe okumuhonga okuhungira Otjijapan nawa. Omukazendu ngo, we riyandjere okuungurisa Ombeibela nembo ndi Yorokera ehupo nga aruhe okuhonga Christina Otjijapan. Mena ranao, Christina we rihonga okuhungira Otjijapan nawa, nu omukazendu ngo aa vanga okutjiwa ovingi ohunga nOmbeibela. Indu tji tu hi nokukayenda komurungu okuripura ohunga noviṋa mbya tjitwa morukapitaveze natu kara nongaro ombwa, omarundurukiro watjimanga mape ya aye eta oviṋa oviwa mbyaatu ha undjire ko.

11. Ovikwaye mbi vya vatera ovakupasane mba ri nouzeu wotjimariva?

¹¹ Vatera varwe. Ovakupasane mba tura mehi oviungura vyetu mu vya tjaerwa, va uta okukara nouzeu wotjimariva indu ongorongova yehi rawo tji ya wa. Omomuano uṋe mu va yakura ongaro ndji? Rutenga, owo va toora omikambo kutja ave ha kara novingi mehupo. Nu wina, pendje nokuyandja ombango komauzeu wawo oveni, owo va tya okuungura ovingi okuvatera varwe motjiungura tjokuzuvarisa. (Oviung. 20:35) Omurumendu wa tja: “Mena rokutja aatu kara tjinene motjiungura tjokuzuvarisa, twa ri noruveze oruingi okutjita imbi Mukuru mbya vanga kutja tu tjite, nu katwa ri noruveze okuripurira komauzeu wetu.” Indu ozongaro zetu tji za runduruka, eṱe matu sokuzemburuka ounahepero wokukayenda komurungu okuvatera varwe. Tu yenena okutjita nao okupitira motjiungura tjetu tjokuzuvarisa.

12. Omomuano uṋe otjihorera tjomuapostele Paulus mu matji tu vatere indu ozongaro motjiungura tjetu tjokuzuvarisa tji za runduruka?

¹² Matu hepa okutjita omarundurukiro motjiungura tjetu tjokuzuvarisa nokupuratena koumune wavarwe. Ovandu mbu tu kazuvarisa ko ve noumune pekepeke ohunga na Mukuru nu va za kotuveze nozombazu pekepeke. Omuapostele Paulus aa tjiti omarundurukiro indu tje ri ohepero nokupuratena koumune wavarwe, nu eṱe wina matu yenene okurihongera kotjihorera tje. Jesus wa zika Paulus okurira “omuapostele woviwaṋa.” (Rom. 11:13) Ku nao, Paulus aa zuvarisa kOvajuda, kOvagrike, kovandu mba hongwa, kovaṱuta, kovandu mba ri mounane, na kozombara. Kokutja ma ṱune komitima vyovandu avehe mba, Paulus ‘ku avehe wa rira oviṋa avihe.’ (1 Kor. 9:19-23) Eye aa yandja ombango kombazu, komekurisiro, na kozongamburiro zaimba mbaave puratene ku ye, nu otjiṋa ho tje mu vatera okuhungira ku na wo momuano mbu mau ve nanene ku Mukuru. Eṱe wina matu yenene okurira ovazuvarise ovawa, indu tji twa rundurura omuano wetu wokuzuvarisa nokukondja okuripurira komuano omusemba wokuvatera omundu auhe.

13. Otja 1 Ovakorinte 8:9, otjikeṋa tji matu yenene okuyepa indu tji twa raisa ondengero koumune wavarwe?

¹³ Okupuratena poo okuraisa ondengero koumune wavarwe maku tu vatere. Otjotjihorera, ovakazendu ovakambure tjiva va suvera okurihwa oviṋa momurungu ngunda varwe ave ha vanga okutjita nao. Ovakriste tjiva ve nwa otjikariha nokuhinokukapitisa etota, posi ya varwe va tya okuhinokunwa oparukaze. Ovakriste avehe ve vanga ouveruke ouwa, posi ya auhe u ritoororera omuini omuano womapangero we. Indu tji tu muna kutja oumune wetu aruhe ombu ri ousemba, nokukondja okuṋiṋikizira oumune wetu movakambure ovakwetu, mape ya aku tjiti kutja varwe ve putare naku eta ohaṋi. Eṱe tjiri kamaatu vanga okutjita nao. (Lesa 1 Ovakorinte 8:9; 10:23, 24) Ngatu tare kovihorera vivari mbi mavi raisa  omuano mu matu ṱakamisa omirari vyOmbeibela kutja vi yenene okutuvatera okukara noumune ouwa nokuṱiza ohange.

14. Ovikwaye mbi matu sokuripurira ko, indu tji matu toorora ozombanda nḓu matu zara nomuano mu matu ṱunu ozondjise zetu?

¹⁴ Omerihwikikiro nomaṱunino wozondjise. Jehova ke tu raere kutja matu sokurihwikika ye, posi ya u tu pa omirari mbi tu sokukongorera. Eṱe matu sokurihwikika momuano omuhirona ‘nomupwe’ mbu mau yozike Mukuru. (1 Tim. 2:9, 10; 1 Petr. 3:3) Ku nao, katu nokuvanga okurihwikika momuano mbu mau nanene ombango yovandu kweṱe. Omirari vyOmbeibela wina mavi vatere ovanene vombongo okuhinokutwa po ozoveta zawo oveni ohunga nomizaro nomaṱunino wozondjise. Otjotjihorera, ovanene vombongo mombongo imwe aave vanga okuvatera ovarumendu ovakambure omitanda mbaave horere komitanda ongondoroka na wo, mbaave kondo ozondjise ousupi, posi ya nḓaaze ha kamurwa. Ovanene vombongo atjave vatera vi omitanda mbi nokuhinokutwa po oveta? Omutarere worukondwa wa yandja ondunge kovanene vombongo okuraera ovarumendu ovakambure omitanda kutja: “Indu tji mo yandja ehungi nu ovapuratene tji mave yandja ombango komuano mbu mo munika pendje nokuyandja ombango ku imbi mbi mo hungire, okutja ouzeu u ri pomerihwikikiro nomaṱunino woye wozondjise.” Omakahururiro ngo ya vatera ovarumendu omitanda mbo okutjiwa kutja mave sokutjita vi, nu ovanene vombongo kaave hepa okutwa po oveta. d

15. Omatwako nomirari viṋe vyOmbeibela mbi mavi tu vatere okutoora omikambo ohunga nouveruke wetu? (Ovaroma 14:5)

¹⁵ Omapangero. Omukriste auhe u sokuritoororera omuini kutja ma pangwa momuano uṋe. (Gal. 6:5) Indu Ovakriste tji mave toorora omapangero, owo mave hepa okukara nonḓuviro komatwako wOmbeibela nge tja matu sokukara kokure  nombinḓu noundjai. (Oviung. 15:20; Gal. 5:19, 20) Posi ya, mozongaro zarwe, owo mave yenene okurityera oveni kutja omapangero yeṋe ngu mave yakura. Tjiva ve paha ombatero okuza kozonasareta ngunda varwe ave paha omiano vyarwe vyomapangero. Eṱe mape ya atu munu kutja omapangero kaaṋi maye vatere poo maye eta oumba, posi ya matu hepa okuraisa ondengero komikambo ovakambure ovakwetu mbi va toora ohunga nouveruke vawo oveni. Ku nao, eṱe matu sokuzemburuka omapu yane nga: (1) Ouhona wa Mukuru auyerike ombu mau eta omberukiro yaaruhe. (Jes. 33:24) (2) Omukriste auhe ma sokukara “nouripura we omuini momutima we” wokutja omapangero yeṋe nge ri omasemba ku ye. (Lesa Ovaroma 14:5.) (3) Eṱe katu pangura varwe komikambo mbi va toora, nu katu tjiti otjiṋa tji mape ya atji ve putarisa. (Rom. 14:13) (4) Ovakriste ve raisa orusuvero nu ve tjiwa kutja ombwaneno mombongo onahepero tjinene okukapita oumune wawo oveni. (Rom. 14:15, 19, 20) Indu tji twa zemburuka omapu nga, eṱe matu kara noupanga wopopezu ku novakambure ovakwetu natu vatere kutja pe kare ohange mombongo.

16. Omomuano uṋe omunene wombongo me raisa kutja u ripurira koumune wavarwe indu tji ma ungura ku novanene vombongo ovakwao? (Wina tara koviperendero.)

¹⁶ Ovanene vombongo mave sokurira otjihorera otjiwa mokutjita omarundurukiro indu tje ri ohepero nokuripurira koumune wavarwe. (1 Tim. 3:2, 3) Otjotjihorera, omunene wombongo ka munu kutja oumune we aruhe mau sokuyakurwa, mena rokutja eye omunene motjiwondo povanene vombongo imbo varwe. Eye u tjiwa kutja ombepo ya Jehova mai yenene okuhinga omunene wombongo auhe okuhungira otjiṋa tji matji ve vatere okutoora omukambo omusemba. Nu indu ovanene vombongo ovengi tji va i kumwe nondyero ndji hi nokuhinokuvetasana otjiuru ku nomirari vyOmbeibela, omunene wombongo ngu ripurira koumune wavarwe u yandja oruvara kondyero ndjo nandarire kutja eye u noumune warwe.

17. Ovakriste mbe tjita omarundurukiro nokupuratena ku varwe ve yorokera ozondaya zeṋe?

¹⁷ Ovakriste ve muna ozondaya ozengi indu tji va tjiti omarundurukiro nokupuratena ku varwe. Eṱe tu kara noupanga ouwa ku novakambure ovakwetu, nu mu kara ohange mombongo. Eṱe tu tjaterwa i yovikaṋena nozombazu nḓe ri mokati kovakarere va Jehova mba wana. Nu tjinenenene, tu nondjoroka okutjiwa kutja tu horera ku Jehova Mukuru ngu tjita omarundurukiro nokupuratena ku varwe.