OMAMBO ngo aaye isanewa kutja outa wombura. Indu tje yende ame ye lese, mba muna ovisasanekero mbya ṱuna kouripura wandje. Mena ra nao, mba uta okuvanga okutjiwa ovingi ohunga nOmbeibela otja tji i hungirwa momambo ngo.

Indu ovita vyoye ovitjavari tji vya uta okutanda ehi ra India, ee munu kutja ouye mu mbi ri nambano mau haṋika mokati. Ovanene vandje va hiṋika, nu orukupo rwa wo a ru teka. Ami ngunda hee zuu kutja ongwaye ovandu vevari mbu mba suvera tji mave sokuhaṋika. Tjiri mba hihamwa momwinyo. Hee munu omahuhumiṋino nombango ndjee vanga, nandarire kutja mba ri omuatje erike ponganda.

Okutja opuwo mba kara pu na mama mo Karachi, tji tja ri otjihuro ohongora. Eyuva rimwe, Fred Hardaker, onganga onongo momitjise vyovakurundu, nu Omuhongonone wa Jehova wa kongora poyetu. Eye wari owongamburiro imwe nomuzuvarise ngwa yandjere omambo kovanene vandje. Wa vanga okurihonga Ombeibela pu na mama. Mama ka vangere posi yokutja wa yandjera kutja ami mbi ri honge tji me vanga.  Otjivike tji tja kongorera ko ami mba uta okurihonga Ombeibela pu na Mbuti Hardaker.

Kombunda yovivike oviṱiṱi, mba uta okuyenda kozombongarero zOvakriste nḓaa ze hitirwa poklinika ya Mbuti Hardaker. Pa ri ovakurundu Ovahongonone ape 12 mbaa ve ya komerikotameneno ngo. Tjiri ve ndji tjinda otjomuatje wawo nu ve ndji suverere. Tjiri mbi zemburuka norusuvero omuano mbwa ve ndji puratene tji me hungire, tjaa ve ripetere pwami okundjizuva nawa, tji tjiri otjiṋa tjee hepa oruveze ndo.

Katjisupi Mbuti Hardaker we ndji ṋanga kutja mbi yende pu na ye motjiungura tjokuzuvarisa. Eye we ndji reara kutja mbi tjinde omahina ndji o-portable phonograph, kutja tu nyandere ovandu omahungi wOmbeibela omasupi. Omahungi omengi nao aaye hungire oviṋa osemba, nu ovandu tjiva kaa ve vanga okupuratena. Posi yokutja mba kara nonyuṋe okuzuvarisa. Mba ri noupyuke kouatjiri wOmbeibela nu mba suverere okuuraera ku varwe.

Otja orupa rwovita rwa Japan paa ru tanda okurwisa o India, ouhonapare wa Britanje opa u ninikizire ko Ovahongonone va Jehova. Korusenina, mu Juli 1943, oṋiṋikizire ndjo ya ṱuna kwami omuini keṱupa randje. Otjiuru tjoskole, ngwari omuhonge wongamburiro yo-Anglican, we ndji ramba moskole a ma tja owami “otjimwamwa uriri nu hi nombatero ndji mbi eta.” Wa raera mama kutja mbi eta otjihorera otjivi kovanatje varwe moskole mokukara pu nOvahongonone va Jehova. Eye wa pindikire nu we ndji tjaera kutja e ha wana nOvahongonone. Kombunda eye we ndji tu ma ku tate ko Peshawar, okahuro ku ka ri ozokilometa 1 370 komanene wehi. Mena rokukara kokure novakarere va Jehova, mba yaruka ombunda mongamburiro nu e ngundipara.

Mombura ndji 1947, mba kotoka ko Karachi okuyekupaha oviungura. Ngunda ambi ri ngo, mba ya mba ya koklinika yonganga Hardaker. Tje ndji muna we ndji yakura norusuvero orunene.

“Nu u nouzeu waye nai?” we ndji pura nao mokunangarasi mba etwa i youvere.

Ami e mu ziri e tja; “Nganga yandje, ami hi nomutjise morutu, hi ya vera, Mba vera popambepo. Me hepa okuhongwa Ombeibela.”

“Mo vanga okuuta ruṋe?” okutja eye e ndji pura nai.

“Nai nai arikana tji mape sorwa,” Mbe mu ziri tjimanga.

Okutja otji twa tokerwa mbo a matu rihongo Ombeibela. Tjiri mba kara nonyuṋe kutja mba hakaene ku novandu va Jehova rukwao. Mama wa kondja nomasa o ku ndji tjaera kutja e ha kara pu nOvahongonone, posiya mba tja ka motjikando hi, nai ouatjiri mau rire owandje omuini. Mu Auguste 31, 1947, mba papitisiwa momeva. Nu tjimanga mba uta okukarera otjomukandjira omukarerere, handje nao mbi nozombura 17.

Oukandjira wandje outenga mba ka karera mo Quetta, ndja ri okamba yovita ya Britanje. Mo 1947, ehi ra haṋewa motupa tuvari o India na Pakistan. * Otjiṋa hi tja yeta otjitandi mozongamburiro novandu, nu tja eta otjivaro otjingi tjovataure komahi warwe. Ovataure mangara omangete 14 va pita mehi ra wo. Ovamuslim va za mo India nu a ve i ko Pakistan, ngunda Ovahindu nOvasikhs a va za ko Pakistan okuyenda ko India. Ami ongutirwa mba ri mo mokati kenyangato ndi, mba ronda momahina ndje urire potjinyo okuyenda ko Karachi nu handje mbe rihanda kokatenda poruveze oruvi pu mba ri ondjira aihe okuyenda ko Quetta.

Mo Quetta, mba hakaena na George Singh, ngwa ri omukandjira wa peke nu wa ri nozombura ape 25. George we ndji pa enyeti re ekuru kutja mbi yenene okuhinga poo (okuundura) motukondwa tu tu nozondundu. Popengi ami ee zuvarisa erike. Mba hara ovahongwa vOmbeibela 17 momieze hamboumwe, nu tjiva va wo ve ya kouatjiri. Umwe wa wo, Sadiq Masih ngwari omusorondate, we tu vatera na George okutooroka omambo nga zikamena kOmbeibela mOtjiurdu, ndi ri ri eraka rotjiwaṋa mo Pakistan. Nu oruveze tjaa ru kayenda, Sadiq wa rira omuzuvarise wombuze ombwa omupyuke.

Kombunda, ami mba kotoka ko Karachi nu e utu okukarera pu na Henry Finch na Harry Forrest, nu handje nao mave zire kOskole ya Gilead. Nu imbo ve ndji upika keṱupa tjiri! Otjikando tjimwe ami na Mbuti Finch twa ya pamwe ko Pakistan. Nu ko ṋa ngo twa ka vaza ko ovahungire vOtjiurdu overisusuparise nu  aave vanga okuzuva ouatjiri wOmbeibela. Kombunda yozombura mbari, ami a rire tji mba i kOskole ya Gilead; nu mba kotoka okukarera otjomutarere ngu varura ozombongo wopokati koruveze. Ee kara pondjiwo yovahindwa mo Lahore, pu novahindwa varwe vetatu.

Ouhumandu, mo 1954, ovahindwa po Lahore va pitasana oumune nu onḓurumbata ai hapa, nu orutavi rwomberoo arire tji rwa hitire mbo. Mena rokutja mbari nomunda ke karere mombata ndji, ami mba pe wa omavyuriro omazeu. Ihi tje ndji hihamisa momuinyo nu ee munu kutja oupanga wandje na Jehova kau ri nawa. Mba yaruka ko Karachi okuzambo ei ko London tja England, nongamburiro yokutja me ka tuna oupanga wandje kuna Jehova koupe.

Mo London, ombongo mu mbari ye urire ouṋepo woBetel ya London. Pryce Hughes, ngwa karere porutavi rwomberoo, we ndji twa kehi yovivava vye. Eyuva rimwe, eye we ndji serekarera omuano mbwa pe rwe omavyuriro i Joseph F. Rutherford, ngwa tarere oviungura vyokuzuvarisa mouye auhe. Nandarire kutja Mbuti Hughes aa kondjo okuriyeura, Mbuti Rutherford we mu pa omaronga omakukutu. Ami mba temenwe, orondu Mbuti Hughes aa meṱameṱa tji ma serekarere oviṋa mbi. Eye wa tja otjiṋa hi tje mu hihamisa. Posi yokutja kombunda wa kamuna kutja aa hepa omaronga omakukutu nu tja ri otjiraisiro tjorusuvero rwa Jehova. (Hebr. 12:6) Oviṋa mbya hungira mbi vye ndji ṱuna komutima nu vye ndji vatera okuuta okukarera Jehova nondjoroka rukwao.

Moruveze ndo, mama wa tjindira ko London nu a utu okurihonga Ombeibela pu na John E. Barr, kombunda ngwa karira okaṋepo kOrutu Orunane. Eye we kura nawa mongamburiro nu a papitisiwa mo 1957. Kombunda mba zuva kutja nangwari tate ngunda ee hi ya ṱa we rihonga pu nOvahongonone va Jehova wina.

Mombura ndji 1958, mba kupa Lene, ngwa za ko Denmark nu ngwa tjindira ko London. Ombura ndja kongorera ko, twa muna okanatje ketu okakazona, Jane, otjiveri tjovanatje vetu vetano. Nu ami wina mba muna ondjingonekero yokukarera mombongo ya Fulham. Posi yokutja, ouvere wa Lene kombunda wa tjita kutja tu tjindire korukondwa ku ku nomuinyo omupyu weyuru. Okutja mo 1967, twa tjindira ko Adelaide, Australia.

Ombongo yetu mo Adelaide yari nOvakriste ovatwirisiwa 12 ovanene. Owo tjiri aave hongorere otjiungura tjokuzuvarisa noupyuke. Nu tjimanga twa uta okukarera Jehova mokuungura ovingi mbye kurisa oupanga wetu ku na ye.

Mombura ndji 1979, eṱe twa muna omuatje wetu  omutjaine, Daniel. Nu eye wa kwatwa nomutjise mbwi o-Down syndrome * nu aa pe hakwa kutja ka maa hupu orure. Nu tjiri nandarire nai ngamba hi yenene okukasasaneka omuhihamo mbu twa ri na wo. Twa kondja otja pu matu yenene okuyenenisa ovihepwa vye, nu wina aa tu ripurire kovanatje vetu imbo varwe rukwao. Povikando tjiva otjivara tjomukova wa Daniel aa tji tanauka okurira otjimblou mena rokuhinokumuna o-oxygen, orondu wa ri nozondovi mbari komutima we, okutja aatu hepa okumutupukisa konamiti. Nandarire kutja wa verere, eye wari nozondunge tjinene norusuvero. Eye wina wa suverere Jehova tjinene. Indu eṱunḓu retu tji mari kumbu ri rye, eye aa tono ouke we, a taka otjiuru, tjazumbo a atja “Amen!” nondjoroka. Nu nao otja yenene okurya nawa.

Nu kombanda ya nao, Daniel tja ri nozombura ine wa vera omutjise wonyota mbwa ri mombinḓu. Ami na Lene tjiri twa kurungire momuinyo nu twa urirwe. Ami ee munu kutja mbi ri pokuwa orumbembera tjamwa oruveze. Posi yokutja, ngunda atu ri mouzeu mbwi nai, omutarere ngu varura ombongo yetu, Neville Bromwich, we ya po yetu. Ongurova ndjo, we tu pukata nu a tetuka okurira. Atuhe twa rira. Orusuvero notjari tje nomambo we yetu huhumiṋa tjinene. Eye wa ya mo imwe youṱuku mbo. Okuzambo Daniel arire tja ṱu. Onḓiro ye ye tu etera omuhihamo tjinene. Posi yokutja, twa tuurunga ouzeu mbwi, nongamburiro yokutja kapena otjiṋa—nandarire onḓiro—tji matji pora orusuvero rwa Jehova ku Daniel. (Rom. 8:38, 39) Tjiri tu undja oruveze ndi matu kakara puna ye tji ma kapendurwa mouye oupe waMukuru!—Johanes 5:28, 29.

Kundino, kombunda yokuwa orumbembera povikando vivari, ngamba mbi karera otjomunene wombongo. Oviṋa mbya kayenda mehupo randje vya tjita kutja mbi kare notjari nondjenda novandu varwe, nu tjinene mbe nomauzeu. Mbi kondja kutja e he ve pangura. Nungwari, mbi ripura omuini kutja: ‘Oviṋa mbya tjitwa mehupo rawo vya ṱuna vi komuinyo wawo nomuano mbu ve ripura nai? Me ve raisire vi kutja mbi rikendera wo? Me ve tunduuza vi kutja ve kongorere ombango ya Jehova?’ Ami tjiri mba suvera okukavarura omarumbi novaṱena kwandje mombongo okuveyanḓiparisa! Tjiri, tji me vatere nokuhuhumiṋa varwe, mbi muna kutja me rihuhumiṋa nokurivatera omuini.

Mbi noumune tjimuna omutjange wEpsalme ngwa tja: “Tji mba ri nomeripuriro omazeu morukoro rwandje, omahuhumiṋino woye [Jehovah] ya tarareka omuinyo wandje.” (Eps. 94:19) Eye we ndji vatera momauzeu weṱunḓu randje, momapirukiriro wozongamburiro, mozondataiziro zandje omuini, nombameno momuinyo. Tjiri Jehova kwami o tate wa tjiri!