1. Hapo Ombeibela i tja vi ohunga norusuvero rwatjiri?

 ORUSUVERO “ru nyosa tjimuna omuriro mbwa handja, [“omuriro wa Jehova,” NWT]. Omipupo vyomeva kavi nokuruzemisa ko, nomupupo kau nakuruṋiṋa ko.” b (Eimb. 8:6, 7) Tjiri inga omambo omawa ohunga norusuvero rwatjiri. Inga omambo omatunduuze kovakupasane, owo mave yenene okusuverasana norusuvero rwatjiri.

2. Ovakupasane ve sokutjita tjike kutja orusuvero rwawo aru ha poro?

² Pe hepa ozongondjero kovakupasane okusuverasana oure womuinyo wawo. Otjotjihorera, omuriro u yenena okuyaka nga aruhe indu omundu tji ma twa ko ozonguṋe, posi yokutja indu tji u hi nokuhohiziwa mau zemi. Momuano otjingewo, orusuvero pokati komurumendu nomukazendu mba kupasana maru yenene okukura indu tji mave ru hohiza. Povikando tjiva, ovakupasane mape ya ave munu kutja orusuvero rwawo rwa pora, tjinene indu tji ve nouzeu wovimariva, wouveruke poo wokukurisa ovanatje. Ku nao indu tji u ri morukupo, ove mo yenene vi okutjita kutja “omuriro wa Jehova” au ha zemi morukupo rwoye? Morupa ndwi, matu kahungirira komiano vitatu mu mamu yenene okukurisa orusuvero rweṋu, nokukara norukupo oruwa rwondjoroka. c

3. Oupanga ouwa ku na Jehova u vatera vi ovakupasane okutjita kutja orusuvero rwawo aru ha zemi? (Omuzuvarise 4:12) (Wina tara kotjiperendero.)

³ Okutjita kutja “omuriro wa Jehova” au ha zemi, omurumendu nomukazendu mba kupasana mave sokukondja kutja ve  kare noupanga ouwa ku na Jehova. Hapo oupanga mbwi mau vatere vi orukupo rwawo? Indu ovakupasane tji ve vara oupanga wawo ku na Ihe womeyuru otjotjiṋa otjinanḓengu, mai rire oupupu ku wo okuyakura omaronga we, nu ihi matji ve vatere okuyepa nokutuurunga omauzeu ngu mape ya aye tjiti kutja orusuvero rwawo ru pore. (Lesa Omuzuvarise 4:12.) Imba mbe noupanga ouwa ku na Jehova ve kondja okuhorera ku ye otja pu mave yenene, nokukara novikaṋena eye mbye raisa tjimuna ouwa, omuretima nondjesiro. (Ef. 4:32–5:1) Indu ovakupasane tji mave raisa ovikaṋena mbi, mai rire oupupu ku wo okukurisa orusuvero rwawo. Omukazendu omukambure wena Lena, ngwa kupwa oure wozombura nḓe ri kombanda yozombura 25, wa tja: “Oupupu okukara nondengero nokusuvera omundu ngu noupanga ouwa ku na Jehova.”

4. Omena raye Jehova tja toorora Josef na Maria okurira ovanene va Messias ngu me ya moruyaveze?

⁴ Tara kotjihorera tjOmbeibela. Indu Jehova tja sokutoorora ovakupasane okurira ovanene va Messias ngu me ya moruyaveze, eye wa toorora Josef na Maria okuza mozondekurona za David ozengi. Omena raye? Owo aveyevari va ri noupanga wopopezu ku na Jehova nu Jehova aa tjiwa kutja mave mu twa poruveze orutenga morukupo rwawo. Vakupasane mamu yenene okurihonga tjike okuza ku Josef na Maria?

5. Ovarumendu mave yenene okurihonga tjike okuza ku Josef?

⁵ Josef aruhe aa kongorere omuhunga wa Jehova nu ihi tja tjita kutja ma rire omurumendu omusemba. Eye wa muna ondjivisiro okuza ku Mukuru ohunga neṱunḓu re povikando vitatu. Otjikando atjihe eye wa tjita otja pa raerwa, nandarire indu tji ya ri ouzeu ku ye okutjita nao. (Mat. 1:20, 24; 2:13-15, 19-21) Mokukongorera omuhunga Mukuru mbwe mu pa, Josef wa tjevera Maria nokumuparura. Ripura nomuano oviṋa Josef mbya tjita mu vya tjita kutja orusuvero nondengero ya Maria ku ye vi kurire ko. Varumendu, mamu yenene okuhorera ku Josef mokupaha omaronga nga zikamena kOmbeibela okutjevera eṱunḓu reṋu. d Indu tji mo ṱakamisa omaronga nga, nandarire kutja maku hee okutjita omarundurukiro, ove mo raisa orusuvero komukazendu woye nu mo tjiti kutja orukupo rweṋu ru rire oruwa. Omukazendu omukambure moVanuatu, ngwa kupwa oure wozombura zokombanda 20, wa tja: “Indu omurumendu wandje tji ma paha nokuṱakamisa omirari vya Jehova, ondengero yandje ku ye i kurira ko. Ami mbi muna kutja mbi ri kehi yondjeverero nu mbi nongamburiro mozondando nḓu ma twa po.”

6. Ovakazendu mba kupwa mave yenene okurihonga tjike okuza ku Maria?

⁶ Maria wa ri noupanga we omuini ku na Jehova. Ongamburiro ye kaai ṱaṱere ku imbi Josef mbya ungura. Eye aa tjiwa Omatjangwa nawa. Nu wina aa twa po oruveze okuripurira  ko oukoto. (Luk. 2:19, 51) Eṱe matu yenene okukara nongamburiro kutja oupanga wa Maria ku na Jehova wa tjita kutja ma rire omukazendu omusemba. Ndino, ovakazendu ovengi ve kondja okuhorera ku Maria. Otjotjihorera, omukazendu omukambure wena Emiko, wa tja: “Ami ngunda ambi hi ya kupwa ee konḓonona nokulesa Ombeibela kwami omuini. Posi yokutja tji mba za nokukupwa, omurumendu wandje ee tu kumbire nokuhongorera po omerikotameneno weṱunḓu, ku nao ami mba kamuna kutja ongamburiro yandje ya uta okuṱaṱera ku imbi eye mbi ma tjiti. Ami ee hepa okukurisa oupanga wandje ku na Jehova kourike wandje. Nai ami mbi twa po oruveze okukara erike ku na Mukuru wandje, kutja mbi kumbe nokulesa Omatjangwa nokuripurira ko oukoto komeripura we.” (Gal. 6:5) Vakazendu mbu mwa kupwa, otja tji mamu kayenda komurungu okukurisa oupanga weṋu ku na Jehova, ovarumendu veṋu mave mu tanga nokumusuvera tjinene.—Omiano 31:30.

7. Ovikeṋa ovakupasane mbi mave yenene okurihongera ku Josef na Maria ohunga nokurikotamena pamwe?

⁷ Josef na Maria aave ungura kumwe okutjita kutja ve kare noupanga ouwa ku na Jehova. Owo aave zu nawa ounanḓengu wokurikotamena ku Jehova pamwe otjeṱunḓu. (Luk. 2:22-24, 41; 4:16) Mape ya ya ri ouzeu ku wo okutjita nao, tjinene indu eṱunḓu rawo paa ri kurire ko, posi yokutja owo va yenena okutjita nao. Iho tjiri otjihorera otjiwa kovakupasane ndino. Indu tji mu novanatje tjimuna Josef na Maria, mape ya ai rire ouzeu kweṋe okukara pozombongarero zombongo poo okutwapo oruveze komerikotameneno weṱunḓu. Nu wina mape ya ai ririre ko ouzeu okutwapo oruveze okukonḓonona pamwe Ombeibela poo okukumba pamwe otjovakupasane. Posi yokutja, zemburukeye kutja indu tji mamu rikotamenene ku Jehova pamwe, mamu tumbuka popezu na ye nu otjiṋa ho matji mu nanene kumwe otjovakupasane. Ku nao, tjiteye kutja omerikotameneno ye rire otjiṋa otjitenga.

8. Ovakupasane mbe nouzeu morukupo rwawo mave yenene okutjita tjike kutja ve mune ouwa momerikotameneno weṱunḓu?

⁸ Eṋe mamu yenene okutjita tjike indu tji mu nouzeu morukupo rweṋu? Eṋe mape ya a mu ha zeri okukara nomerikotameneno weṱunḓu pamwe. Tji pe ri nao, uteye notjiṋa otjisupi tji matji mu tjatere nu tji mwa zuvasana okuhungirira ko. Okutjita nao maku mu vatere okukurisa orusuvero rweṋu nu maku tjiti kutja mu vanga okurikotamena ku Jehova pamwe otjovakupasane.

9. Omena raye omurumendu nomukazendu mba kupasana tji mave sokutwapo oruveze okukara pamwe?

⁹ Vakupasane, eṋe wina mamu yenene okutjita kutja orusuvero rweṋu aru ha poro mokutwapo oruveze okukara pamwe. Indu tji mwa tjiti nao, otjiṋa ho matji mu vatere okutjiwa omeripura noumune omukweṋu mbwe na wo. (Gen. 2:24) Tara ku imbi Lilia na Ruslan mbi va muna ousupi kombunda ya indu tji va za nokukupasana oure wozombura nḓe ri kombanda 15 nḓa kapita. Eye wa tja: “Eṱe twa muna kutja kamaatu kara noruveze ndwa yenene okukara pamwe, otja paatu ripura. Aatu ungurisa oruveze oruingi moviungura vyokurihupisa, oviungura vyoponganda nokukara pu novanatje vetu wina. Twa muna kutja tji tu hi nokutwapo oruveze kweṱe oveni otjovakupasane, omundu auhe ma utu okukara ku ye omuini.”

10. Omomuano uṋe ovakupasane mu mave yenene okuṱakamisa omurari mbu ri mOvaefese 5:15, 16?

¹⁰ Ovakupasane mave yenene okutjita vi kutja ve kare noruveze ndu mave kara pamwe? Mave yenene okutwapo oruveze okukara pamwe. (Lesa Ovaefese 5:15, 16.) Omurumendu omukambure moNigeria wena Uzondu, wa tja: “Indu tji me twa po oviṋa mbi me sokuungura meyuva, mbi twa po oruveze ami nomukazendu  wandje ndi matu kara pamwe otjovakupasane, nu mbi tjita kutja oruveze ndwo ru rire orunanḓengu.” (Fil. 1:10) Tara komuano Anastasia, omukazendu womutarere wotukondwa moMoldova me ungurisa oruveze rwe momuano omusemba. Eye wa tja: “Ami mbi kondja okuungura oviṋa mbi me hepa okuungura ngunda omurumendu wandje ama ungura imbi ovye. Momuano mbwo tu yenena okukara pamwe kombunda.” Hapo tjike indu oviungura vyeṋu tji mavi tjiti kutja i rire ouzeu okumuna oruveze okukara pamwe?

11. Oviungura viṋe Akuila na Priskila mbyaave ungura pamwe?

¹¹ Ovakupasane mave yenene okurihongera kotjihorera tja Akuila na Priskila, ovakupasane mba suvererwe i yOvakriste ovengi voruveze orukuru. (Rom. 16:3, 4) Ombeibela kai tamuna ovingi ohunga norukupo rwawo, posi yokutja i raisa kutja owo aave ungura nokuzuvarisa pamwe nu aave vatere varwe. (Oviung. 18:2, 3, 24-26) Ku nao, Ombeibela aruhe tji mai tamuna Akuila na Priskila, i ve tamuna pamwe.

12. Omurumendu nomukazendu mba kupasana mave yenene okutjita tjike kutja ve twa po oruveze okukara pamwe? (Wina tara kotjiperendero.)

¹² Omomuano uṋe ovakupasane mu mave yenene okuhorera ku Akuila na Priskila? Ripura ohunga noviṋa ovingi ove nomukweṋu ngu mwa kupasana mbi mamu hepa okutjita. Mape ya amu ungura oviṋa tjiva mbi pamwe otjovakupasane, pendje nokuungura auhe kourike we? Otjotjihorera, Akuila na Priskila aave zuvarisa pamwe. Hapo eṋe wina mu tjita nao aruhe? Akuila na Priskila wina aave ungura pamwe. Ove nomukweṋu ngu mwa kupasana mape ya amu ha kara noviungura vimwe, posi ya hapo mamu yenene okuungura oviungura vyoponganda pamwe? (Omuzuv. 4:9) Indu tji mamu vaterasana oviungura, mamu rire ovaungure vapamwe nu amu kara noruveze okuhungira. Robert na Linda va kupasana oure wozombura zokombanda 50. Robert wa tja: “Otjiperi kutja eṱe katu noruveze oruingi okukara pamwe moviṋa vyokurikuturisa orutu. Posi yokutja indu tji me koho ovitjuma nomukazendu wandje tji ma yeka, poo indu tji me ungura pendje motjikunino tjetu neye tje ya a ungura pu na ami, ami mbi kara nondjoroka tjinene. Okuungura oviṋa pamwe ku tu eta pamwe norusuvero rwetu ru kurira ko.”

13. Omurumendu nomukazendu mba kupasana mave hepa okutjita tjike kutja ve kare nombwaneno yatjiri?

¹³ Posi ya zemburuka kutja, okukara pamwe aruhe ka ku hee kutja mape kara ombwaneno pokati komurumendu nomukazendu. Omukazendu moBrazil wa tja: “Ndino mu noviṋa ovingi mehupo retu mbi tjita kutja i rire oupupu okuripura kutja tu noruveze ndu tu kara pamwe mena rokutja tu kara mondjuwo imwe. Ami mbe rihonga kutja, pe novingi mbi heperwa po pendje yokukara pamwe uriri. Tjimwe tjavyo okuyandja ombango komurumendu wandje ndji ma hepa.” Tara komuano Bruno nomukazendu we, Tays, mu ve yandjasana ombango. Bruno wa tja: “Oruveze ndu tu hi notjiṋa  okuungura, eṱe tu twa ozongoze zetu kokure nu tu yorokera oruveze rwetu pamwe.”

14. Hapo ovakupasane mave yenene okutjita vi indu tji ve ha yorokere okukara pamwe?

¹⁴ Hapo tjike indu ove nomukweṋu ngu mwa kupasana tji mu ha tjaterwa okutwapo oruveze rwokukara pamwe? Ngahino ka mu tjaterwa i yoviṋa vimwe poo auhe u urisa omukwao. Hapo mamu yenene okutjita vi? Ripurira komuriro mbwa tamunwa rukuru. Omuriro kau rundire ko indu tji wa utu okuyaka. Ove u hepa okutwako ozonguṋe ozonene aruhe. Momuano otjingewo, ongwaye tji mu hi nokuuta okukara pamwe oure wozoiri ozonḓiṱi eyuva arihe? Kondjeye okutjita otjiṋa tji mwa suvera amuyevari, nungwari katjiṋa tji matji mu pindikisa. (Jak. 3:18) Indu tji mwa utu kouṱiṱiṱiṱi, mamu yenene okumuna orusuvero rweṋu tji maru kuru rukwao.

15. Ongwaye ondengero tji i ri onanḓengu okukurisa orusuvero pokati kovakupasane?

¹⁵ Ondengero otjiṋa otjinanḓengu morukupo. Oyo i ri tjimuna ombepo ndji tjita kutja omuriro u yake. Tji ku hi nombepo, omuriro u zema tjimanga. Momuano otjingewo, nokuhinondengero ovakupasane mave yenene okumuna kutja orusuvero rwawo ru hakahana okupora. Momuano mbwo warwe, omurumendu nomukazendu tji ve kondja okuraisasana ondengero, ve tjita kutja orusuvero rwawo ru kure. Nandarire nao, zemburuka kutja karondu ove tji mo munu kutja u raisa ondengero, posi ya orondu omukweṋu ngu mwa kupasana tji ma munu kutja wa tengwa. Penny na Aret va kupasana oure wozombura nḓe ri kombanda 25. Penny wa tja: “Mena rokutja tu raisasana ondengero, eṱunḓu retu ri norusuvero. Eṱe tu kara kamwaha okuraerasana oumune wetu mena rokutja tu tjiwa kutja auhe ma puratene koumune womukwao.” Ku nao, ovikwaye mbi mo yenene okutjita okuvatera omukweṋu ngu mwa kupasana okumuna kutja tjiri ove we mu tenga? Tara kotjihorera tja Abraham na Sara.

16. Ovarumendu mba kupa mave yenene okurihongera ko ye kotjihorera tja Abraham? (1 Petrus 3:7) (Wina tara kotjiperendero.)

¹⁶ Abraham aa tjindi Sara nondengero. Eye aa puratene ku Sara na yandja ombango koumune we. Otjikando tjimwe, Sara wa ri nombameno momuinyo nu nandarire wa raera Abraham ne mu pe ondjo mena romuano mbwaa fula. Hapo Abraham u na pa pindika nokuhungira omambo omavi? Kako. Eye aa tjiwa kutja Sara wa ri omukazendu ngu riwisa kehi ye nu ngwee mu pe oruvara. Abraham wa puratena ku ye nu wa kondja okuzengurura ouzeu mbwi. (Gen. 16:5, 6) Matu rihongo ye mba? Eṋe varumendu mbu wa kupa, mu nouyara wokutwapo ozondando meṱunḓu reṋu. (1 Kor. 11:3) Nungwari, otjiṋa otjiwa okutjita okuripurira koumune womukazendu woye ngunda au hi ya twa po ondando, nu tjinene indjo ondando ndjo tji mai ṱunu ku ye. (1 Kor. 13:4, 5) Povikando tjiva, omukazendu woye mape ya a kara nombameno momuinyo  nu mape ya a hepa okuhungirira koumune we. Hapo ove u yandja ondengero koumune we mokumupuratena nombango aihe? (Lesa 1 Petrus 3:7.) Angela na Dmitry va kupasana ape oure wozombura 30. Eye wa kahurura omuano omurumendu we me mu raisira ondengero. Eye wa tja: “Dmitry aruhe u kara nombango okundjipuratena tji mba pindike poo tji me vanga okuhungira. Eye u raisa omuretima nandarire indu tji mbi hi nokuhungira momuano omuwa.”

17. Ovakazendu mba kupwa mave yenene okurihongera ko ye kotjihorera tja Sara? (1 Petrus 3:5, 6)

¹⁷ Sara wa tengere Abraham mokuyandja oruvara kozondando nḓa twa po. (Gen. 12:5) Otjikando tjimwe, Abraham wa tya okusekirisa ovayenda mbe hi na aa undjire ko. Eye wa ningira Sara okuisa oviṋa mbya ungura kokutja ma runge nokutereka ozomboroto ozengi. (Gen. 18:6) Sara wa hakahana okutjita oviṋa Abraham mbye mu ningira okutjita. Vakazendu mbu mwa kupwa, mamu yenene okuhorera ku Sara mokuyandja oruvara kozondando zovarumendu veṋu. Tji mwa tjiti nao mamu kurisa orusuvero morukupo rweṋu. (Lesa 1 Petrus 3:5, 6.) Dmitry, ngwa tamunwa moparagrafa ndja kapita wa kahurura omuano omukazendu we me mu raisira ondengero. Eye wa tja: “Ami mbi tjaterwa i yozongondjero za Angela zokuyandja oruvara kozondando zandje, nandarire kutja oumune wetu kau nokuyenda kumwe. Indu oviṋa tji vi ha kayendere nawa, eye ke ndji kwekurura.” Tjiri oupupu okusuvera omundu ngu ku raisira ondengero.

18. Omomuano uṋe ovakupasane mu ve muna ouwa indu tji mave kondjo okutjita kutja orusuvero rwawo aru ha poro?

¹⁸ Ndino, Satan u vanga kutja ovakupasane Ovakriste ve ise okusuverasana. Eye u tjiwa kutja indu ovakupasane tji va isa okusuverasana, owo mave yenene okuhumburuka kokure na Jehova. Posi yokutja, orusuvero rwatjiri karu yenene okuzema. Ku nao, orusuvero morukupo rwoye ngaru kare tjimuna indwi ndwa hungirwa mEimburiro rOmaimburiro. Rimaneneye okutwapo Jehova omutenga morukupo rweṋu, nokutwapo oruveze rwokukara pamwe nokuraisa ondengero koumune novihepwa vyomukweṋu. Tji mwa tjiti nao, orukupo rweṋu maru eta ondjozikiro ku Jehova ngu ri Omburo yorusuvero rwatjiri. Nu orusuvero rweṋu maru yaka tjimuna omuriro mbu ha zemi nga aruhe.