Twende kovidio oini

Twende komurya

1918​—Ozombura esere rimwe nḓa kapita

1918​—Ozombura esere rimwe nḓa kapita

Okambo nga o-The Watch Tower komayuva tji ya ri 1 ku Januari 1918, ka uta nomambo nga: “Hapo ombura ndji 1918 mai tu etere ye?” Nu oruveze ndo ovita ovinene mo Europe aa vi kaenda komurungu, posi yokutja oviṋa mbi vya ri nomaheero omawa kOvahongwa vOmbeibela na kouye auhe.

OUYE WA HUNGIRA OHANGE

Tji ya ri 8 ku Januari 1918, mehungi re ndaa yandja ko Congress yOmahi Omakutasane wa America, otjiuru tjehi Woodrow Wilson, wa tamuna omapu 14 ngaa munu kutja omananḓengu nu maye eta “ousemba nohange yatjiri.” Eye wa tamuna ovihungiriro ovipaturuke pokati komahi, nomahenunino wokuungurisa omiku ominawanga novizepe, nokuzikamisa “oupanga oupame notuwano pokati komahi” tu matu eta ouwa “komahi aehe omanene nomaṱiṱi pu pe ṱeki.” Omapu we “Omurongo na yane” kombunda o nga ka ungurisiwa okuzikamisa o-League of Nations nokuyeta Onḓuvasaneno ya Versailles, oyo ndja yandisa Ovita ovinene.

OVAPIRUKIRE VA TAARWA

Nandarire kutja ombura ndja kapita ya ri nonyungunyungu, * mwa ri nohange mokati kOvahongwa vOmbeibela, otja tja pe raisiwa mombongarero yombura aihe yo-Watch Tower Bible and Tract Society.

Pombongarero ndja tjitwa tji yari 5 ku Januari, 1918, tjiva vovarumendu mba isamewa moBetel aa ve kondjo okuvanga okukambura ounane motjira tja Jehova. Richard H. Barber, ngwa ri omutarere ngu varura ozombongo omuṱakame, wa paturura ombongarero ndji nongumbiro. Oraporta yoviungura vyombura ndja zire ko tji ya za nokuyandjwa, omatoororero wovakuramene po vombura ndjo ya uta okukaendisiwa. Mbuti Barber wa toorora Joseph Rutherford na varwe hamboumwe. Onongo yoveta ndje rikutire ku novapirukire ya toorora ovarumendu varwe hambombari, na tjiva va imba mba pitisirwe moBetel wina. Owo va taarwa. Notjingi tjomaraka, tja toorora Mbuti Rutherford na varwe hamboumwe ovaṱakame mba toororwa okurira oviuru ovikaendise vyoviungura.

Ovakambure ovengi mba ri pombongarero ndjo ve tja ombongarero ndjo ya ri “omaworonganeno yemwe nga serwa ondaya owo ngu va rora okukara po.” Nungwari ondjoroka ya wo kai karere orure.

ONGARO NDJA RAISIWA KEMBO NDI THE FINISHED MYSTERY

Oure womieze katjondumba, Ovahongwa vOmbeibela aave yandja embo ndi The Finished Mystery kovandu. Nu ovandu vomitima omiwa aa ve raisa ongaro ombwa tjinene kouatjiri wOmbeibela mbwa ri membo ndo.

E.  F.  Crist, omutarere ngu varura ozombongo mo Canada, wa zuvarisira ovakupasane mba lesa o-The Finished Mystery nu va yakura ouatjiri moure wovivike vitano uriri! Eye wa tja: “Omurumendu nomukazendu we va suvera oviṋa oviyapuke tjinene nu ve raisa omekuriro omawa momerihongero wawo.”

Omurumendu umwe ngwa muna embo ndo wa hakahana okuraera ovakwao nokuveraisira embo ndo. Eye wa “ṱuninwe” i ombuze ndja ri membo ndo. Eye wa tja: “Ami ee kayenda momurari Outjatatu, nu mba muna otjiṋa tji tje ndji veta kotjiṱuve tji mba nangarasi ohima, nungwari, ra ri embo ndi ‘The Finished Mystery.’ Mba eterera konganda e lese arihe. . . . nu okuzambo mba muna kutja nangwari ya ri omuzuvarise . . . ongwa imbirahi embo okuza morwiho rwe mena romazenge . . . Mena rongaro ndjo mba yenene okuzuva kutja nangwari eye wa tanaura ongaro yovengi komaundjiro womuinyo kombanda yokuriyama omuini. . . . Mena romazenge womuzuvarise ngwi eṱe nai tu karera Mukuru.”

Ongaro ndja raisiwa i omuzuvarise ka ya ri ohimise. Omayuva tji ya ri 12 ku Februari, 1918, Ouhonapare wa Canada wa nyosa omambo kehi yomahaka wokutja owo ye pirukira nu ye nomambo nge tunduuza ovita nohaṋi. Katjisupi kombunda ya nao, ovanavihako mOmahi omakutasane wa America va kongorera ondyero ndjo wina. Otupa twohoromende twa uta okupyanga o Betel nozomberoo za yo mo New York, tja Pennsylvania, na mo California, mokupaha oviṋa mu mave yenene okuhakera imba mbe hongorera otjira moviṋa ovivi. Tji ya ri 14 ku Marta, 1918, Orupa rwoveta rwOmahi Omakutasane wa America rwa tjaera omaungirisiro nomapitisiro wembo ndi The Finished Mystery, kehi yomaheya wokutja embo ndo ka ri yandja oruvara kozongondjero nḓe tjitwa okuyeta ovita, nu ya ri okukatuka ongunḓeveta ndji o-Espionage.

VA PATERWA MOTJOVAKAMBURWA!

Mu Mei tji ya ri 7, mombura ndji 1918, Orupa rwOveta rwa muna ousemba wokukambura oo Giovanni DeCecca, George Fisher, Alexander Macmillan, Robert Martin, Frederick Robison, Joseph Rutherford, William Van Amburgh, na Clayton Woodworth. Owo va kumininwa kutja ve “katuka oveta, nu kave roro okuraisa onḓuviro komaunguriro woveta, kave nouṱakame nu kave yakura oviungura morupa rwovita rwOmahi Omakutasane wa America.” Omarorero wa wo nga ya uta tji ya ri 3 ku Juni, 1918, nungwari pa ri nomakeyakeyero wokutja mape ya ave ṱizirwa motjovakamburwa. Omena ra ye?

Ohahende yOmahi Omakutasane wa America ya isana oveta ndja i hakwa kutja ya katukwa ndjo otjongunḓeveta yo-Espionage, tji tja tjita kutja “i irire epu enamasa okuruira ovizeze vyawo mbyo.” Tji ya ri 16 ku Mei, 1918, ohoromende ndjai nana kai na pu ya yakura omaningira wokurundurura oveta kokutja ovandu ve yandjerwe okuhonga “ouatjiri, nondando ombwa nokuyeta ousemba.” Nu embo ndi The Finished Mystery o kaa ku yandjwa ombango tjinene movihungiriro vyawo. Ohunga na ro, o Congress yOmahi Omakutasane wa America ya tja: “Otjiṋa tjimwe otjinaumba tji tji tunduuza ovizeze embo ndi ‘The Finished Mystery’ . . . Oro ri tjaera ovasorondate kutja ave ha puratene kweṱe nokuvehinga kutja . . . ave he rikutu morupa rovita.”

Tji ya ri 20 ku Juni, 1918, ovahaame motjombanguriro va yandja ondjo kovakambure hambondatu komahaka aehe nga hungamisiwa na wo. Eyuva ependukirwa, omupangure wa yandja omberero ye. Eye wa tja: “Ovizeze mbi handjaurwa i ozongamburiro ovarondorwa mba mbi va kunu nokuhandjaura . . . oumba ounene okukapita ohaṋi ndja etwa mOrupa rOvita rwEhi rOvandjoitji. . . . Owo mave sokumuna omberero onḓeu.” Kombunda yovivike vivari, ovakambure hambondatu mba va hita mo Federal Penitentiary mo Atlanta tja Georgia, maa ve sokuṱizirwa oure wozombura 10 nga 20.

OTJIUNGURA TJOKUZUVARISA TJA KAYENDA KOMURUNGU

Moruveze ndo, Ovahongwa vOmbeibela va munine omapirukiro omanene. O Federal Bureau of Investigation (FBI) ya konḓonona oviungura vyawo nawa, aa i tjiti omatjangwa omengi tjinene. Nu oviṋa avihe mbi va muna vya raisa kutja ovakambure mba ve ri manene okuzuvarisa.

Morutuu rwe ndwa tjanga ko FBI, otjiuru tjoposa ya Orlando tja Florida, wa tja: “[Ovahongwa vOmbeibela] mave zuvarisa okuza kondjuwo nga kondjuwo motjihuro nu tjinene ozoiri zongurova kutja ve muna omapirukiro . . . Tji motara mave vanga okuhohiza ozonguṋe konyungu ngunda a mai suma.”

Okolonela yOrupa rwOvita ya tjanga orutuu korupa rwomberoo ndu wonga ozombuze okutjivisa ovitjitwa vya Frederick W. Franz, kombunda ngwa karera otjokaṋepo kOrutu Orunane. Okolonela ndjo ya tjanga a i tja: “F. W. Franz . . . wa ri norupa noupyuke mokurandisa oumbo mbwi ‘Finished Mystery’ omayovi omengi.”

Charles Fekel, wina kombunda ngwa ka karera otjokaṋepo kOrutu Orunane, wa munine omapirukiro omanene. Ouhonapare we mu kambura mena rokuhavarisa okambo nga The Finished Mystery nu wina va uta okutara otutuu twe omuini twa tjanga na itwi twa hindirwa. Eye wa paterwa motjovakamburwa mo Baltimore tja Maryland oure womueze umwe, nu aa isanewa kutja “omunavita wo Austrian alien.” Otja tjaa zuvarisire imba mbe mu kambura nouvanḓe, eye we rizemburuka nomambo wa Paulus nge ri mo 1 Ovakorinte 9:16, ngu maye tja: “Nu owee ku ami tji mbi hi nokuzuvarisa indji Ombuze Ombwa!” *

Pendje nokuzuvarisa nouvanḓe, Ovahongwa vOmbeibela va tjanga otutuu otwingi noupyuke okuraisa onyengo yawo nokutja ovakambure ovakwao mbe ri motjovakamburwa tja Atlanta ve kuturwe. Anna K. Gardner wa tja: “Eṱe aruhe aa tu tjiti otjiṋa. Ovakambure ovakwetu tji va paterwa motjovakamburwa, otjiungura tjetu okuzambo tja ri otjokupaha ovandu okutwako omunwe kembo kotutuu tu twa tjanga. Aa tu i kondjuwo nondjuwo. Nu ovandu ovengi tjinene va twa ko omunwe kembo! Twa raera ovandu kutja ovarumendu mbo Ovakriste va tjiri nu va paterwa mondeko ngunda ave hi nondjo oparukaze.”

OMAWORONGANENO OMANENE

Moruveze rouzeu ndo, omaworonganeno omanene omengi aa ye tjitwa kokutja ovakambure ve pamise oupanga wa wo kuna Jehova. O The Watch Tower ya tja: “Omaworonganeno omenene wokombanda yomirongo vine . . . ya kaendisiwa ombura ndjo . . . Nu ozondjivisiro ohunga nomaworonganeno ngo aa ze hindwa. Rukuru omaworonganeno aehe aa ye tjitwa moruveze roupyu; posiya nai, omueze auhe wombura u kara nomaworonganeno wa wo.”

Ovandu vomitima omiwa ngunda aa ve yakura ombuze ombwa nawa. Pomaworonganeno yemwe nga ri mo Cleveland, tja Ohio, ovandu ape 1 200 va ri pomaworonganeno ngo nu 42 va papitisiwa, mu mwa ri omuatje omuṱiṱi omuzandu ngwa raisa “ondangi ku Mukuru nu ngwa raisa omeriyandjerero nga eta ohoṋi ku imba ovanene pu ye.”

OKUZAMBO?

Ombura ndji 1918 tjaa i ya komaandero, Ovahongwa vOmbeibela va hungamenwe i oruyaveze rwa rwe. Ozomberoo nomawini wa wo tjiva mo Brooklyn ya randisiwa nu omberoo ohongora a i tjindire ko Pittsburgh, tja Pennsylvania. Ngunda imba mbaa ve hongorere ombongo ave ri motjovakamburwa, ombongarero yarwe yombura aihe ya tandwa okukara ko tji maye katjita 4 ku Januari, 1919. Aa pe sokukatjitwa tjike?

Ovakambure ovakwetu va panḓera poviungura vyawo. Tjiri va ri nongamburiro yomasa mu imbi mbi mave munu nga tji va toorora omambo nga ye rire epu rombura ndji 1919: “Nungwari kape notjirwise tji matji yenene okukuhihamisa.” (Jes. 54:17.) Owo tjiri va ri a va rongere pu pa yenene ku ngamwa otjiṋa, tji matji tjiti kutja ve kurise ongamburiro ya wo koviungura ovinene mbye ve kuramene.

^ par. 6 Lesa orupa ndwi “One Hundred Years Ago​—1917” mo 2017 Yearbook of Jehovah’s Witnesses, pomuk. 172-176.

^ par. 22 Lesa ehungi ra Charles Fekel, kehi yepu ndi “Joys Through Perseverance in Good Work,” mo-The Watchtower ya 1 ku Marta, 1969.