1. Ovandu ovengi ndino ve raisa ongaro iṋe ohunga nounongo mbu za mOmbeibela? (Omiano 1:20, 21)

 MOMAHI omengi, potuingi tu muna ovazuvarise vOuhona ava kurama potuveze ovandu ovengi pu ve kapitira, nu ave nondjoroka indu tji mave yandja omambo kovandu okukalesa. Hapo ove wa rora okukara norupa momazuvarisiro nga? Indu tji pe ri nao, ngahino ove wa rora okuripura netjangwa ndi ri membo rOmiano, ndi tja ounongo mau ravaere kovandu momivanda kutja ve u zuve. (Lesa Omiano 1:20, 21.) MOmbeibela nomambo wetu nga zikamena kOmbeibela mu ‘nounongo,’ mbu ri ounongo wa Jehova. Ovandu mave hepa okuzuva ounongo mbwi kutja ve yenene okumuna omuinyo waaruhe. Eṱe tu kara nondjoroka indu umwe wawo tja yakura omambo wetu. Posi yokutja kavandu avehe mbe yakura omambo wetu. Tjiva kave vanga okutjiwa imbi Ombeibela mbi i honga. Nu varwe ve tu yora. Ve muna kutja Ombeibela embo ekuru tjinene okuungurisiwa. Nu varwe kave yakura omahongero wOmbeibela ohunga nongaro yomeritjindiro. Ve muna kutja imba mbe kongorera omahongero wOmbeibela kave notjari, nu ve pangura ovakwao mokumuna kutja owo ombe ri ovasemba. Posi yokutja, Jehova u kayenda komurungu okuyandja ounongo we kovandu avehe. Omomiano viṋe?

2. Ounongo watjiri matu yenene okuuvaza pi ndino, nu hapo ovandu ovengi ve toorora okutjita vi?

² Omuano umwe Jehova me tjita kutja ounongo we u zuvakwe, omokuungurisa Embo re Ombeibela. Ovandu ovengi ve nembo ndo. Nu tjike ohunga nomambo wetu nge kahurura Ombeibela? Mena rozondaya za Jehova, omambo ngo ye munika momaraka wokombanda 1 000. Imba mbe lesa nokuṱakamisa imbi mbi ve rihongo ve muna mo ouwa. Posi yokutja, ovandu ovengi ve toorora okuhinokupuratena ku Jehova. Indu tji mave tjiti ondando,  ve ṱaṱera komeripura wawo oveni poo ve puratena kovandu varwe. Nu mape ya ave tu vara nonḓengu yokehi, mena rokutja tu puratena ku imbi Ombeibela mbi i honga. Morupa ndwi, matu katara kutja ongwaye ovandu tji ve ritjinda momuano mbwo. Posi ya rutenga ngatu tare kutja matu yenene vi okumuna ounongo mbu za ku Jehova.

3. Matu hepa okutjita tjike kutja tu yenene okurira ozonongo tjiri?

³ Ounongo u kamburira mo okuungurisa imbi mbi matu tjiwa okutjita ozondando ozosemba. Posi yokutja ounongo watjiri u kamburira mo ovingi kombanda yanao. Ombeibela mai tja: “Ondira ku Muhona oyo ombutiro younongo, nokutjiwa ingwi Omuyapuke Umwe okwo ondjiviro.” (Omiano 9:10) Indu tji matu hepa okutjita ondando onanḓengu tjinene, matu sokukonḓonona kutja Jehova u noumune uṋe ohunga nondando ndjo. Pu mape hee kutja matu ‘sokutjiwa ingwi Omuyapuke Umwe.’ Matu yenene okutjita nao indu tji matu rihongo Ombeibela poo omambo wetu nga zikamena kOmbeibela. Indu tji twa tjiti nao, matu raisa ounongo watjiri.—Omiano 2:5-7.

4. Ongwaye tje ri Jehova erike ngu ma yenene okutjita kutja tu rire ozonongo tjiri?

⁴ Jehova erike ongu yandja ounongo watjiri. (Rom. 16:27) Ongwaye tji matu tja ounongo u za ku Jehova? Otjitenga, Jehova ongu ri Omuute nu u tjiwa oviṋa avihe mbya uta. (Eps. 104:24) Otjitjavari, oviṋa avihe Jehova mbye tjita vi raisa ounongo we. (Rom. 11:33) Otjitjatatu, omaronga wounongo Jehova nge yandja aruhe ye vatera imba mbe ye ṱakamisa. (Omiano 2:10-12) Indu tji matu vanga okurira ozonongo tjiri, matu sokuyakura ouatjiri ounanḓengu mbwi, natu yandjere kutja u hongorere po ozondando zetu, noviṋa mbi matu tjiti.

5. Ovikwaye mbi tu muna indu ovandu tji ve hi nokuyakura kutja ounongo watjiri u za ku Jehova erike?

⁵ Ovengi mbu tu hakaena motjiungura tjokuzuvarisa ve yakura kutja oviutwa ongondoroka na eṱe oviwa tjinene. Posi ya ve tja kaku nOmuute nu ve kambura kutja oviṋa kavi memenwe. Varwe mbu tu hakaena ve tja ve kambura mu Mukuru, posi ya ve muna kutja oviṋa Ombeibela mbi i honga kamaavi yenene okuungurisiwa nai, nu ve toorora okuhupa otja pu mave vanga. Ongaro ndji ya eta tjike? Hapo ouye oruveze oruwa nai mena rokutja ovandu ve ṱaṱera kounongo wawo pendje nokuṱaṱera ku Mukuru? Hapo owo va muna ondjoroka yatjiri poo omaundjiro omaṱakame koruyaveze? Oviṋa mbi tu muna ongondoroka na eṱe vi raisa ouatjiri womambo nga: “Ounongo nozondunge nomaronga womundu kavi nombatero komurungu waMuhona.” (Omiano 21:30) Ihi matji sokutuhinga okuningira Jehova kutja me tu pe ounongo watjiri. Ouhumandu ovandu ovengi kave tjiti nao. Omena raye?

6. Otja kOmiano 1:22-25, ovangendu mbe ha puratene kounongo watjiri?

⁶ Ovandu ovengi kave puratene indu ounongo watjiri tji “mau ravaere neraka enene momivanda.” Otja kOmbeibela, pe novimbumba vitatu vyovandu mbe nakaura ounongo. Owo ‘ovandu vakauriri,’ ‘ovanyekerere,’ na imba ‘omayova.’ (Lesa Omiano 1:22-25.) Ngatu tare nawa kozongaro nḓe tjita kutja ovandu otja imbo ve nakaure ounongo mbu za ku Mukuru, nokutja matu yenene okutjita vi kutja atu ha raisa ozongaro otja inḓo.

7. Ongwaye ovandu tjiva tji ve toorora okurira ‘ovandu vakauriri’ poo mbe hi nondjiviro?

⁷ ‘Ovandu vakauriri’ poo mbe hi nondjiviro mbu mave hungirwa mba, owomba mbe kambura moviṋa avihe mbi mave zuu, na imba  mbe pukisiwa oupupu. (Omiano 14:15) Potuingi tu hakaena novandu otja imbo motjiungura tjetu tjokuzuvarisa. Otjotjihorera, ripura novandu ovengi mbe pukisiwa i yovanane vozongamburiro poo ovanane vopolotika. Tjiva ve uruma tji va kamuna kutja ovanane mbo ve ve korera ovizeze. Posi yokutja imba mba tamunwa mOmiano 1:22, ve toorora okuhinokukara nondjiviro, mena rokutja ve vanga nao. (Jer. 5:31) Owo ve tjaterwa okutjita imbi mbi mave vanga, nu kave vanga okurihonga imbi Ombeibela mbi i honga poo okuṱakamisa omirari vyayo. Ovengi ve noumune tjimuna womukazendu umwe moQuebec tja Canada, ngwa suvera okereka, ngwa tja nai kOmuhongonone wa Jehova ngwe yekumuvarura: “Tjinangara omupristeri wetu we tu pukisa, okutja ma rire ondjo ye nu kayetu.” Eṱe tjiri kamaatu vanga okuhorera ku imba mbe raisa ongaro otja indjo.—Omiano 1:32; 27:12.

8. Ovikeṋa mbi mavi tu vatere okuhara ounongo mbu za ku Jehova?

⁸ Ombeibela i sora tji i tu tunduuza kutja atu ha rire ovandu mbe hi nondjiviro, nungwari ‘mouripura wetu tu ngare twe kura.’ (1 Kor. 14:20) Tu hara ounongo indu tji matu ṱakamisa omirari vyOmbeibela mehupo retu. Tji twa tjiti nao, tu muna omuano Ombeibela mu i tu vatera okuritjaera komauzeu nokutoora omikambo omisemba. Onawa okuripurira kozondando nḓu twa tjita. Tji u rihonga Ombeibela nokuyenda kozombongarero zombongo, posi ya ngunda ko ye riyandja ku Jehova nokupapitisiwa, mo sokuripura kutja mo sokutjita vi okuyenenisa ondando ndjo. Tji wa papitisiwa rukuru, ripura omuini kutja, hapo u kondja okurira omuzuvarise poo omuhonge omuwa wombuze ombwa? Ozondando nḓu u tjita ze raisa vi kutja u ṱakamisa imbi mbi mo rihongo mOmbeibela? U raisa ovikaṋena vyOukriste mongaro ndji u tjinda varwe? Tji matu hepa okutjita omarundurukiro, matu sokuripurira komahongero wa Jehova, orondu “ye yandja ounongo ku imba mbe hi na wo.”—Eps. 19:7.

9. ‘Ovanyekerere’ ve raisa vi kutja ve nakaura ounongo mbu za ku Jehova?

⁹ Otjimbumba otjitjavari tjovandu mbe nakaura ounongo mbu za ku Mukuru, otja imba ‘ovanyekerere.’ Povikando tjiva tu hakaena novandu otja imbo motjiungura tjetu tjokuzuvarisa. Owo ve tjaterwa okutoka varwe. (Eps. 123:4) Ombeibela ya rakiza kutja momayuva omasenina mamu kara ovanyekerere ovengi. (2 Petr. 3:3, 4) Tjimuna ovarumendu mba varekere ovanatje va Lot ovakazona, ovandu tjiva ndino kave yandja ombango komarakiza nge za ku Mukuru. (Gen. 19:14) Ovengi ve yora imba mbe hupa otja komirari vyOmbeibela. Owo ve nyekerera varwe mena rokutja ve vanga okukongorera “ozonḓero zawo zourunde.” (Judas 7, 17, 18) Omuano Ombeibela mu ya kahurura ovanyekerere mba, u hitasana nongaro yaimba mba isa okukarera Jehova nu mbe mu pirukira, na imba mba nakaura Jehova.

10. Otja kEpsalme 1:1, matu yenene okutjita vi kutja atu ha rire ovanyekerere?

¹⁰ Omomuano uṋe mu matu yenene okuritjevera kutja atu ha rire ovanyekerere? Omuano umwe, okuisa okukara pu na imba mbe raisa ongaro yomaunaunino. (Lesa Epsalme 1:1.) Omuano warwe okuhinokupuratena poo okulesa ngamwa otjiṋa okuza ku imba mbaave karere Jehova nu mbe mu pirukira. Eṱe matu sokukengeza kutja atu ha utu okuunaunina ngamwa otjiṋa atjihe, nokuhinongamburiro mu Jehova na momirari mbye tu pa okupitira motjira tje. Ku nao, matu sokuripura oveni omapuriro nga: ‘Hapo ami aruhe mbi unauna indu tji twa pewa omuhunga poo omakahururiro omape? Hapo ami mba suvera okupaha ouvi mu imba mbe tu hongorera po?’ Indu tji twa hakahana  okuisa ozongaro otja inḓo, Jehova ma kara nonyuṋe mu eṱe.—Omiano 3:34, 35.

11. Imba ‘omayova’ ve noumune uṋe ohunga nomirari vya Jehova?

¹¹ Otjimbumba otjitjatatu tjovandu mbe nakaura ounongo mbu za ku Mukuru, otja imba ‘omayova.’ Owo omayova mena rokutja ve panḓa okuhupa otja komirari vya Mukuru. Owo ve tjita imbi mbi ve tjangovasi ovisemba otja kouripura wawo oveni. (Omiano 12:15) Ovandu otja imbo ve nakaura Jehova ku ku za ounongo. (Eps. 53:1) Indu tji twa hakaenene motjiungura tjetu tjokuzuvarisa, owo potuingi ve paha ouvi mu eṱe mena rokutja tu hupa otja komirari vyOmbeibela. Posi yokutja owo kamaave tu pe ehupo ewa pu indi ndi tu na ro. Ombeibela i tja: “Ounongo kamaau vazewa i omundu eyova; eye ka nyamukura tji mape hungirwa oviṋa ovinanḓengu motjira.” (Omiano 24:7) Eyova kari nounongo mbu ri yandja. Jehova ope zokuturakiza kutja ngatu ‘humburuke nomundu eyova.’—Omiano 14:7.

12. Ovikwaye mbi mavi tu vatere kutja atu he ritjindi tjimuna imba omayova?

¹² Eṱe katu ri tjimuna imba mbe nakaura omirari vya Mukuru, nungwari eṱe tu rihonga okusuvera omuano Mukuru me ripura nokusuvera omirari vye avihe. Eṱe matu yenene okupamisa orusuvero ndo, mokusasaneka oviṋa mbi etwa i yokukara nonḓuviro, ku na imbi mbi etwa i yokuhinokukara nonḓuviro. Tara komauzeu ovandu ngu ve rietera mena rokutja ve nakaura omirari vya Jehova vyounongo. Okuzambo tara komuano ehupo roye mu ri rira ewa okukapita orawo, mena rokutja u nonḓuviro ku Mukuru.—Eps. 32:8, 10.

13. Hapo Jehova u tu ṋiṋikiza okukara nonḓuviro komirari vye vyounongo?

¹³ Jehova wa yandja ounongo kovandu avehe, nu ke ve ṋiṋikiza kutja ve yakure ounongo mbwo. Eye u raisa kutja maku tjitwa tjike indu ovandu tji ve hi nokupuratena kounongo we. (Omiano 1:29-32) Imba mbe toorora okuhinokukara nonḓuviro ku Jehova mave “pewa imbi mbye [ve] pwira.” Kombunda, owo mave kamuna omihihamo nomauzeu omengi mena romuano mu ve hupa, nu komaandero Jehova me kevenyona. Posi ya imba mbe puratena kounongo wa Jehova nokuuṱakamisa, va kwizikirwa omambo nga: “Ngu ma puratene ku ami ma tura mouyara; ma kara nokuhinotjipo, nu ke nokutira otjiwonga kangamwa.”—Omiano 1:33.

14-15. Matu rihongo ye okuza kOmiano 4:23?

¹⁴ Indu tji matu ṱakamisa ounongo mbu za ku Mukuru, tu muna ouwa aruhe. Otja tji twa hungirire ko rukuru, Jehova u tjita kutja i rire oupupu kovandu avehe okumuna ounongo mbwo. Otjotjihorera, membo rOmiano Jehova u tu pa omirari mbi mavi yenene okutuetera ouwa mehupo retu indu tji twe vi ṱakamisa. Ngatu tare kovihorera vine vyounongo mbwo.

¹⁵ Tjevera ourekoto womutima woye. Ombeibela i tja: “Tjevera omutima woye poviṋa avihe, orondu imo omu mu nombwiro  yomuinyo.” (Omiano 4:23) Ripura na imbi mbi matu hepa okutjita okutjevera omutima wetu. Tu hepa okurya ovikurya oviveruke, okurikuturisa orutu, nokuritjaera koviṋa mbi zunḓa omutima wetu. Tu tjita oviṋa otjingevyo okutjevera ourekoto womitima vyetu. Tu lesa Embo ra Mukuru eyuva arihe. Tu rirongerisa nokuyenda kozombongarero zombongo nu tu kayandja omaziriro pozombongarero zombongo. Tu kondja okukara potjiungura tjokuzuvarisa aruhe. Tu kondja kutja atu ha kara nozongaro ozombi, mokukara kokure noviṋa mbi mape ya avi zunḓa ourizemburuka wetu, tjimuna omanyando nge raisa ozondjito ozohakohoke nomapanga omavi.

16. Hapo Omiano 23:4, 5 ri tu vatera vi ndino?

¹⁶ Kowa mu imbi mbi u na vyo. Ombeibela i tu pa ondunge ndji tja: “O riputauza mokumunina po outumbe ouingi, . . . Tji wa tara ku wo, tjandje kau tji po rukwao, orondu owo mau hara ovivava nau tuka otja onguvi mevaverwa.” (Omiano 23:4, 5) Ovandu ve yenena okupandjarisa ovimariva nouini wawo tjimanga. Posi yokutja ovandu ovengi ovatumbe novasyona ve rikenda tjinene ohunga nokukara novimariva. Ku nao, owo potuingi opu ve zokutjita oviṋa mbi zunḓa ena rawo, oupanga wawo poo nandarire ouveruke wawo. (Omiano 28:20; 1 Tim. 6:9, 10) Posi yokutja, ounongo u tu vatera kutja atu he rikende tjinene ohunga novimariva. Nu ihi tji tu vatera kutja atu ha kara nomunenetima, nungwari tu kowe nu tu kare nohange na imbi mbi tu na vyo.—Omuzuv. 7:12.

17. Matu yenene vi okuhungira “omambo nge hungirwa mozondunge,” otja tji pa tamunwa mOmiano 12:18?

¹⁷ Ripura ngunda au hi ya hungira. Indu tji tu hi nokukengeza, mape ya atu hihamisa varwe nomambo wetu. Ombeibela i tja: “Omambo nge hi nomeripura ye tuvakaṋa tjimuna engaruvyo; nungwari omambo nge hungirwa mozondunge ye verukisa.” (Omiano 12:18) Eṱe tu tjita kutja pe kare ohange indu tji tu hi nokuhungirira koungundipare wa varwe. (Omiano 20:19) Indu tji matu vanga kutja omambo wetu ye huhumiṋe nu aye ha hihamisa varwe, matu sokulesa nokuripurira kEmbo ra Mukuru aruhe. (Luk. 6:45) Indu tji matu ripurire ko oukoto ku imbi Ombeibela mbi i honga, omambo wetu  maye yenene okukara otja “oruharwi rwounongo” ndu huhumiṋa varwe.—Omiano 18:4.

18. Tji twa ṱakamisa omurari mbu ri mOmiano 24:6 mau tu vatere vi okukara nondoṋeno motjiungura tjokuzuvarisa?

¹⁸ Raisa onḓuviro komirari mbi tu pewa i yotjira tja Jehova. Ombeibela i yandja eronga ewa ndi: “Orondu ovita vi haverwa nomeripura omawa, noutoṋi u tyewa i ovayandjandunge ovengi.” (Omiano 24:6) Ngatu tare kutja tji twa ṱakamisa omurari mbwi, mau tu vatere vi okukara nondoṋeno motjiungura tjetu tjokuzuvarisa nokuhonga ovandu. Moruveze rwokuzuvarisa nokuhonga momuano wetu oveni, eṱe tu kondja okukongorera omirari mbi twa pewa. Eṱe tu muna omuhunga omuwa pozombongarero zetu zombongo, pu tu muna omahongero okuza ku imba mbe yandja omahungi nga zikamena kOmbeibela. Nu wina otjira tja Jehova tji yandja oviungurisiwa oviwa tjimuna, omambo nga zikamena kOmbeibela nozovidio, mbi vatera ovandu okuzuva Ombeibela nawa. Hapo ove u kondja okurihonga okuungurisa oviungurisiwa mbi nawa?

19. Hapo ove u noumune uṋe ohunga nounongo Jehova mbwe yandja? (Omiano 3:13-18)

¹⁹ Lesa Omiano 3:13-18. Eṱe tu nondangi tjinene komaronga wounongo nge ri mEmbo ra Mukuru. Inga tjiri omaronga ngu tu hepa tjinene. Morupa ndwi, eṱe twa tara kovihorera tjiva vyomaronga omawa nge ri membo rOmiano. Otjiperi kutja mOmbeibela aihe mu nomaronga omengi omawa okuza ku Jehova. Ngatu kondje okuṱakamisa omaronga we mehupo retu. Ovandu ovengi mouye kave nakonatja nounongo mbu za ku Mukuru. Nungwari eṱe tu nongamburiro kutja, “imba mbe u ṱiza owo ovaṋingandu.”