1. Omena raye tje he ri otjikumise ku eṱe kutja ovandu ovengi ndino ve muna kutja kave nokuyenena okukara nongamburiro mu varwe?

 OVANDU mouye wa Satan kave tjiwa kutja ngave kare nongamburiro mu uṋe. Aruhe owo ve pandjara ongamburiro yawo movanazongetjefa, ovanane vozopolitika novanane vozongamburiro, mena romuano mbu ve ritjinda. Ovengi wina ve muna kutja kave yenene okukara nongamburiro momapanga, movararanganda, nu nandarire movazamumwe vawo. Iho, katji sokurira otjikumise ku eṱe. Ombeibela ya hunganeka kutja, “Momayuva omasenina . . . , ovandu . . . mave rire . . . ovayamburure vovakwawo, . . . ovahorore vomovineya.” Ihi matji hee kutja ovandu mave kara tjimuna Satan, mukuru wouye mbwi, ngu u hi na moo yenene okukambura mo.—2 Tim. 3:1-4; 2 Kor. 4:4.

2. (a) Eṱe tjiri matu yenene okukara nongamburiro okuura mu uṋe? (b) Hapo tjiva mape ya ave ripura ohunga na tjike?

² OtjOvakriste, eṱe matu tjiwa kutja matu yenene okukara nongamburiro okuura mu Jehova. (Jer. 17:7, 8) Eṱe tu nongamburiro kutja eye we tu suvera nu kamaa “isa” omapanga we. (Eps. 9:10) Eṱe wina matu yenene okukara nongamburiro mu Jesus Kristus, mena rokutja we tu ṱira. (1 Petr. 3:18) Nu eṱe twe rimunina oveni kutja Ombeibela i yandja omuhunga omusemba. (2 Tim. 3:16, 17) Eṱe matu tjiwa nawa kutja matu yenene okukara nongamburiro mu Jehova, mu Jesus, na mOmbeibela. Posi yokutja, tjiva mape ya ave ripura kutja mave yenene okukara nongamburiro movakambure ovakwao mombongo aruhe poo indee. Ndoovazu eziriro oii, ongwaye tji matu yenene okukara nongamburiro mu wo?

3. Ondjingonekero iṋe yapeke ndji tu na yo? (Mar. 10:29, 30)

³ Jehova we tu toorora kutja tu rire orupa rweṱunḓu rovakarere ve mouye auhe. Indji ondjingonekero yapeke ndji tjita kutja tu kamune  ozondaya ozengi. (Lesa Markus 10:29, 30.) Eṱe tu novakambure ovakwetu mouye mba suvera Jehova tjimuna eṱe, nu mbe kondja pu mave yenene okuṱakamisa omirari vye mehupo rawo. Mape ya eraka ndi tu hungira, ombazu, nomuano mbu tu rihwikika au panguka ku na imbwi owawo. Posi yokutja eṱe tu ve suvera nandarire kutja otjikando otjitenga okuhakaena. Eṱe tjinene twa suvera okukara pu na wo, okutanga nokurikotamena ku Tate wetu womeyuru.—Eps. 133:1.

4. Omena raye tji tu hepa ovakambure ovakwetu?

⁴ Nai tjiri ooruveze ndu matu hepa okukara pu novakambure ovakwetu. Povikando tjiva, owo ve tu vatera okutjinda omauzeu wetu. (Rom. 15:1; Gal. 6:2) Owo wina ve tu tunduuza okuungura oukukutu motjiungura tja Jehova nokuṱiza oupanga wetu ku na ye. (1 Tes. 5:11; Hebr. 10:23-25) Ripura kutja atja tu kara noumune uṋe indu tji tu hi nondjeverero okuza kombongo okutuvatera okupirukira ovanavita na eṱe, mbe ri Satan Omudiaboli nouye we ourunde mbwi. Satan na imba mbe ri kehi youvara we mave wire ovakarere va Mukuru moruveze rwopopezu. Posi yokutja, moruveze ndwo eṱe matu kara nondangi tjinene kutja ovakambure ovakwetu ve tu vatera.

5. Ongwaye tje rira ouzeu povikando tjiva okukara nongamburiro movakambure ovakwetu?

⁵ Nungwari tjiva mape ya ave ha kara nongamburiro movakambure ovakwao, mena rokutja ngahino omukambure omukwao wa serekarera otjiundikwa tje ku varwe, poo ka ṱakamisire omakwizikiro nga tjita. Nu ngahino umwe mombongo mape ya wa hungira poo wa tjita otjiṋa tji tje ve hihamisa tjinene. Indu tji pa tjitwa nao, mape ya ai rire ouzeu ku eṱe okukara nongamburiro mu varwe. Nu hapo, otjikeṋa tji matji yenene okutuvatera okukara nongamburiro movakambure ovakwetu rukwao?

6. Orusuvero maru yenene vi okutuvatera okukara nongamburiro mu varwe? (1 Ovakorinte 13:4-8)

⁶ Orusuvero ondu tjita kutja tu kare nongamburiro mu varwe. 1 Ovakorinte ekondwa 13 ri  hungirira koviṋa ovingi ohunga norusuvero mbi mavi yenene okutuvatera okukurisa poo okukara ongamburiro mu varwe rukwao. (Lesa 1 Ovakorinte 13:4-8.) Otjotjihorera, ezeva 4 ri tja: “Orusuvero ru nomuretima, ru nounyaṋutima.” Jehova u nomuretima na eṱe nandarire indu tji twa katuka komurungu we. Ku nao, eṱe matu sokukara nomuretima ku novakambure ovakwetu indu tji va hungire poo tji va tjiti otjiṋa tji matji tu kurungisa poo tji matji tu hihamisa. Ezeva 5 wina ri tja: “[Orusuvero] karu handjisiwa; orusuvero karu zemburuka ouvi.” Eṱe katu ‘sokuzemburuka ouvi,’ pu mape hee okuzemburuka oviṋa ovivi ovakambure ovakwetu mbi va tjita ku eṱe. Omuzuvarise 7:9 ri tu raera kutja ‘atu hakahana okupindika.’ Ma rire nawa okuṱakamisa omambo nge ri mOvaefese 4:26 ngu maye tja: “Nandi mwa ṱomazenge, . . . hanganeye eyuva ngunda ari hiya hita.”

7. Omirari mbi ri mu Mateus 7:1-5 mavi tu vatere vi okukurisa ongamburiro yetu movakambure ovakwetu?

⁷ Eṱe wina matu yenene okurihonga okukurisa ongamburiro yetu movakambure ovakwetu, indu tji matu ve vara tjimuna Jehova tje ve vara. Mukuru we ve suvera nu ka yandja ombango tjinene kouvi wawo, neṱe wina katu sokuyandja ombango tjinene kouvi wawo. (Eps. 130:3) Nungwari matu sokukondja okuyandja ombango kovikaṋena vyawo oviwa, natu ripurire koviṋa oviwa mbi mave yenene okutjita. (Lesa Mateus 7:1-5.) Eṱe tu kambura kutja owo ve vanga okutjita ouwa nu kamaave vanga okutuhihamisa, orondu orusuvero “ru nongamburiro moviṋa avihe.” (1 Kor. 13:7) Omambo nga kaye hee kutja Jehova u undjira ko kutja tu kambure mu varwe uriri nao, nungwari u undjira ko kutja tu kambure mu imba mba raisa kutja eṱe matu yenene okukara nongamburiro mu wo. *

8. Mo yenene vi okurihonga okukara nongamburiro movakambure ovakweṋu?

⁸ Okukara nongamburiro momundu, ku ri tjimuna okukara nondengero, novyo vi hepa oruveze. Nu hapo mo yenene vi okukara nongamburiro movakambure ovakweṋu? Kondja okuvetjiwa nawa. Hungira ku na wo pozombongarero zombongo. Ungura pu na wo motjiungura tjokuzuvarisa. Kara nomuretima ku na wo, nu u ve pe oruveze ve riraise kutja mo yenene okukambura mu wo. Pomautiro, mape ya kanawa okuserekarera oviṋa vyoye ovikoto poo oviundikwa vyoye komundu ngu mu hi ya tjiwasana nawa. Indu tji we ve tjiwa nawa, mape ya a rire oupupu kove okuveraera otjiṋa ngamwa atjihe. (Luk. 16:10) Posi yokutja, ove mo yenene okutjita vi indu omukambure omukweṋu tje ku hihamisa, poo tja tjiti kutja u pandjare ongamburiro mu ye? Yandjera kutja pe kapite oruveze, nungwari o hakahana okuteya oupanga weṋu. Nu o yandjere ovitjitwa vyovandu tjiva vi tjite kutja o ha kara nongamburiro movakambure ovakweṋu avehe. Ku nao, matu katara kovihorera vyovakarere va Jehova tjiva ovaṱakame mba kara nongamburiro movakambure ovakwao, nandarire kutja tjiva vawo ve ve hihamisa.

9. (a) Hana wa raisa vi ongamburiro mondyero ya Jehova yomerikotameneno, nandarire kutja imba Jehova mba ungurisa okumukuramena po aave tjiti ozondataiziro? (b) Otjihorera tja Hana matji ku hongo tjike ohunga nokukara nongamburiro mondyero ya Jehova yomerikotameneno? (Tara kotjiperendero.)

⁹ Hapo wa rora okuhihamisiwa i yovitjitwa vyomurumendu omukambure ngu nomerizirira motjira tja Jehova? Tji pe ri nao, otjihorera tja Hana matji yenene okukuvatera. Omupristeri Omunene Eli, ongwaa hongorere po omerikotameneno wa Jehova moIsrael oruveze ndwo. Posi yokutja, ouṋepo weṱunḓu re kawa ri otjihorera otjiwa. Ovanatje ve ovazandu mbaave karere otjovapristeri, aruhe aave tjiti oviṋa oviyaukise, posi yokutja ihe kena pe ve vyura oukukutu. Jehova ka hakahanene okuisa ko Eli kotjiungura tjoupristeri. Posi yokutja,  Hana kena pa isa okukerikotamena kondanda yomaturiro, nandarire kutja Eli ngunda ongwa ri omupristeri omunene. Indu Eli tja muna Hana ama kumbu mena rombameno ndja ri na yo, eye aa nangarasi Hana wa nḓorongo. Nokuhinokukonḓonona ouatjiri auhe, eye wa hungira omukazendu ngwi, ngwa ri mombameno, navi. (1 Sam. 1:12-16) Nandarire nao, Hana wa tjita oruyano kutja tja munu omuatje omuzandu, me mu eta okuyekukarera pondanda yomaturiro pu mee ku kara kehi yondjeverero ya Eli. (1 Sam. 1:11) Hapo ongaro ovanatje va Eli ndjaave raisa aai hepa okuṱunwa? Ii, nu korusenina Jehova we ve vera. (1 Sam. 4:17) Posi yokutja, Mukuru wa sera Hana ondaya ne mu pe omuatje omuzandu wena Samuel.—1 Sam. 1:17-20.

10. Ombara David ya raisa vi ongamburiro mu varwe, nandarire kutja ovandu tjiva kave raisire ouṱakame ku ye?

¹⁰ Hapo ove wa rora okukara nepanga ropopezu nde ku hihamisa poo ndi ha raisire ouṱakame kove? Tji wa rora, tara kotjihorera tjOmbara David. Umwe womapanga we wa ri omurumendu wena Ahitofel. Posi yokutja, indu omuatje wa David Absalom tja kondjisa okurira ombara, Ahitofel we rikuta ku na Absalom mokupirukira David. Iho mape ya tja ri otjihihamise tjinene ku David, indu omuatje we omuzandu nomurumendu ngwaa nangarasi epanga re tji va uta okumupirukira. Posi yokutja, David ka yandjerere otjiṋa hi okumutjaera okukara nongamburiro mu varwe. Eye wa kayenda komurungu okukara nongamburiro mepanga rarwe eṱakame, Husai ngu hi na we rikuta ku novemupirukire. Ya ri otjiṋa otjiwa ku David okukara nongamburiro mu Husai, orondu Husai wa ri epanga ewa nu nandarire eye wa twa omuinyo we moumba okuvatera David.—2 Sam. 17:1-16.

11. Omomuano uṋe, umwe wovakarere va Nabal ma raisa ongamburiro?

¹¹ Wina tara kotjihorera tjomukarere umwe wa Nabal. David novarwe ve aave tjevere ovakarere vomurumendu Omuisrael wena Nabal. Kombunda yanao, David wa ningira omurumendu omutumbe ngo okuvepa ovikurya ngamwa mbi ma yenene okuvepa. Indu Nabal tja panḓa okuvepa ovikurya, David wa pindika tjinene nga tja tanda okuzepa ovarumendu avehe vonganda ya Nabal. Omukarere wa karaera otjiṋa hi komukazendu wa Nabal, Abigajil. Eye wa ri okaṋepo keṱunḓu ndo nu aa tjiwa kutja Abigajil ma yenene okuyama omuinyo we. Pendje nokutupuka, eye wa ri nongamburiro kutja Abigajil ma yenene okuṱuna ongaro ndjo. Eye aa yenene okukara nongamburiro ndjo, mena rokutja Abigajil aa tjiukwa otjomukazendu omunaunongo. Imbi mbya kongorera ko, vya raisa kutja eye wa  sora tja raisa ongamburiro mu Abigajil. Abigajil wa raisa ouvanḓe indu tja tjaera David okutoora omukambo mbwa tanda. (1 Sam. 25:2-35) Eye wa ri nongamburiro kutja David ma toora omukambo omusemba.

12. Jesus wa raisa vi kutja wa ri nongamburiro movahongewa ve nandarire kutja aave tjiti ozondataiziro?

¹² Jesus wa ri nongamburiro movahongewa ve, nandarire kutja aave tjiti ozondataiziro. (Joh. 15:15, 16) Indu Jakobus na Johanes tji va ningira Jesus okukara noruveze rwapeke meṋe ye mOuhona we, Jesus kaa munu kutja ve karera Jehova nondando ombi nu kee ripura okuveisapo kutja ave ha rire ovaapostele rukwao. (Mar. 10:35-40) Kombunda, ongurova Jesus ndja kamburwa, ovahongewa ve avehe ve mu esa. (Mat. 26:56) Posi ya, Jesus kena pa pandjara ongamburiro mu wo. Eye aa tjiwa ozondataiziro zawo, posi ya eye “we ve suverere nga komaandero.” (Joh. 13:1) Kombunda yombendukiro ye, Jesus wa yandja otjiungura otjinanḓengu kovahongewa ve 11, tjokukaisa po ovandu ovahongewa nokutjevera ozonḓu ze. (Mat. 28:19, 20; Joh. 21:15-17) Eye ka zunḓire okukara nongamburiro movarumendu mbe ha ri ohomonena mbo, orondu owo va karera Jehova nouṱakame nga konḓiro yawo. Hana, David, omukarere wa Nabal, Abigajil na Jesus tjiri va raisa otjihorera otjiwa tjokukara nongamburiro movandu mbe he ri ohomonena.

13. Otjikeṋa tji matji yenene okutjita kutja i rire ouzeu ku eṱe okukara nongamburiro mu varwe?

¹³ Hapo wa rora okuserekarera oviundikwa vyoye komukambure omukweṋu nu kombunda o kazuva kutja eye wa serekarere oviundikwa mbyo komundu warwe? Iho mape ya atji rire otjihihamise. Otjikando tjimwe, omukazendu omukambure wa serekarera otjiṋa otjiundikwa komunene wombongo, nu eye wa ri nongamburiro kutja omunene wombongo ngo kamaa raere otjiṋa ho ku varwe. Eyuva ependukirwa, omukazendu womunene wombongo wa tonena omukazendu omukambure ongoze okumutunduuza, mena rokutja aa tjiwa oviṋa omukazendu omukambure ngo mbya serekarera komunene wombongo. Ya ri ouzeu komukazendu omukambure ngo okukara nongamburiro rukwao momunene wombongo ngo. Posi yokutja omukazendu omukambure ngo wa tjita otjiṋa otjiwa okuningira ombatero. Eye wa kahungira ku nomunene wombongo warwe ohunga notjiṋa hi, nu omunene wombongo we mu vatera kutja ma kare nongamburiro rukwao movanene vombongo.

14. Otjikeṋa tji tja vatera omurumendu omukambure umwe okukara nongamburiro mu varwe rukwao?

¹⁴ Omurumendu omukambure wa pindikire ku novanene vombongo vevari oruveze orure, nu aa munu kutja kamaa yenene okukara nongamburiro mu wo rukwao. Posi yokutja, eye wa uta okuripura nomambo nga hungirwa i yomurumendu omukambure, eye ngwa tengere tjinene. Nomambo omananḓengu nga ya tja: “Satan ongu ri omunavita, nungwari kavakambure ovakwetu.” Omurumendu omukambure ngo, we ripurira kotjiṋa hi tjinene, nokutja ma sokutjita vi. Eye wa kumba ku Jehova kutja me mu vatere nu Jehova we mu vatera kutja ma yenene okuhangana ku novanene vombongo vevari mbo.

15. Ongwaye okukara nongamburiro mu varwe rukwao tji mape ya aku kambura oruveze? Yandja otjihorera.

¹⁵ Hapo wa rora okupandjara omerizirira ngwa ri na wo mombongo? Iho mape ya atji rire otjiṋa otjihihamise tjinene. Grete na ina va ri Ovahongonone va Jehova ovaṱakame moGermany, tji ya ri kehi youhonapare wohoromende yo-Nazi okuza mo-1930, indu oviungura vyetu tji vya tjaererwe. Grete wa ri notjiungura otjiwa tjokutaepa okambo kOruhungu kutja ovakambure ovakwao ve ungurise. Posi yokutja, indu ovarumendu ovakambure mbaave kayendisa otjiungura hi mombongo tji va zuva kutja ihe ya Grete u pirukira ouatjiri, owo ve mu yeka oviungura vye, mena rokutja aave tira kutja ihe ma yandja ondjivisiro ohunga nombongo kovapirukire. Ingo kamauzeu ayeerike Grete nga muna. Moruveze rwOvita vyOuye Ovitjavari, ovarumendu ovakambure mbaave hongorere po  ombongo kaave yandja omambo ku Grete na ina, nu kaave vanga okuvehungirisa indu tji va hakaene ku na wo momivanda. Otjiṋa ho tja hihamisa Grete tjinene nga tji kwa kambura orure ku ye okuisira ovarumendu ovakambure mbo, nokukara nongamburiro mu wo rukwao. Nungwari kombunda eye wa kamuna kutja Jehova mape ya we ve isira, okutja eye aa hepa okuveisira wina. *

16. Omena raye tji matu sokuungura oukukutu kutja tu kare nongamburiro movakambure ovakwetu?

¹⁶ Indu tji wa rora okukara mongaro ohihamise otjingeyo, kondja okukurisa ongamburiro yoye movakweṋu rukwao. Ove mape ya mo hepa oruveze, posi yokutja ma rire otjiṋa otjiwa okutjita. Otjotjihorera, indu tji twa ri ovikurya, na vi tu verisa, eṱe mape ya tu kara nongengezero ohunga novikurya mbi matu ri rukwao. Posi yokutja, eṱe kamaatu isa okurya ovikurya oparukaze. Ku nao, eṱe katu sokuyandjera otjitjitwa tjimwe otjivi okungundiparisa ongamburiro yetu movakambure ovakwetu avehe, mbu matu tjiwa kutja kave kwaterwe ohomonena. Indu tji matu kurisa ongamburiro yetu mu varwe rukwao, matu kara nondjoroka nu maku tu vatere okutjiwa kutja eṱe matu yenene vi okutunduuza varwe mombongo kutja ve kare nongamburiro movakambure ovakwao.

17. Omena raye okukara nongamburiro mu varwe tji ku ri okunahepero, nu matu katara ku ye morupa ndu maru kongorere ko?

¹⁷ Okukara nongamburiro mu varwe mouye wa Satan mbwi ouzeu, posi yokutja eṱe matu yenene okukara nongamburiro movakambure ovakwetu, mena rokutja twe ve suvera nu owo ve tu suvera. Okukara nongamburiro mu varwe ku tu pa ondjoroka nombwaneno nai, nu maku katjita kutja tu kare mondjeverero indu tji matu kamuna omauzeu moruyaveze. Ove mo sokutjita vi tji wa hihamisiwa i varwe nga tji u hi nongamburiro mu wo rukwao? Kondja okuhara oumune wa Jehova ohunga noviṋa, ṱakamisa omirari vyOmbeibela, kurisa orusuvero rwoye kovakambure ovakweṋu, nu rihongera kovihorera vyOmbeibela. Eṱe matu yenene okutuurunga omihihamo mbi twa muna nokukurisa ongamburiro yetu mu varwe rukwao. Indu tji twa tjiti nao, matu kara nomapanga omengi “omaṱakame povazamumwe.” (Omiano 18:24) Posi yokutja, okukara nongamburiro mu varwe uriri kaku ya yenena. Owo wina mave sokutjiwa kutja mave yenene okukara nongamburiro mu eṱe. Morupa ndu maru kongorere ko, matu katara kutja matu yenene vi okuraisa kutja ovakambure ovakwetu mave yenene okukara nongamburiro mu eṱe.