Ami mba kwatwa mombura ndji 1934. Ovanene vandje vaza koSwitzerland nu va katura moTimmins, otjihuro moOntario, tja Canada. Mombura ndji 1939, Mama wa uta okulesa okambo nga Oruhungu nokuyenda kozombongarero zOvahongonone va Jehova. Eṱe twa ri ovanatje hambombari, nu Mama ee tu twaerere pu na ye. Nu kombunda yoruveze orusupi, eye wa rira umwe wOvahongonone va Jehova.

Tate kaari nohange kutja Mama wa rira umwe wOvahongonone va Jehova, posi ya Mama wa suverere ouatjiri nu we rimanena okurira omuṱakame ku Jehova. Eye wa kayenda komurungu okutjita nao, nandarire indu oviungura vyOvahongonone va Jehova tji vya tjaererwe moCanada mombura ndji 1940. Nu eye aa tjindi Tate nawa nondengero, nandarire kutja ee mu hungire omambo omavi tjinene. Otjihorera tje otjiwa tje tu vatera okutoorora okukarera Jehova wina. Eṱe twa ri nondjoroka tjinene, indu kombunda ongaro ya Tate tji ya runduruka nu tja uta okututjinda nawa.

Mokurooro kombura ndji 1950, ami mba ya komaworonganeno worukondwa moNew York City nga ri nepu ndi, Theocracies increase. Tji mba za nokuhakaena ku novakambure ovakwetu okuza komahi warwe, nokupuratena komahungi omawa wovahongwa voskole ya Gilead, iho tje ndji tunduuza tjinene okuungura ovingi motjiungura tja Jehova. Nu mba ri nonḓero tjinene okuungurira Jehova oruveze aruhe. Nu tji mba yaruka konganda, mba hakahana okutjita omaningiriro okurira omukandjira woruveze aruhe. Orutavi rwomberoo ya Canada rwe ndji kotokera, aru tja hi papitisiwe rutenga. Nu tji ya ri 1 ku Oktoba 1950, ami mba papitisiwa. Kombunda yomueze umwe, ami mba rira omukandjira woruveze aruhe, nu mba ningirwa okukaungurira koKapuskasing. Okahuro ngo ka ri kokure tjinene okuza poṋa eṱe pu twa turire.

 Mombura ndji 1951 moruteṋi, orutavi rwomberoo rwa ningira ovakambure mbe hungira eraka rOtjifrench okutjindira korukondwa rwa Quebec ku ku hungirwa eraka ndo. Kwa ri nouhepe ouingi wovazuvarise. Ami ee hungire Otjifrench nOtjiingirisa, ku nao mba yakura omaningiriro ngo nu mba hindwa koRouyn. Ami hi nomundu ngwee tjiwa ngo. Otjiṋa tji mba ri na tjo, oruveze kee sokuyenda otja tji mba tamuna pomautiro. Posi ya oviṋa avihe vya kayenda nawa. Ami na Marcel twa rira omapanga omawa, nu mba ri nondjoroka okukarera moQuebec oure wozombura ine, nu kombunda mba kakarera otjomukandjira wapeke.

Ngunda mbi ri moQuebec, mba tjaterwa tjinene okumuna omaṋangero koskole ya Gilead oitja-26 moSouth Lansing, tja New York. Oskole ndjo ya yanda tji ya ri 12 ku Februari 1956, nu ami mba hindwa kehi ndi oGhana, b ndi ri koutokero wa Africa. Posi ya ami rutenga ee sokuyaruka koCanada okukaṱuna ozombapira nḓee hepa okutjindira koGhana. Ee munu kutja me kakara ovivike vivari poo vitatu moCanada, ngunda ame undju ozombapira zandje.

Ami mba undja ozombapira nḓo oure womieze hambombari moToronto. Nu oruveze ndwo, eṱunḓu ra Cripps re ndji yandjera okukara pu na wo, nu mba yenena okutjiwa omukazona wawo Sheila. Eṱe twa suverasana. Indu tjee vanga okumuvareka, ozombapira zandje ze ya. Ami na Sheila twa kumbira otjiṋa ho, nu twe ripura kutja ami me sokuyenda kotjiungura tjandje tji mba pewa. Posi ya, eṱe twa tya kutja matu tjangasana otutuu, natu tara kutja matu yenene okukupasana moruyaveze. Iho katjari otjiṋa otjipupu okutjita, posi ya kombunda twa kamuna kutja imbo wa ri omukambo omusemba.

Kombunda yomueze wokutoora ouyenda momahina, oskepi, nonḓera, ami mba vaza moAccra tja Ghana. Ingo mba ka zikwa otjomutarere wotukondwa. Ku nao, ee hepa okuryanga moGhana nomahi omararanganda tjimuna oIvory Coast (nai ndi ri Cộte d’Ivoire) na Togoland ( nai ndi ri oTogo). Potuingi ee ryanga erike mohauto yorutavi rwomberoo. Ami tjiri ee tjaterwa tjinene okukavarura ovakambure ovakwetu.

 Nu mozonavyeka ee kara norupa momaworonganeno worukondwa. Eṱe katwa ri nOmatuwo wOmaworonganeno. Ku nao, ovarumendu ovakambure aave tungu omututu momayuva womaworonganeno nu ave kutjire notutavi twomavare okutjita otjizire. Mena rokutja ka pa ri oiskasa poruveze paave zikire, ovarumendu ovakambure aave ṱizire ovinamuinyo popezu kutja ve yenene okuzepa otjovikurya kovandu mbe ya komaworonganeno.

Pa tjitwa oviṋa tjiva oviyorise pomaworonganeno ngo. Otjikando tjimwe Mbuti Herb Jennings, c omuhindwa omukwetu, wa ri ama yandja ehungi indu ongombe tji ya pita poruveze paape zikirwa. Oyo ya tupuka poruveze ndwa ri pokati kovapuratene nomuyandje wehungi. Mbuti Herb wa isa okuhungira, nu ongombe aai munika tjimuna ya kurungire. Posi ya ovarumendu ovakambure vane vomasa va yenena okuikambura nokuiyarura koruveze paape zikirwa, ngunda ovapuratene amave tono omake.

Mokati kotjivike ami ee raisire ovandu mba turire mouresevate wopopezu ofelema ndji The New World Society in Action. Kutja mbi raise ofelema ndji, ee twa ko erapi evapa pokati kovihenḓe vivari poo omiti vivari okuiraisa. Ovature vouresevate mbwi tjiri ve i suverere. Kovengi ya ri otjikando tjawo otjitenga okutarera ofelema. Owo aave tono omake tjinene indu tjaave munu ovandu amave papitisiwa mofelema. Ofelema ndjo tjiri ya vatera imba mbe i tarera okumuna kutja oweṱe otjira tji tji nombwaneno nokutja tu ri mouye auhe.

Kombunda yokukara ozombura ape mbari moAfrica, ami mba ri nondjoroka okukakara pomaworonganeno omanene moNew York City mombura ndji 1958. Nu wina mba ri nondjoroka okumuna Sheila, ngwe ya okuza koQuebec, kakarere otjomukandjira wapeke. Eṱe aatu tjangasana otutuu, posi ya nai twa ri pamwe rukwao, ku nao ami mbe mu ningira kutja mbi mu kupe nu eye wa tja ii. Ami mba tjangera Mbuti Knorr d orutuu nu mbe mu ningira kutja ma hinde Sheila koskole ya Gilead, nu okuzambo me ye kwami koAfrica. Eye wa tja pe ri nawa. Kombunda yoruveze, Sheila wa vaza moGhana. Eṱe twa kupasana moAccra, tji ya ri 3 ku Oktoba 1959. Aatu munu kutja Jehova tjiri we tu sera ondaya, mena rokutja okurikotamena ku ye kwa ri otjiṋa otjinanḓengu tjinene mehupo retu.

Mombura ndji 1961, eṱe twa hindwa kehi ndi oCameroon. Ovarumendu ovakambure ve ndji ningira  okuzikamisa orutavi rwomberoo orupe, ku nao mba ri noviungura ovingi. Mena rokutja mba ningirwa okuhongorera po oviungura moCameroon, mba ri noviṋa ovingi mbye sokurihonga. Nu mombura ndji 1965 Sheila wa rira otjingundi. Ya ri ouzeu kweṱe okuripura kutja matu kara nokanatje. Posi ya otja tjaatu rirongerisa komerizirira wetu omape nga nondjoroka nokupaha okuyaruka koCanada, pa tjitwa otjiṋa otjihihamise.

Sheila wa pandjarisa ezumo. Onganga ye tu raera kutja okanatje ketu ka ri okazandu. Otjiṋa ho tja tjitwa ozombura zokombanda 50 nḓa kapita, posi ya katu ya rora okuzemba. Nandarire kutja otjiṋa ho tje tu hihamisa tjinene, eṱe twa kayenda komurungu notjiungura tjetu tji twa suverere tjinene.

Ovakambure moCameroon potuingi aave tatumisiwa mena rokuhinokukara norupa moviṋa vyopolotika. Ongaro ndjo ya ri onḓeu tjinene moruveze rwomatoororero womunane wehi. Tji ya ri 13 ku Mei 1970, pa tjitwa otjiṋa tji tu hi na aatu vanga kutja tji tjitwe. Oviungura vyOvahongonone va Jehova vya tjaerwa kotjiveta. Orutavi rwetu rwomberoo orupe mu twa tjindira mo, rwa kamburwa i yohoromende. Ami na Sheila novahindwa avehe, twa ṋiṋikiziwa okupita mehi moure wotjivike. Ya ri ouzeu kweṱe okuisa ovakambure ovakwetu, mena rokutja twe ve suverere tjinene, nu aatu rikende ohunga na imbi mbi mape ya avi tjitwa ku wo.

Eṱe twa kara omieze hamboumwe porutavi rwomberoo rwa France. Ingo ami mba kayenda komurungu okuvatera ovakambure ovakwetu moCameroon noviṋa mbyaave hepa otja pu me yenene. Mombura tjingeyo mu Desemba, eṱe twa hindwa korutavi rwomberoo rwa Nigeria, ndwa uta okuvatera noviungura moCameroon. Ovakambure ovakwetu moNigeria ve tu yakura norusuvero, nu twa yorokera oviungura vyetu oure wozombura kaaṋi.

Mombura ndji 1973, eṱe aatu hepa okutjita ondando ndja ri onḓeu tjinene. Sheila wa ri omuverandu. Ngunda atu ri komaworonganeno omanene moNew York, Sheila wa uta okurira ne ndji raere kutja: “Ami hi nokuyenena okukayenda komurungu, mba urwa nu oruveze oruingi mbi vera.” Eye wa karera pu na ami momahi nge ri koutokero wa Africa oure wozombura zokombanda 14. Ami ee tjaterwa tjinene i youṱakame we motjiungura tja Jehova, posi ya aatu hepa okutjita omarundurukiro. Kombunda yokuhungirira kongaro yetu nokukumbira ko tjinene, eṱe twa tya okuyaruka koCanada, Sheila ku ma yenene okukamuna omapangero omawa. Okuisa otjiungura tjetu otjovahindwa nokukarera Jehova oruveze aruhe, ya ri ondando onḓeu tjinene okutjita.

Tji twa za nokuvaza moCanada, ami mba muna oviungura pepanga randje ekuru ndaari ungura nozohauto, motjihuro tji tja ri kokunene kwa Toronto. Eṱe twa muna oruveze okuhira, atu randa omitwaro vyomondjuwo ovikuru, nu twa yenena okuuta ehupo retu epe nokuhinozondjo. Eṱe aatu vanga okukara nehupo ndi hi noviṋa ovingi, mena rokutja aatu vanga okukarera Jehova oruveze aruhe rukwao. Nokuhinokuundjira ko, otjiṋa ho tja tjitwa tjimanga.

Ami mba uta okuvatera nomatungiro wEtuwo rOmaworonganeno epe, Oroviungura arihe moNorval, tja Ontario. Korusenina, mba zikwa otjomutarere wEtuwo rOmaworonganeno. Ouveruke wa Sheila au runduruka, nu twa muna kutja eye ma yenene  okuyakura omerizirira omape nga. Ku nao, mombura ndji 1974 mu Juni, eṱe twa uta okukara pEtuwo rOmaworonganeno. Tjiri eṱe twa ri nondjoroka tjinene okukarera Jehova oruveze aruhe rukwao.

Otjiṋa otjiwa, ouveruke wa Sheila au ririre ko ouwa. Ozombura mbari kombunda yanao, eṱe twa yenena okuyakura otjiungura tjokuvarura ozombongo. Ozombongo za ri moManitoba, orukondwa rwa Canada ndwaaru tjiukirwa kombepera onyingi. Posi ya ovakambure ovakwetu koṋango va ri norusuvero. Eṱe twe rihonga kutja kainatja kutja matu karere pi, otjiṋa otjinanḓengu okukayenda komurungu okukarera Jehova akuhe ku tu ri.

Kombunda yokukarera motjiungura tjokuvarura ozombongo oure wozombura kaaṋi, eṱe twa ṋangwa koBetel ya Canada mombura ndji 1978. Ousupi kombunda yanao, ami mbe rihonga otjiṋa otjizeu, posi ya otjinanḓengu. Ami mba ningirwa okukayandja ehungi roiri imwe nohinga mOtjifrench kombongarero yapeke moMontreal. Posi ya, ehungi randje kaari nana ombango yovapuratene, nu omurumendu omukambure okuza kOrupa rwOviungura we ndji ronga ohunga nehungi ndo. Otjiperi kutja, ami ee sokumuna kutja kawami omuhungire omuwa tjinene. Posi ya ami hi yakurire eronga ndo nawa. Ami ee munu kutja eye aa yandja ombango tjinene kozondataiziro nḓu mba tjiti, nu ke ndji raerere oviṋa mbi mba ungura nawa. Ku nao, ehungi retu kari kayendere nawa nu ami mba pindikire. Ami mba tjita ondataiziro yokupangura omuano eronga ndo mu ra yandjwa, nomuano mbwe fula ohunga nomundu ngwe ndji pe eronga ndo.

Kombunda yomayuva omaṱiṱi, okaṋepo kOkomiti yOrutavi rwOmberoo ka hungira ku na ami ohunga notjiṋa ho. Ami mba yakura kutja hi raisire ongaro ombwa keronga ndo, nu mba ningira ondjesiro. Okuzambo mba kahungira ku nomurumendu omukambure ngwe ndji ronga. Eye we ndji isira. Otjiṋa ho tje ndji honga ounanḓengu wokurisusuparisa nu himee roro okuzemba. (Omiano 16:18) Ami mba kumba ku Jehova povikando ovingi ohunga notjiṋa ho, nu mbe rimanena okuhinokuraisa ongaro ombi indu omundu tje ndji rongo.

Ami nai mba kara poBetel ya Canada oure wozombura zokombanda 40, nu okuza mombura ndji 1985, mba muna omerizirira wokukarera otjokaṋepo kOkomiti yOrutavi rwOmberoo. Mombura ndji 2021 mu Februari, omukazendu wandje omusuverwa Sheila wa ṱa. Eye u hihama tjinene, nu wina owami omuverandu. Posi ya mbi kara noviungura ovingi motjira tja Jehova, mbi tjita kutja ehe “ripura tjinene nomayuva” otja tji ma ye kayenda. (Omuzuv. 5:20) Nandarire kutja mba tuurunga oviṋa ovingi ovizeu mehupo randje, ami mba muna oviṋa ovingi mbya tjita kutja mbi kare nondjoroka. Okutwa po Jehova poruveze orutenga mehupo randje, nokumukarera oruveze aruhe nondjoroka oure wozombura 70, tjiri kwe ndji etera ondjoroka yatjiri. Ami mbi kumba kutja ovakambure omitanda ve kayende komurungu okutwa po Jehova poruveze orutenga wina, mena rokutja mbi nongamburiro kutja owo wina mave yorokere ehupo ewa rondjoroka ndi za mokukarera Jehova.