1, 2. (a) Anni i awayyana nga manonò tam ta bagu nga magatawa, anna ngatta? (b) Anni ira nga pakkiavu i matabbag taw nga kapitulo?

KAKAYÀMU kari i magatende ta kasal? Aru i mayà nga umay megafu ta masaya yatun nga okasion. Masingammu i nobio anna nobia nga nabbisti tu mapia. Masingammu paga i ayayà ta mukàda! Kuruga magayayà ira, anna napappannu tu iddanama i pappangetadda.

² Ngem aru gapa i ari nga makasta i nattuppalan na pagatawada. Maski nu kayà tam nga makasta nakuan i pattuppalan na bagu nga nakkasal, awayyana tu manonò tam: ‘Magayayà panò noka i pagatawada? Mabbayag panò yatun?’ Nakadepende yatun ta pattalòda ta kataggi-tadday anna ta pangiyaplikada ta tabarang ira na Dios. (Bibbigammu i Proverbio 3:5, 6.) Mawag tu kuadda yatun tape makapattalupaddiadda ta ayâ na Dios. Innattam nu anni i tabbag na Biblia taw nga appa nga pakkiavu: Ngatta mangatawa onu makitawa i tadday nga tolay? Nu makitawaka, sinni i mepangngò nga paki-atawammu? Anni i makuam tape makasta i pattuppalan na pagatawam? Anni i puede nga kuan na magatawa tape mattalupaddiadda nga magayayà?

3. Ngatta ari tu makasta i mangatawa megafu ta ababbaw laman nga rason?

³ Aru i mangurug nga imposible nga magayayà ka nu awan tu atawam. Ari tu kurug yatun! Kinagi ni Jesus nga regalu i awan tu atawana anna mawag tu tagibaloran yatun.  (Mateo 19:11, 12) Kinagi gapa ni Pablo i bentaha ira na awan ta atawana. (1 Corinto 7:32-38) Ari gapa nga ikakkagi ni Jesus onu ni Pablo nga ariattam mangatawa onu makitawa; kakuruganna, mebilang tu “tuttuddu na demonio ira” i pangigamma tu pagatawa. (1 Timoteo 4:1-3) Maski nu kunnatun, mas aru i tiempo na awan tu atawana nga masserbi kani Jehova megafu ta awan kuruga tu pakavurungadda. Ari gafu nga makasta i mangatawa megafu laman ta ababbaw nga rason, kagitta na pamilit na karuan.

4. Anni i mapia nga efekto na makasta nga pagatawa ta pamadakal tu anà?

⁴ Ngem egga kari gapa makasta nga rason nu ngatta mangatawa onu makitawa? Wan. Regalu gapa nga naggafu ta Dios i pagatawa. (Bibbigammu i Genesis 2:18.) Egga gafu ira bentahana anna awayyana nga paggafuan yatun na pagayayà. Angngariganna, i makasta nga pagatawa i kapianan nga pundasion na familia. Mawag na ána i maganàda nga mamadakal, mangiddu, maddisiplina, anna mangigiya nira. (Salmo 127:3; Efeso 6:1-4) Ngem ari laman tu pamadakal tu anà i rason ta pagatawa.

5, 6. (a) Anni ira i praktikal nga bentaha na madukko nga pakkofun segun ta Eclesiastes 4:9-12? (b) Kunnasi nga mabbalin i pagatawa tu kagitta na tallu nga galù nga napattalapig?

⁵ Ikonsideram i teksto anna konteksto nga nakebaseyanna yaw nga kapitulo: “Mas mapia i dua anne ta tadday megafu ta egga makasta nga bendisiodda megafu ta malappò nga pattrabahuda. Ta nu mesiddukal i tadday, awayya na tadday nga pataddaggan i kavulùna. Ngem anni panò i mesimmu ta tadday nga matomba nga awan tu kavulùna nga manguffun sa? Fuera paga tatun, nu magidda ira, mappatu i baggida, ngem kunnasi nga makapappapatu i tattadday? Awayyana tu maffù na maski sinni i tattadday laman, ngem maffù yaya na dua. Anna i nakkatallu nga lubig ay mariga nga magattà.”​—Eclesiastes 4:9-12.

⁶ Meyannung ta pakkofun i tukuyanna yaw nga teksto.  Ngem siempre, mebilang i pagatawa nga pinaka-madukko nga pakkofun. Kagitta na nabibbig tam ta teksto, awayyana nga makka-uffun i magatawa, mamanna-bannay, anna mapprotekta ta kataggi-tadday. Mas maladda i pagatawa nu ari laman nga ta nallatanan na dua yatun nga relasion. Taw nga teksto, awayyana nga magattà i dua nga galù nga napattalapig. Ngem mariga nga magattà i tallu nga galù nga napattadday. Kagitta na tallu nga galù nga napattalapig i pagatawa nu ipoppolluda i ganna-gannug nga mamagayayà kani Jehova. Kuruga maladda yatun nu talaga nga italluda si Jehova ta pagatawada.

7, 8. (a) Anni i netabarang ni Pablo ta Cristiano ira nga mappuppursigi nga labanan i seksual nga pakkaraga? (b) Anni nga realistiko nga pagimamma ta pagatawa i kagian na Biblia?

⁷ Ta pagatawa laman gapa nga mepangngò i seksual nga pattadday. Taw nga situasion, mepangngò laman nga imammatan i seksual nga relasion nga paggafuan na pagayayà. (Proverbio 5:18) Nu napappasa ngana na tadday i tiempo nga masikan i seksual nga pakkaragana, awayyana tu lablabananna paga laman yatun. Nu arianna makontrol yatun, puede nga mattuppal yatun ta madaping onu ari mepappangngò nga annangngua. Nainspiran si apostol Pablo nga itura yaw para ta awan tu atawana: “Nu arian nu nga mafugaddan i pakkaraga na baggi nu, mangatawa kamu. Ta mas mapia i mangatawa anne ta mattagaruli megafu ta nepattaggan nga pakkaraga na baggi.”​—1 Corinto 7:9, 36; Santiago 1:15.

⁸ Maski nu anni paga i rason nu ngatta mangatawa i tadday, makasta nu mabbalin yaya tu realistiko. Kagitta na kinagi ni Pablo, mepa-arubang danuri magatawa ta “neravvunan nga kavuru-vurungan nga duttal nga kaggaggaw.” (1 Corinto 7:28) Egga ira problema nga maekspiriensa na magatawa nga ari mepa-arubang ta awan tu atawana. Ngem nu planom i mangatawa, anni i makuam tape malisiammu i aru nga problema anna mabbalin tu mas magayayà i pagatawam? Makoffun i masirib nga pappili tu atawa.

9, 10. (a) Kunnasi nga nepakanawag ni Pablo i ziga na pangatawa ta ari kapangngurug? (b) Anni i kanayun nga pattuppalan na ari pangurug ta tabarang na Biblia?

⁹ Nainspiran si Pablo nga mattura tu prinsipio nga meyaplika nakuan ta pappili tu mepangngò nga atawa: “Ari kamu nga makikavvulu ta ari nga mangurug.” (2 Corinto 6:14) Nu dua nga madduma i kadakal anna sikanna nga ayam i meyusa ta pagaradu, parehu ira nga marigatan anna matakitan. Kunnatun gapa ta pagatawa. Nu madduma i pangurugda, siguradu nga magkaproblema ira. Angngariganna, nu kayà na tadday nga mattalupaddian ta ayâ ni Jehova ngem awan tu interes tatun na atawana, marresulta yatun ta ariadda nga pakka-anugutan. Yatutta pinagaram ni Pablo i Cristiano ira nga mangatawa laman tu kapangngurugda.​—1 Corinto 7:39.

¹⁰ Nonopan na karuan nga mas makasta ngana laman i mangatawa tu ari nga kapangngurug anne gapa ta magitetadday ira. Ari nga kinurug na karuan i tabarang na Biblia, nangatawa ira tu ari masserbi kani Jehova. Kanayun nga ari nga makasta i pattuppalanna yatun. Neyatawa ira ta tadday nga ariadda mekagi sa i meyannung ta pinaka-importante nga ganna-gannug ta pattoleda. Mas paga i daddam nga naekspiriensada ta maddaggun anne turi ta nigèda nangatawa. Makapagayayà ta aru nga bagitolay anna maginganay nga Cristiano i mattalò ta tabarang na Dios meyannung taw. (Bibbigammu i Salmo 32:8.) Kayàda gapa nakuan i mangatawa, ngem mattalupaddiadda labbi nga awan tu atawana adde ta makaleg ira tu atawa nga massesserbi kani Jehova.

11. Anni i makoffun nikaw ta pappili tu mepangngò nga atawa? (Innammu gapa i kahon nga  Sinni i Mepangngo nga Atawakku?)

¹¹ Siempre ari gapa tu ngamin nga masserbi kani Jehova ay mepangngò nga atawa. Nu manonòmu ngana i mangatawa, alegammu i kaparehum tu personalidad, espiritual nga addetan, anna kagittam nga mangayâda kani Jehova.  Nangipublisa i matalò anna masirib nga aripan tu napakaru nga artikulo meyannung taw nga isyu, yatutta masirib nu ikonsideram anna ipakimallòmu nakuan yatun ira tape makoffun nikaw ta paddesisiommu. *​—Bibbigammu i Salmo 119:105.

12. Anni i kostumbre na aru nga nasion meyannung ta pagatawa? Anni nga ehemplo ta Biblia i makoffun nittam?

¹² Ta aru nga nasion, normal laman nga i maganà i mappili tu atawa para ta anàda. Ta nasion nga kunnatun i kostumbreda, aru i umanugù nga mas masirib anna mas ekspiriensadu i maganà ira yari tu mas ammuda i kapianan para ta anàda. Maruddu nga makasta i pattupalan na pagatawa nga neyunnug na maganà, kagittana turi ta tiempo na Biblia. Makagigiammu i maganà ira ta nepangidog ni Abraham ta aripanna tape magaleg tu atawa ni Isaac. Ari tu importante sa i kuartu anna i estado na pattolay. Nappursigi lallagu nga nangngua ta ngamin nga mawayyana tape makaleg tu atawa para kani Isaac nga maddayarayaw kani Jehova. *​—Genesis 24:3, 67.

13-15. (a) Kunnasi nga makoffun ta lalaki nga kayàna ngana mangatawa i prinsipio ta Proverbio 24:27? (b) Anni i mawag nga kuan na babay nga kayàna ngana makitawa?

¹³ Nu talaga kayàmu ngana i mangatawa onu makitawa, makasta nu iyavùmu ta baggim, ‘Talaga kari nga makayà nga ituppal i responsibilidad na egga atawana?’ Ari laman  nga nakadepende yatun ta pagimammàmu ta ayâ, ta sex, ta pamadakal tu ana, onu tape egga laman kavulùmu. Mawag lallagu tu nonopammu i espesipiko nga obligasion na sigga-atawan.

¹⁴ Yaw nga prinsipio i mawag tu nonopan na bagitolay nga kayàna ngana mangatawa: “Ipreparam i trabahum ta lawan, anna ipreparam i ngamin ta akkomanan. Kabalinna, pagarammammu i interu nga kabbalem.” (Proverbio 24:27) Anni i kayàna kagian yatun? Nu kayà na tadday nga lalaki i maffamilia, mawag tu iyavùna ta baggina, ‘nakaprepara ngà kari ngana nga tangngallan anna suportan i atawà anna i ánaku?’ Mawag tu mattrabahu labbi yaya, asikasuanna i akkomanan onu i mulu-mulana. Kunnatun gabbalaman nga prinsipio i matuttul ta kaggawattam. Mawag tu nakaprepara ta responsibilidad i lalaki nga kayàna ngana mangatawa. Mawag tu mattrabahu yaya adde ta kaya paga na baggina. Kagian na Biblia nga nu pagurayan na lalaki i pisikal, emosional, anna espiritual nga kawagan na familiana, mas marake paga yaya anne ta awan tu pangurugna!​—Bibbigammu i 1 Timoteo 5:8.

¹⁵ Nu makitawa ngana gapa i tadday nga babay, mawag tu akseptanna i madammo ira nga responsibilidadna. Nakagi ta Biblia i karuan ira nga abilidad anna kualidad na babay nga kawagan tape moffunanna i atawana anna matangngallanna i familiana. (Proverbio 31:10-31) Kurug tu makasarili i lallaki anna babbay nga mappabibibì mangatawa ngem ari mabba nakaprepara nga mangituppal ta responsibilidad na natawan, megafu ta ariadda nonopan nu anni meyuffudda ta mapangatawa onu pakiatawadda. Ngem i pinaka-importante, mawag nga ammu danuri na nakaplano nga mangatawa nu kunnasida meyaplika i prinsipio ira na Dios meyannung ta pagatawa.

16, 17. Anni ira nga prinsipio ta Biblia i mawag nga nonopan tu mapia danuri kayàda ngana i mangatawa onu makitawa?

¹⁶ Importante nga nonopan tu mapia na mayà mangatawa  onu makitawa i responsibilidad nga neyawa ni Jehova para ta magatawa. Mawag tu ammu na lalaki i responsibilidadna bilang Cristiano nga padre de familia. Ari tu rason yaw tape abusuan i autoridadna. Pariganna nakuan i kingngua ni Jesus bilang ulu. (Efeso 5:23) Kunnatun gapa ta babay, mawag tu ammuna i papelna nga naggafu ta Dios. Sigga-paran kari yaya nga makimoray ta “pakawayya na dob sa meyannung ta nipaki-atawana”? (Roma 7:2) Mawag tu parulattanna i dob ni Jehova anna ni Cristo. (Galacia 6:2) Mawag gapa tu makimoray yaya ta autoridad na atawana. Sigga-paran kari yaya nga suportan anna makimoray ta autoridad na imperfekto nga atawa? Nu manakìna nga kuan yatun, mas makasta nu ari ngana laman makitawa.

¹⁷ Mawag gapa tu agga-paran i kada-tadday nga iyawà i espesial nga pakawagan na atawana. (Bibbigammu i Filipos 2:4.) Netura ni Pablo: “Mawag tu ayatan na lallaki i gi-attawad-da ta kunna pangaya da ta baggi da laggapa. Mawag gapa tu i babbay ay ikakua da i gi-attawad-da.” Nalippawà ni Pablo nga kuruga kawagan na atawa nga lalaki i monag nga pangirespeto sa na atawana. Kuruga kawagan gapa na babay i pangiddu na atawana.​—Efeso 5:21-33.

18. Ngatta mawag tu ammu nakuan na mannobio nga kontrolan i baggida?

¹⁸ Yari tu, serioso nga gannug i pangayayà. Yaw i tiempo tape gigiammuan na lalaki anna na babay nu kunnasi i mepangngò nga pattratuda ta kataggi-tadday nigèda nga maddesision nga makkasal onu ari. Tiempo gapa yatun nga mangipasingan tu pangifugag ta baggi! Masikan i tentasion nga mabbalin ira tu kuruga madukko—natural gapa laman yatun ta mannobio. Ngem lillitan danuri talaga nga makkinna-iddu i anni laman nga makadaral ta relasiodda ta Dios. (1 Tesalonica 4:6) Yatutta, nu mangayayàka, ammum nakuan nga kontrolan i baggim; pammakapianammu yatun nu mangatawa ka onu maski nu ari.

19, 20. Anni i nadduman na pagimamma na Cristiano anna na totolay ta mundo meyannung ta pagatawa? Iyilustram.

¹⁹ Tape manayun i pagatawa, mawag tu fustu i pagimamma na magatawa ta netabbada ta kataggi-tadday. Ta nobela anna ta pelikula, maruddu nga mangultimu i istoria ta masaya nga pakkasal na dua nga bida. Ngem ta kakuruganna, ari tu pagultimuan i pakkasal; yatun laman i gafu na gannug nga ginakkag ni Jehova tu mabbayag. (Genesis 2:24) Kaddaraddam ta ari tu kunnatun i pagimamma na aru nga totolay. Ta karuan nga kultura, igitta na totolay i pagatawa ta pangigalù tu dua nga lubig. Ngem baka ariadda ammu nga mepappangngò yatun nga tumukoy ta pagimamma na magaru ta pagatawa. Kunnasi? Importante nga negalù tu mapia i dua nga lubig, ngem mawag gapa tu mabì laman nga babbaran onu ubbaran nu kawagan.

²⁰ Imammatan na magaru nga temporario laman i pagatawa. Makkasal ira megafu ta pagabbòda nga yatun nga talaga i kawagadda, ngem ekspektadda nga awayyada laman massina nu makkaproblema ngana ira. Ngem daddammammu i ilustrasion nga neyusa na Biblia nga mamattadday ta magatawa​—i galù. Maladdà i nekakua na galù onu lubig nga meyusa ta barko. Ari tu babbasta magattà onu mababbaran maski nu egga masikan nga badiu. Kunnatun gapa ta pagatawa, nadisenio yatun nga mannayun. Takkilalammu i kinagi ni Jesus: “Arian na gafu nga awayya tu paggungayan na tolay i pinattadday na Dios.” (Mateo 19:6) Nu mangatawaka, mawag tu kunnatun gapa i pagimammàmu ta pagatawa. Yatun kari nga responsibilidad i mamakadammo ta pagatawa? Ari.

21. Anni nga pagimamma i kanayun nakuan nga ipasingan na magatawa ta kataggi-tadday, anna anni i makoffun nira tape makuada yatun?

²¹ Mawag tu kanayun nga fustu i pagimamma na magatawa ta kataggi-tadday. Makapagayayà anna makakontento i  pagatawada nu ikagumadda nga innan i makasta nga kualidad anna determinasion na kada-tadday nira. Realistiko kari yatun maski nu imperfekto i atawa? Realistiko si Jehova, ngem mattalò tam sa nga kanayun nga positibo i pagimammàna nittam. Neyavù na salmista: “Nu i katagaruliam-mi, Afu, ay nilistam, sinni i makelilli ta panentensiam?” (Salmo 130:3) Mawag tu kunnatun gapa ka-positibo na pagimamma na magatawa ta kataggi-tadday anna minammakoma nakuan ira.—Bibbigammu i Colosas 3:13.

22, 23. Anni i makasta nga ehemplo da Abraham anna Sara para ta magatawa?

 ²² Mas magayayà anna makakontento i pagatawa durante nga malladda i relasiodda ta pappasa na daga-ragun. Mabibbig tam ta Biblia i pagatawa da Abraham anna Sara turi ta manakam ngana ira. Siguradu nga nakkaproblema gapa ira. Nonopammu nu kunnasi karigàna kani Sara, nga posible nga maturu tu 60 ngana dagunna, nga panawan i komportable nga balena ta mariku nga siudad na Ur tapus maddian laman ta tolda durante nga sigga-matolay. Ngem nakimoray lagapa ta atawana. Talaga nga koffun anna komplimento yaya kani Abraham. Marespeto nga sinuportanna i desision na atawana. Ari tu appappe i pakimorena. “‘Yafu’ i nipagagal na’ kani Abraham maski nu atawana yaya. (Genesis 18:12; 1 Pedro 3:6) Napafutuan i pangikakuana kani Abraham.

²³ Ngem siempre, arianna gapa kayà kagian nga kanayun nga parehas i pagimammàda. Namittan, egga suhestion ni Sara nga nekalussaw ni Abraham. Ngem megafu ta bilin ni Jehova, sipapakalinno nga nagginna yaya ta kinagi na atawana, nga nammakapianan gapa na familiada. (Genesis 21:9-13) Aru i magigiammu na magatawa taw nga makadios nga magatawa, maski danuri piga dekada ngana nga magatawa.

24. Anni nga pagatawa i kedayawan ni Jehova, anna ngatta?

²⁴ Ta kongregasion Cristiano, napakaru i magayayà nga pagatawa​—pagatawa nga egga monag nga respeto na atawa nga babay ta atawana, anna kuruga ayatan anna ikakua gapa na lalaki i atawana, anna parehas nga ipoppolluda i uray ni Jehova. Nu egga planom nga mangatawa, piliammu nakuan tu mapia i atawammu, mappreparaka nakuan para ta pagatawa, anna mappursigika nga kuan tu memammo i pagatawanu tape medayaw si Jehova. Nu kunnatun, siguradu nga makoffun nikaw i pagatawa tape mattalupaddiakka ta ayâ na Dios.