ANNI i manonomu nu maginnam i termino ira nga “kararua” anna “espiritu”? Aru i mangurug nga imortal anna ari masingan i kararua anna i espiritu nga egga ta unag na baggi tam. Kurugadda nga nu matay i tolay, mesinna yaw ta baggina. Megafu ta napakaru i mangurug taw, makaddag ira nu mammuadda nga ari gabba pulus ituttuddu na Biblia yatun. Anni gafu i kararua, anna anni i espiritu segun ta Biblia?

Ikonsidera tam labbi i kararua. Ammum ngana nga Hebreo anna Griego i lengguahe nga neyusa turi ta netura i Biblia. Neyusa na nattura ira tu Biblia i Hebreo nga termino nga neʹphesh onu i Griego nga termino nga psy·kheʹ nu iturada i meyannung ta kararua. Mabibbig tu maturu nga 800 beses yaw nga dua nga termino ta interu nga Katurakan. Nu gigiammuammu nu anni talaga i ituttuddu na Biblia meyannung ta “kararua,” malippawamu nga i kaya na kagian yatun ay (1) totolay, (2) aya-ayam,  onu (3) inango na tolay onu na ayam. Innattam gafu i karuan ira nga teksto nga mamakurug taw nga nadduruma nga kebalinan na kararua.

Totolay. “Danuri i walu nga tolay [psy·kheʹ] nga nattakay ta barangay ay napaliag ta paddakal na danum.” (1 Pedro 3:20) Nebalittag i termino taw nga “psy·kheʹ” onu kararua, bilang totolay​—si Noe, i atawana, i tallu nga lallaki nga ánana, anna i attawada. Nakagi gapa ta Exodo 16:16 i instruksion ta Israelita ira meyannung ta pangâ tu manna. Nebilin ta kada tadday nira nga mangâ ira “segun ta bilang na totolay [“kararua,” footnote]” nga kavuluda ta tolda. Yatutta i karu na apadda nga manna ay segun ta bilang na miembro na kada familia. I karuan paga nga pakabibbigan nga neyusa i totolay nga tumukoy ta kararua ay ta Genesis 46:18; Josue 11:11; Kingngua 27:37; anna Roma 13:1.

Aya-ayam. Meyannung ta pammaratu, mabibbig tam ta rekord na Biblia: “Kabalinna ay kinagi na Dios: ‘Mapalattuag nakuan ta danum ira i siggamatolay nga pinaratu ira [“kararua,” footnote], anna i minakkagag ira nga pinaratu ay makkagag nakuan ta utun na davvun anna ta gukag na langi.’ Kabalinna ay kinagi na Dios: ‘Mapalattuag nakuan ta davvun i siggamatolay ira nga pinaratu [“kararua,” footnote] segun ta klaseda, masippo nga aya-ayam anna makkarekay anna simmaron nga aya-ayam na davvun segun ta klaseda. Anna nesimmu i kunnatun.” (Genesis 1:20, 24) Taw nga teksto, nakagi tu “kararua” i manango, masippo nga aya-ayam, anna simmaron nga aya-ayam. Nagalan gapa tu kararua i mammanù anna karuan paga ira nga ayam ta footnote na Genesis 9:10; Levitico 11:46; anna Numeros 31:28.

Inango na tolay. Nu karuan, i termino nga “kararua,” tukuyanna i inango na tolay. Netuddu ni Jesus: “I makkakenga ta inango [psy·kheʹ] na ay mapawan na noka. Ngem i mapawan na i inango [psy·kheʹ] na megafu niakan, ay maleran na i kurug nga inango.” (Mateo 10:39) Nebalittag i termino taw nga “psy·kheʹ” onu kararua, bilang inango nga awayya mapawan onu malegan na tolay. Ikonsideram gapa i kinagi ni Jesus: “Iddukan nà na Yama megafu ta agga-paran ngà nga mangiyawa ta inango [psy·kheʹ] ku.” (Juan 10:17) Agga-paran nga  nesakrifisio ni Jesus i kararua, onu inangona para ta totolay. Taw ira nga teksto, manawag nga inango na tolay i tukuyan na termino nga kararua. Mabibbig ta Mateo 10:39; Juan 15:13; anna 1 Juan 3:16 i angngarigan ira ta kunnaw nga kebalinan na “kararua.”

Nu gigiammuammu paga tu mapia i Biblia, masingammu nga awan pulus tu koneksion na termino nga “imortal” onu “mannanayun” ta termino nga “kararua.” Mabibbig lallagu ta Katurakan nga mortal i kararua, kaya na kagian, matay yatun. (Ezekiel 18:4, 20) Yari tu, kagian na Biblia tu “natay nga kararua” i tolay nga natay.​—Levitico 21:11, footnote.

Innattam gapa nu kunnasi nga neyusa na Biblia i termino nga “espiritu.” Nonopan na karuan nga i “espiritu” ay tanakuan nga termino laman para ta “kararua.” Ngem ari tu kunnatun. Segun ta Biblia, manawag nga tanakuan i “espiritu” ta “kararua.” Anni i naddumadda?

Neyusa na nattura ira tu Biblia i Hebreo nga termino nga ruʹach onu i Griego nga termino nga pneuʹma nu iturada i meyannung ta “espiritu.” Ipasingan mismu na Katurakan i kebalinanna yaw ira nga termino. Angngariganna, kagian na Salmo 104:29: “Matay ira nu ariam-mu i inango [ruʹach] da, anna manoli ira ta gavu nga naggafuad-da.” Kagian gapa na Santiago 2:26 nga ‘natay i baggi nu awan tu espirituna [pneuʹma].’ Taw ira nga bersikulo, tukuyan gafu na ruʹach onu pneuʹma i fuersa nga mangiyawa tu inango ta baggi. Nu awan tu espiritu, natay i baggi. Yari tu, ta Biblia, nebalittag tu “espiritu” anna “fuersa,” onu fuersa na inango i termino nga ruʹach. Angngariganna, meyannung ta Delubio turi ta katiempo ni Noe, kinagi na Dios: “Mangiyangenà tu delubio na danum ta davvun tape madaral ta utun na davvun ngamin nga pattag nga egga inangona [ruʹach].” (Genesis 6:17; 7:15, 22) Tukuyan gafu na “espiritu” i ari masingan nga fuersa nga mangiyawa tu inango ta ngamin nga pinaratu.

Ari nga naggitta i kararua anna espiritu. Kawagan na baggi i espiritu nu kunnasi nga kawagan gapa na radio i kuryente tape maffunsina. Tape mas mantindiammu, nonopammu i  de-bateria nga radio. Nu ipem i bateria tatun nga radio tapus patukammu, magguni yatun megafu ta kuryente nga egga ta bateria. Ngem nu awan tu bateria, ari nga magguni i radio. Ari gapa nga magguni i de-kuryente nga radio nu malaffu ta saksakan. Kunnatun i nekegittan na espiritu​—i fuersa nga mangiyawa tu inango ta baggi tam. Kagitta gapa na kuryente, awan tu panageno na espiritu anna ari makanono. Fuersa laman yatun, ari tu persona. Ngem nu awan yatun nga espiritu, onu fuersa na inango, ‘matay anna manoli tam ta gavu’ kagitta na nekagi na salmista.

Ta Lucas 23:46, nekulle ni Jesus turi ta aranni ngana nga matay: ‘‘Ama! Iyalawa ku nikaw i espiritù!’ Ta pakkagi na taw, nari ngana i inango na.’ Nu manaw i espiritu ta baggi, matay i baggi anna manoli ta naggafuanna​—i davvun. (Salmo 146:4) Manoli gapa i fuersa na inango ta naggafuanna​—i Dios. (Job 34:14, 15; Salmo 36:9) Arianna kaya kagian nga literal nga mappalangi i fuersa na inango. Kebalinanna laman nga nu matay i tadday nga tolay, nakadepende ngana kani Jehova i iddanamana nga maginnolay. Gitta na egga kani Jehova i inangona. Gukaban laman na pakapangngua na Dios nga metoli i espiritu, onu fuersa na inango na tolay tape maginnolay yaya.

Talaga nga makapabannay nga mammuan nga yatun mismu i kuan ni Jehova para ta ‘ngamin nga natay ira’! (Juan 5:28, 29) Ta tiempo na paginnolay, magangngua si Jehova tu bagu nga baggi na natay nga tolay tapus ipena tatun i espiritu, onu fuersa na inango tape matolay. Talaga nga makapagayayya yatun nga aggaw!

Nu kayàmu i makagigiammu tu aru paga meyannung ta nu kunnasi nga neyusa ta Biblia i termino nga “kararua” anna “espiritu,” innammu i brosiur nga Ano ang Nangyayari sa Atin Kapag Tayo ay Namatay? anna i pahina 100-105; 158-162 na libru nga Nangangatuwiran Mula sa Kasulatan nga parehas nga nepublisa na Saksi ni Jehova.