1, 2. Ari kari ngana makasta i pattuppalan na pagatawa nu egga ira problema? Ipakanawag.

I PAGATAWA ay regalu nga naggafu kani Jehova. Puede nga mas magayayya i pattolay na tadday megafu tatun. Ngem makkaproblema lagapa i pagatawa. Gittana ari mofu i problema, anna baka ari ngana madukko i magatawa kagitta na dati.

² Ariattam makaddag nu egga ira i tiempo nga makkaproblema i pagatawa tam. Ngem ari kebalinan natun nga ari ngana makasta i pattuppalan na pagatawa tam. Maski i magatawa nga egga serioso ira nga problemada ay nakaleg tu solusion tapenu maayus i relasiodda anna mapaladda i pagatawada. Kunnasi?

3, 4. Nu mittan, anni i mesimmu ta pagatawa?

³ Pattaddayan na pagatawa i dua nga tolay nga madduma i ikayada anna manakida, opinion, anna diskarte ta pattolay. Kunnatun gapa, posible nga madduma i naggafuan onu kultura na magatawa. Mawag na magatawa i tiempo anna appursigi tapenu makilalada anna malippawada tu mapia i kataggi-tadday.

⁴ Ta pappasa na tiempo, baka mas nabalor ngana ta atawa nga lalaki anna atawa nga babay i personal ira nga kukukuadda, nga gittana umarayyu ngana i  panagenoda ta kataggi-tadday. Gittana egga ngana sarilida nga pattolay. Anni i makoffun nira tapenu mas maddukko ira ta kataggi-tadday?

5. (a) Anni i makoffun ta tadday nga Cristiano tapenu mas maddukko ta atawana? (b) Segun ta Hebreo 13:4, kunnasi tam nakuan imammatan i pagatawa?

⁵ Mangiyawa si Jehova tu kapianan nga tabarang nga makoffun nikaw anna ta atawam tapenu maddukko kamu nisa anna ta kataggi-tadday. (Salmo 25:4; Isaias 48:17, 18) Kagianna nittam: “Mawag tu ikakua na ngamin nga totolay i meyannung ta pagatawa.” (Hebreo 13:4) Maruddu nga ikakuam i gannug nga tagibalorammu. Yatutta kayà ni Jehova nga tagibalorattam i pagatawa. Mawag nga protektan anna ariattam tagibadditan yatun.

6. Anni i ituddu nittam na Mateo 19:4-6 meyannung ta pagimamma ni Jehova ta pagatawa?

⁶ Si Jehova i nangikasal ta ollu nga magatawa. Kinagi na Anana nga si Jesus: “Arian nu kari nga nabibbig ta Masanto nga Tura tu pinaro na Dios i tolay nga lalaki anna babay turi ta gafa-gafu na mundo? Ay kinagi na Dios, ‘Megafu taw ay panawan na lalaki i yama anna yena na anna metadday ta atawa na tapenu ira nga dua ay mabbalin tu tattadday.’ Ta kunnuri, ari ira tu dua, ngem tadday ngana laman. Arian na gafu nga awayya tu paggungayan na tolay i pinattadday na Dios.” (Mateo 19:4-6) Ta gafu pagalaman, gakkag ngana ni Jehova nga permanente i pagatawa. Ikayana nga maddukko anna magayayya nga makkaravulu i familia ira.

7. Kunnasi nga mapaladda na magatawa i pagatawada?

⁷ Ta maddaggun, mas aru nga vuru-vurung anna problema i ke-arubangan na magatawa ira. Nu mittan, ta karu na problema, manonoda nga ari ngana maayus i pagatawada, anna ikayada ngana i massina ngana ira. Ngem makoffun nittam i pangalippawa ta pagimamma ni Jehova ta pagatawa.​—1 Juan 5:3.

8, 9. (a) Kanni tam mawag nga tuttulan i pangigiya ni Jehova ta pagatawa? (b) Kunnasi tam mepasingan nga tagibalorattam i pagatawa tam?

⁸ Kanayun nga pammakapianattam i pangigiya ni Jehova. Gitta na nitabaranna nittam: “Mawag tu ikakua na ngamin nga totolay i meyannung ta pagatawa.” (Hebreo 13:4; Eclesiastes 5:4) Nu tuttulattam i giya ni Jehova maski ta mariga ira nga situasion, siguradu nga mabbenefisio ittam.​—1 Tesalonica 1:3; Hebreo 6:10.

 ⁹ Megafu ta tagibalorattam i pagatawa tam, ariattam mangngua onu makkagi tu maski anni nga manaral tatun. Lallagu, kayà tam nga mas paladdan i relasiottam ta atawa tam. Kunnasi tam makua yatun?

10, 11. (a) Anni ira nga serioso nga problema i luttuag ta pagatawa? (b) Ngatta importante nu kunnasi tam kibbidan i atawa tam?

¹⁰ Awayyana nga matakitan na tadday i atawana ta nadduruma nga gannug. Ammu tam nga ari nakuan vuluvuga bubbugan na Cristiano ira i atawada onu takitan ira ta pisikal. Ngem baka makkapata-pataki ittam ta paguvovug. Puede nga makabigag i uvovug. Kagian na tadday nga babay: “Kukkulletannà na atawà. Awan tu masingan nga gafan na bubbug ta baggì, ngem madudduddug i futù ta pakkagianannà tu mataka-taki nga uvovug gitta na ‘Problema ka!’ anna ‘Awan tu kuentam!’” Kinagi na tadday nga lalaki nga kanayun yayya nga matakitan ta kakkagian na atawana. Kinagina: “Ariakku meyistoria i kakkagianna niakan ta masippo ira nga kakavvulu ku. Yatutta manaki ku yayya kibbidan anna mappagabi ngà ngana laman ta trabahu. Mas memammo ngà tari anne ta balay.” Gagangay ngana laman ta kaggawattam i abusadu nga paguvovug onu i pakkagi tu uvovug ira nga makapataki ta emosion.

¹¹ Nu maguvovug i magatawa tu makapataki ta kataggi-tadday, makabigag yatun ta emosion anna mabayag yatun nga mammapia. Manawag nga ari tu kunnatun i kayà ni Jehova nga pattratu na magatawa ta kataggi-tadday. Ngem posible lagapa nga matakitammu i atawam nga ariammu mataga-tageno. Baka abbo  mu nga masippo ka ta atawam, ngem anni i matagenona? Nu egga nakagim nga nakataki ta atawam, sigga-parakka kari nga manguli?​—Galacia 5:15; bibbigan i Efeso 4:31.

12. Nu egga ngana atawa na tadday, anni i awayyana nga makafekto ta relasionna kani Jehova?

¹² Importante kani Jehova nu kunnasi ittam makibbida ta atawa tam maski nu egga tanakuan nga makaginna onu dua kamu laman. (Bibbigan 1 Pedro 3:7.) Iperaddam nittam na Santiago 1:26: “I sinni laman nga magabbo tu relihioso yaya ngem arian na nga fugaddan i zila na, ilogo na laman i baggi na anna awan tu kebalinan na relihion na.”

13. Kunnasi paga nga puede nga matakitan na tadday i atawana?

 ¹³ Egga paga makua na magatawa tapenu mepasingan nga sigga-nono ira ta panageno na kataggi-tadday. Angngariganna, anni i matageno na atawam nu mas aru i tiempom nga kavulu i tanakuan nga ari tu atawam? Maski nu makasta i motibom, gitta na pakikavulu nisa ta ministerio onu panguffummu ta problemana, matakitan tamma i atawam? Kinagi na tadday nga Cristiano nga atawa nga babay: “Matakitan ngà nu masingakku nga mangiyawa i atawà tu aru nga tiempo anna atension ta tanakuan nga sister ta kongregasion. Gittana awan tu kwentà nisa.”

14. (a) Anni i primeru nga kinakurug nga magigiammu tam ta Genesis 2:24? (b) Anni i iyavu tam ta baggi tam?

¹⁴ Megafu ta Cristiano ittam, egga ira responsibilidad tam ta magana tam anna ta wawwaragi tam ta kongregasion. Ngem nu egga ngana atawa tam, yayya ngana i primeru nga responsibilidad tam. Kinagi ni Jehova nga i lalaki ay “makipattadday ta atawana.” (Genesis 2:24) Mawag nga nabala-balor nittam i panageno na atawa tam. Iyavu mu ta baggim: ‘Iyayawa ku kari ta atawà i tiempo, atension, anna pangaya nga kawaganna anna mepangngo nisa?’

15. Ngatta lillitan nakuan na Cristiano ira nga magatawa i sobra nga pakiddukko ta ari tu atawada?

¹⁵ Nu sobra i kadukko tam ta tadday nga ari tu atawa tam, makkaproblema i pagatawa tam. Baka makatageno ittam tu romantiko nga interes tatun nga tolay. (Mateo 5:28) Posible nga dumakal yatun nga panageno anna awayyana nga makakua ka tu gannug nga manaral ta pagatawam.

16. Anni i bilin na Biblia meyannung ta pagatawa?

¹⁶ Kabalin nga kagian na Biblia: “Mawag tu ikakua na ngamin nga totolay i meyannung ta pagatawa,” kunna paga: “Mawag tu agga-marenu i pagatawa. Ta panunnutan na Dios danuri i maggannug tuange ta manallaw anna makidallaw.” (Hebreo 13:4; Proverbio 5:18) Kunnasi tam merespeto yatun nga relasion tapenu ari nga madapingan?

17. (a) Ta maddaggun, anni i pagimamma na aru nga totolay ta pakidallaw? (b) Anni nakuan i pagimamma na Cristiano ira ta pakidallaw?

¹⁷ Ta maddaggun, nonopan na karuan nga tolay nga awan tu dakena nu ari ka matalo ta atawam. Ariattam mappa-influwensia tatun nga ugali. Manawag nga kinagi ni Jehova nga ikalussona i seksual nga imoralidad anna pakidallaw. (Bibbigan i Roma 12:9; Hebreo 10:31; 12:29) Nu maki-sex ittam ta maski sinni nga ariattam atawa, madapingattam i pagatawa tam. Ipasingattam nga ariattam irespeto i estandarte ira ni Jehova, anna madaral tam i relasiottam nisa. Mawag gafu nga lillitattam maski i ollu nga dakkua nga marresulta ta pakidallaw. Nelagum tatun i paffantasia ta tadday nga tolay.​—Job 31:1.

18. (a) Anni i nakkaparehuan na pakidallaw ta paddayaw ta falsu ira nga dios? (b) Anni i pagimamma ni Jehova ta pakidallaw?

¹⁸ Ta Dob ni Moises tagga ta Israel, kuruga madammo nga liwa i pakidallaw, kasiddammo yatun na paddayaw ta falsu ira nga dios. Parehu nga patay i sentensia natun ira nga liwa. (Levitico 20:2, 10) Anni i nakkaparehuan na pakidallaw ta paddayaw ta falsu ira nga dios? Nu naddayaw i tadday nga Israelita ta  falsu ira nga dios, zinaralna i promesana nga mabbalin tu matalo kani Jehova. Nu nakidallaw yayya, zinaralna i promesana nga mabbalin tu matalo ta atawana. (Exodo 19:5, 6; Deuteronomio 5:9; bibbigan i Malakias 2:14.) Manawag nga tagga paga, imammatan ni Jehova nga kuruga madammo nga liwa i pakidallaw.

19. Anni i makoffun nittam nga mabbalin tu determinadu nga ari vuluvuga makidallaw?

¹⁹ Kunnasi gapa ta kaggawattam? Maski nu ari ittam ngana sakup na Dob ni Moises, ari nga nanguli i pagimamma ni Jehova ta pakidallaw. Nu kunnasi nga ariattam vuluvuga maddayaw ta falsu nga dios, ariattam gapa vuluvuga illokuan i atawa tam. (Salmo 51:1, 4; Colosas 3:5) Nu kuattam yatun, ariattam mekakua i pagatawa tam anna i Dios tam nga si Jehova.​—Innan i Endnote 26.

20. Kunnasi makoffun i sirib ta pagatawa?

²⁰ Kunnasim mapaladda i pagatawanu? Kagian na Uvovug na Dios: “Mepataddag i balay gukaban na sirib, anna malladda yaw gukaban na pakalippawa.” (Proverbio 24:3) I tadday nga balay ay awayyana nga mapatu anna awan tu naddianna, onu awayyana nga fresko, komfortable, anna memammo. Kunnatun gapa ta pagatawa. Siguraduan na masirib nga tolay nga memammo anna makapagayayya i pagatawana.

21. Kunnasi mapaladda na pakannammu i pagatawa?

²¹ Nu meyannung tatun nga balay, kagian paga na Biblia: “Gukaban na pakannammu, mapannu i kuartona ira tu ngamin nga klase na nabalor anna makakkasta nga minas.” (Proverbio 24:4) Mapakasta na magigiammum ta Uvovug na Dios i pagatawam. (Roma  12:2; Filipos 1:9) Nu mavvulu kamu nga bibbigan i Biblia anna i publikasiottam ira, pabbidannu nu kunnasinu meyaplika i nagigiammunu. Magaleg tu oportunidad ira tapenu mepasingannu i aya anna respeto ta kataggi-tadday, kunnatun gapa i kinasippo anna pangikavurung. Ikiddaw kani Jehova nga uffunan naka nga kultiban i kualidad ira nga mamaladda ta pagatawam anna tapenu mas ayatan naka na atawam.​—Proverbio 15:16, 17; 1 Pedro 1:7.

22. Ngatta ayatan, irespeto, anna ikakua tam nakuan i atawa tam?

²² Mawag nga kuattam i adde na mawayya tam tapenu mepasingattam nga ayatan, irespeto, anna ikakua tam i atawa tam. Makoffun yatun tapenu mabbalin tu mas magayayya anna maladda i pagatawa tam. Pinaka-importante, mapagayayya tam si Jehova.​—Salmo 147:11; Roma 12:10.