DAKAL I EFEKTO NA GRABE NGA TAKI ONU DIFERENSIA TA PATTOLAY NA TADDAY. Turi ta naparalisa i dati nga aktibo anna magawa-gawayyan nga lalaki nga si Ulf, kunna: “Nadepres ngà tu fermi. Nawawan i sikan, gutu, anna pakawayyà . . . Gittà ‘nadaral.’”

Ipasingan na ekspiriensa ni Ulf nga limitadu laman i kontrol tam ta gawa-gawayyattam. Ngem egga ira praktikal nga makua tam tapenu malillitattam i mattaki. Kunnasi nu mattaki lagapa ittam? Ari ngana kari ittam vuluvuga magayayya? Ari gapa, gittana magigiammu tam. Innattam labbi i karuan ira nga prinsipio nga makoffun ta makasta nga gawa-gawayyan.

MABBALIN TU BALANSE. (1 Timoteo 3:2, 11) Siguradu nga marake ta gawa-gawayyattam i kana-kanayun nga pakkakan onu sossobra nga paginum—magastu paga! “Ari ka makikavulu turi ira ta sossobra minum tu binarayang, turi ira ta vutu tu karne, ta i minaggillellaw anna i vutu ay mappobre.”—Proverbio 23:20, 21.

ARIAMMU PARITTAN I BAGGIM. “Pakarennuat-tam i baggi anna espiritu tam ta anni laman nga makaparitta nittam.” (2 Corinto 7:1) Parittan na totolay i baggida nu mammama, massulla, onu sossobradda i minum tu binarayang onu maddroga ira. Angngariganna, i passigariliu ay “marresulta ta taki anna diferensia anna daralanna i maggi ngamin nga parte na baggi,” segun ta U.S. Centers for Disease Control and Prevention.

IKWENTAM I BAGGIM ANNA INANGO MU NGA MABALOR NGA REGALU. “[Dios] i mangiyawa ta inango, pagguyu-guyu anna kata-katolay tam.” (Kingngua 17:28) Mamaguyu nittam i pangipafutu tatun nga kinakurug nga lillitan i peligro ira ta trabahu, pammaneho, onu paddibersion tam. Ari tu sulit i manganannuan nga pagayayya katali na permanente nga kabaldadu!

KONTROLAN I NEGATIBO IRA NGA EMOSION. Konektadu i nono mu ta baggim. Lillitan gafu i ari kawagan nga pavvuru-vurung, pappata-patu, passil, anna makapataki ira nga emosion. “Ari ka nga  mavvuru-vurung anna mappoporay,” kunna Salmo 37:8. Mabibbig tam paga: “Arian nu nga kavurungan i mawag nu nonumma; ta egga laman i mekavurung ta kagaggaw.”​—Mateo 6:34.

MAFFOKUS TA POSITIBO IRA NGA GANNUG. “I kalmadu nga futu ay mangiyawa tu inango ta baggi,” kunna Proverbio 14:30. Kagian paga na Biblia: “I magayayya nga futu ay makasta nga uru.” (Proverbio 17:22) Mekunnay yatun ta siensia. “Nu magayayya ka,” kunna tadday nga doktor ta Scotland, “posible nga ariammu kuruga mattaki ta mappange kumpara turi ira ta ari magayayya.”

MAPPAKATUYAG. Gitta ni Ulf nga nakagi ta gafu, awayyana tu attattammattam ngana laman i problema tam. Ngem egga lagapa makua tam tapenu marubang yatun. Nakkafi i nono na karuan, nga mamaggrabe laman ta situasion. “Nu nakkafi i nono mu ta aggaw na ziga, bumaddi noka i sikammu,” kunna Proverbio 24:10.

I karuan nga nakkafi i nonoda ta gafu ay nassikan uli. Nagadjust ira. Inarubadda yatun. Kunna i situasion ni Ulf. Kinagina nga kabalin na aru nga pakimallo anna pannono tu mapia ta positibo nga mensahe na Biblia, “nasingan [na] i oportunidad ira imbes nga i problema.” Kagitta na aru nga neparubang ta madammo ira nga problema, nagigiammuna i pangikallo anna empatia nga namaguyu nisa nga ikagi ta tanakuan i makapabannay nga mensahe na Biblia.

Tadday paga nga neparubang ta kuruga mariga nga situasion ay si Steve. Turi ta 15 dagunna, naaksidente yayya yari tu naparalisadu mamegafu ta karalonna pagukag. Turi ta 18 yayya, nosana ngana uli i limana. Nagiskuela yayya ta unibersidad anna natudduan tu maddroga, minum, anna seksual nga imoralidad. Awan tu iddanamana​—adde ta naggigiammu yayya tu Biblia nga nangiyawa sa tu positibo nga pagimamma ta pattolay anna nanguffun sa nga malsa i marake nga bisiuna. “Awan ngana i pakkurang nga natageno ku ta mabayag nga tiempo,” kunna. “Memammo, magayayya, anna kontento ngana i pattolè.”

Iperaddam nittam na kinagi ira ni Steve anni Ulf i nakagi ta Salmo 19:7, 8: “I Dob na Y_AFU ay awan tu pakkurangan na; bagu nga sikan i iyawa na. . . . I dorob ira na Y_AFU ay mapia, mamagayaya ta totolay nga mamarulo nira. I bili-bilin na Y_AFU ay matunung ira, pakalippawa na nono i iyawa da.”