Ta fieldtrip na estudiante ira, naakusan i karuan nga lallaki nga tinedyer nga seksual nga inabusoda i tadday nga lalaki nga estudiante. Magiskuela ira ngamin ta sikat nga pribadu nga eskuela ta Canada. Kabalin na insidente, nitura ni Leonard Stern ta diariu nga Ottawa Citizen: “Nu bright, edukadu, anna mariku i tadday nga kabataan, arianna kayà kagian nga ari ngana yayya makakua tu marake.”

Kinagi paga ni Stern: “Gagangay nga ekspektattam nga i pinaka-importante ta magana ira ay i panuddu ta ánada nu anni i mapia anna marake nga ugali. Ngem mas importante ta aru nga magana nga magiskuela tu mapia i ánada anna makala tu makasta nga trabahu tapenu marriku.”

Kurug nga importante i pagiskuela. Ngem ari nga makoffun ta tolay maski i kakastan nga sekular nga edukasion tapenu malabanan i marake ira nga pakkaraga. Pakalegattam gafu tu edukasion nga makoffun tapenu malabanan yatun anna mangigiya ta moral?

Kagitta na ispehu i Biblia. Nu gigiammuattam yatun, mas manawag nga masingattam i limitasion anna pakkafiattam ira. (Santiago 1:23-25) Ngem ari laman tu yatun i makua na Biblia. Uffunanna ittam nga manguli tapenu mapeggan tu kualidad ira nga mangirattal tu kurug nga imammo anna pattaradday. Nelagum tatun ira nga kualidad i kinapia, kinasippo, pappasensia, pangifugag ta baggi, anna aya. Nakagi paga lagu nga i aya ay “mamattaradday [nittam] ta meggo nga pavvurulun.” (Colosas 3:14) Ngatta kuruga espesial i aya? Innan i kagian na Biblia taw nga kualidad.

• “I aya ay pappasensia anna pagallo. Ari tu pamassa-passil onu pappara-parayag, onu pappakatannang. Ari tu pamabbastus. Ari tu pakkaraga ta pammakapian laggapa na baggi; ari tu pallullussaw onu pamappan tu taki na nono. Ari tu pappagayaya ta marakay, nu ari pagayaya megafu ta kurug. I aya ay pagattam ta anni laman; . . . anna pappasensia nga awan tu panuppalan na. I aya ay mannanayun.”​—1 Corinto 13:4-8.

• “Nu ayatam-mu i ikattolem, awan vuluvuga tu kuam-mu sa nga marakay.”​—Roma 13:10.

• “Ollu ta ngamin, makka-aya-aya kamu ta napafutu ta i aya ay takkabban na i aru nga liwa-liwa.”​—1 Pedro 4:8.

Nu kavulu mu i totolay nga mangiddu nikaw, anni i matageno mu? Memammo? Kampante? Relaks? Wan, ammum tu i kakastan i ikayada para nikaw, anna ariadda vuluvuga isadya nga takitakka.

Paguyuan gapa na aya i totolay nga massakrifisio, maski i panguli ta istilo na pattoleda, para ta  pammakapianan na tanakuan. Angngariganna, ta egga ngana i afu na lalaki nga ngaganattam tu George, kakayàna nga makavulu i afuna. Ngem egga problema. Sobra i passigariliu ni George, anna manaki na manuganna nga massigariliu yayya nu kavuluna i afuna. Anni kingngua ni George? Maski nu 50 dagun ngana yayya nga massissigariliu, niyemmanna i bisiuna para ta afuna. Wan, yatun i makua na aya!

Puede magigiammu i kualidad nga aya. Dakal i papel na magana ira ta panuddu ta ánada nga mangipasingan tu aya. Pakanadda i ánada, protektadda nu matakitan, anna tangngawadda nu mataki ira. Kibbidan anna tudduan na mapia nga magana i ánada. Disiplinadda gapa ira, nelagum tatun i pangituddu nira ta prinsipio ira na mapia anna marake. Ipasingan gapa na mapia nga magana i makasta nga ehemplo tapenu parigan na ánada.

Kaddaraddam ta ari nga makua na karuan nga magana i responsibilidadda. Kayàna kari kagian nga imposible ngana nga mabbalin tu mapia nga tolay i ánada? Ari gapa! Dakal i nangulian maski na aru nga adulto, kasali ngana i karuan nga ziminakal ta magulu nga familia. Nabbalin ira tu minaggiddu anna mapammakatalakkan. Masingattam ta tumunug nga artikulo nga nelagum tatun maski danuri pagabbo na tanakuan nga imposible nga manguli!