Delikadu para ta ngamin i polusion ta paddag. Segun ta estandarte na World Health Organization, tadday nga porsiento laman na totolay ta mundo i makakka-ekspiriensa tu marenu nga paddag.

I polusion ta paddag i tadday ta makagafu ta taki ta respiratory, cancer ta baga, anna taki ta futu. Kada ragun, 7,000,000 nga totolay i mabi nga matay megafu ta polusion ta paddag.

Nadisenio i planeta tam nga mangiyawa tu marenu nga paddag para ta ngamin nga matolay nga pinaratu. Kayang-kaya nga kuan na planeta tam yatun nga natural nga abilidad na nu ari tu sossobra i polusion nga resulta na kukukuan na totolay. Angngarigan na:

• Aru i makannammu ta abilidad na kakayyuan nga manussu tu carbon dioxide ta paddag. Ngem mas aru balo i masussu na fun ira na mangrove nga aranni ta aggig na danum. Kumpara ta tropikal ira nga kakayyuan, mamillima nga mas aru nga carbon dioxide ta paddag i masussu na mangrove ira.

• Nasingan ta bagu ira nga research nga egga ira i daddarakal nga algae kagitta na kelp nga manussu ngana lagu tu carbon dioxide ta paddag, umay da paga yatun nga itagu ta una-unag na danum. Egga ira i gitta na bola nga napannu tu paddag ta don na kelp nga manuffun ta nira nga gumataw lapa maski paga mepanug ira ta arayyu. Sonu nakarayyu ngana ta pipi i kelp, mapputuk i bola na ira tapus lummag ta una-unag na bebay i kelp nga napannu tu carbon dioxide. Tari ngana nga metagu i carbon dioxide ta aru nga siglo.

• Tagga ta lockdown ta tiempo na COVID-19, nasingan i abilidad na atmosfera tam nga alsan i polusion. Ta 2020, narrenu insigida i paddag megafu ta awan ngana i polusion nga maggafu ta factory anna takay ira ta interu mundo. Segun ta “2020 World Air Quality Report,” maturu tu 80 percent ta nasion ira nga nakipartisipa i nakkagi nga mas marenu i paddag da ta tiempo na lockdown.

Kanayun nga pakkagianan na gobiernu ira i kumpania ira nga pakarianadda i polusion ta paddag nga maggafu ta nira. Magiggimbento gapa i sientista ira nu kunnasi nga mabbaling tu makasta i resulta na polusion imbes tu marake. Tadday tatun yari proseso nga mangusa tu mikrobio ira tapenu mabbaling i polusion tu ari tu makalason nga substance. Ipagaram gapa na eksperto ira nga lumakag onu mabbisikleta ittam ngana laman imbes tu mangusa ittam tu takay, anna mattipid ittam tu kuryente ta balay.

Ngem aru paga i mawag nga makua base ta report ta 2022 na internasional ira nga ahensia, kagitta na World Health Organization anna World Bank.

Nakagi tatun nga report nga ta 2020, one third na totolay ta mundo i mangusa tu gamit ira ta pallutu nga mangammung ta polusion nga egga ta paddag. Ta aru nga lugar, pilippiga laman i makagatang onu makala tu gamit ira ta pallutu nga ari tu mamappeligro ta paddag.

“Yaw i kinagi na kurug nga Dios nga si Jehova, i Namaratu ta langi anna . . . i namaratu ta davvun anna ta vunga na ira, i nangiyawa ta inango na totolay.”—Isaias 42:5.

Pinaratu na Dios i paddag tapenu makenango ittam anna i natural ira nga siklo tapenu mapakarenuan i paddag. Mannanayun gapa i pakapangngua na anna i aya na ta totolay. Nu kunnatun i Dios, ari kari nga magga alsan na i polusion ta paddag? Innammu i artikulo nga “Nipromesa na Dios nga Ari tu Madaral i Planeta Tam.”