Nu magaleg ka tu tabarang tapenu marubang i daddam, siguradu nga napakaru i malegammu. Egga i karuan nga mas makoffun anne ta tanakuan megafu ta nadduruma i paddaddam na kada tadday. Awayyana tu ari efektibo ta tadday i efektibo ta tanakuan.

Maski nu kunnatun, egga ira simple nga tabarang nga napakurug tu praktikal ta magaru. Kanayun nga kagian danatun na gumattabarang ta maraddam ira, anna kaparehu natun i ari maddana nga prinsipio ira ta Biblia, i nabayag ngana nga libru na sirib.

• Kagian na karuan nga eksperto nga yaw i pinakamakoffun tapenu marubang i daddam. Ngem nu karuan, baka kayà mu magitetadday. Awayyana tu ikalussom paga danuri maya manguffun nikaw. Normal laman yaw.

• Ari kawagan nga kanayukka makilallang ta totolay, ngem ariammu nakuan ira fugaddan ta panguffun nikaw. Tutal, baka kawagammu noka i uffudda. Masippo nga kagian i kawagammu anna i ariammu kawagan ta maddaggun.

• Depende ta kawagammu, mabbalin tu balanse ta pakikavulu ta tanakuan anna ta pagitetadday.

PRINSIPIO: “Mas makasta i dua anne ta tadday . . . Ta nu matomba i tadday nira, moffunan na tadday paga i kavuluna nga tumaddag.”​—Eclesiastes 4:9, 10.

• Makoffun i masustansia ira nga makan tapenu marubang i stress megafu ta paddaddam. Kuman tu nadduruma nga prutas, gulay, anna makan nga egga protinana.

• Minum tu aru nga danum anna masustansia ira nga menum.

• Nu awan tu ganas mu, kanayun nga kuman tu sinaggi-baddi. Awayyam gapa mappareseta ta doktor tu food supplement. *

• Mapakarianan na paspas nga pallakag anna pagehersisio i negatibo ira nga emosion. Ta pagehersisiom, awayyana nga mapannonopammu i patay na iddeddukammu onu meyemmang mu labbi i pannono tatun.

PRINSIPIO: “Awan tu tolay nga mangikalussaw ta baggi na, nu ari pakanan anna immuguran na.”​—Efeso 5:29.

• Importante i katrug, anna mas paga nga kawagan yaw danuri maddaddam, ta awayyana nga mas nababbannag ira.

• Magimmugug ta menum nga egga caffeine na anna ta binarayang, ta parehas nga makafekto yatun ta pakkatrug mu.

PRINSIPIO: “Mas makasta i tanga-kamo nga pagibannag anne ta dua-kamo na pabbabbannag anna paddaddag ta paddag.”​—Eclesiastes 4:6.

• Akseptammu nga nadduruma i paddaddam na kada tadday. Mawag tu ammuammu i efektibo nikaw.

• Aru i makkagi nga nakoffun nira i pangikagi ta tanakuan ta mataga-tagenoda, ngem mas kayà gapa na karuan nga sariliadda yatun. Nadduruma i opinion na eksperto ira nu talaga makoffun i pangikagi na tadday ta mataga-tagenona. Nu kawagan nga makkagi ka ta tanakuan ngem magalangan ka, baka makoffun nu sisinu nga ikagim yatun ta madukko nga kofun.

• Makoffun ta karuan i pattatangi, ngem marubang gapa na tanakuan i daddam maski nu ariadda kuruga tumangi.

PRINSIPIO: “Ammu na futu i lussona mismu.”​—Proverbio 14:10.

• Purueban na karuan nga pakarianan i daddamda gukaban na pangabuso ta binarayang onu droga. Makadaral yatun ta baggi. Temporario laman i banna-bannay nga meyawa natun anna marake paga i parresultanna. Purueban i makoffun nga ganna-gannug nga ari delikadu.

PRINSIPIO: “Pakarennuat-tam i baggi anna espiritu tam ta anni laman nga makaparitta nittam.”​—2 Corinto 7:1.

• Nakoffun ta magaru i pagangngua tu tanakuan nga gannug​—aktibidad ira nga makoffun tapenu temporario nga makattamadda i taki na daddamda.

• Awayyam mabanna-bannayan nu makikkofukka onu makikavulu ta kokkofummu, maggigiammu tu bagu nga gannug, onu maddibersion.

• Manguli lagapa i situasion ta pappasa na tiempo. Baka mapansin mu nga mas aru ngana i tiempom ta gannug ira nga ari mangipanono ta daddam mu​—normal yatun nga parte na proseso na kabanna-bannay.

PRINSIPIO: “Egga i natullo nga tiempo ta kada gannug, . . . tiempo na pattangi anna tiempo na paggalo; tiempo na paddangngul anna tiempo na pattala.”​—Eclesiastes 3:1, 4.

• Nu posible, ituloy mu insigida i normal nga rutinam.

• Nu tuttulammu i rutinam ta pakkatrug, pattrabahu, anna tanakuan paga ira nga aktibidad, metolim i normal nga pattolem.

• Mapakarianan i taki nga attattammammu nu okupadu ka ta positibo nga ganna-gannug.

PRINSIPIO: “Arianna mataga-tageno i pappasa na aggaggaw na pattolena, megafu ta pinabbalin yayya na kurug nga Dios tu okupadu ta pappaga-pagayayya na futuna.”​—Eclesiastes 5:20.

• Aru i nabbabawi gabbalaman ta insigida nga paddesisiodda kabalidda natayan.

• Nu posible, pappasan labbi i tiempo nige magali, mattali tu trabahu, onu iyawa onu itabbo i gamit ira na natay.

PRINSIPIO: “I plano ira na matalikarag ay siguradu nga makasta i pattuppalanna, ngem ngamin nga magapa-apura ay siguradu nga mappobre.”​—Proverbio 21:5.

• Aru ta natayan i makkagi nga makoffun i pagangngua tu gannug ira nga mangiperaddam nira ta minatayda.

• Awayyam mabannayan ta pakkolekta tu letratu onu souvenir ira onu ta pangitura ta okasion anna istoria ira nga kayà mu daddamman.

• Magunnug tu gannug ira nga mangipanono ta makasta ira nga nesimmu anna innammu yatun sonu makayam ngana.

PRINSIPIO: “Daddamman i aggaw ira gari.”​—Deuteronomio 32:7.

• Mabbakasiokka.

• Nu ari tu praktikal i apaddu nga bakasion, awayyam kuan i gannug nga makapagayayya kagitta na pagune ta vuku-vukig, pappasiar ta bebay, onu pabbiahe maski tadday onu dua aggaw laman.

• Makoffun i pagangngua tu gannug nga ariammu dati kukukuan.

PRINSIPIO: “Umay ittam ta malamma-lammo nga lugar nga sitta-sittam laman tapenu magibannag kamu tu manganannuan.”​—Marcos 6:31.

• Daddammammu nga makkasta i panageno mu ta panguffun ta tanakuan.

• Awayyam igafu ta panguffun ta afektadu ira ta patay na iddeddukammu, kagitta na kokkofun onu paparientes nga makawag tu kavulu nga makiparraddam nira.

• Ta passuporta anna pamanna-bannem ta tanakuan, mapeggakka tu direksion anna gakkag ta pattolay nga posible nga kawagammu.

PRINSIPIO: “Mas dakal i pagayaya ta pangiyawa anne ta pangalawa.”​—Kingngua 20:35.

• Makoffun i paddaddam tapenu mas mantindiammu nu anni i talaga importante.

• Approbetsammu i oportunidad nga mapannonopan nu anni i kukukuammu ta pattolem.

• Nu kawagan, ulian i prayoridad mu ira.

PRINSIPIO: “Mas makasta i umay ta balay na paddaraddam anne ta balay na langan, ta yatun i pangultimuan na kada tolay, anna mawag nga ipafutu yatun na sigga-matolay.”​—Eclesiastes 7:2.

 I kurug, awan tu interamente nga makalsa ta taki nga mataga-tageno mu. Ngem aru ta natayan ira i mamakurug nga makapabannay i pagangngua tu positibo ira nga gannug, kagitta na nakagi ira taw nga artikulo. Siempre, ari yaw tu kumpleto nga lista na ngamin nga posible nga makoffun tapenu mapakarianan i daddam. Ngem nu kuammu i karuan taw nga suhestion, awayyana tu talaga mabanna-bannayakka.