1. Kunnasi ka-importante i pan ta totolay ta tiempo na Biblia?

 I PAN onu tinapay ay tadday ta maruddu nga kanan na totolay ta tiempo na Biblia. (Gen. 14:18; Luc. 4:4) Normal laman nga kana-kanadda yatun, yayya nga nu mittan, nu usan na Biblia i “pan,” i tukuyan na yatun ay i maka-makan. (Mat. 6:​11, NW, study note; King. 20:​7, NW, study note) Inusa gapa ni Jesus i pan ta dua nga milagro na. (Mat. 16:​9, 10) Mabibbig tam i tadday tatun nga milagro ta Juan kapitulo 6. Ta paggigiammu tam tatun nga istoria, ammuattam i mala tam ira tatun nga meyaplika tam ta tiempo tam.

2. Anni i nesimmu yayya nga magawag i totolay tu makan?

² Kabalin nga nallayyagayya i apostoles ni Jesus, nabbarangay ira ta Bebay na Galilea tapenu makaleg tu pagibannagan. (Mar. 6:​7, 30-32; Luc. 9:10) Minay ira ta tadday nga nesisina nga lugar aranni ta Betsaida. Ngem nadumug na totolay nga egga tari si Jesus. Yatutta ari nabbayag, rinivu i minay nga ziminaddan kani Jesus. Inasikasu ira tu mapia ni Jesus. Sinudduan na ira meyannung ta Pappatulan anna inuru na i mataki. Turi ta maffugag ngana, ninono na disipulos nu kunnasi tamma nga mapakan ngamin danatun nga totolay. Awayya na tu egga i baddi nga makan nga nivulu na karuan tatun nga totolay, ngem magaru ta nira i mawag tu umay ta babario tapenu gumatang tu kanadda. (Mat. 14:15; Juan 6:​4, 5) Anni gafu i kuan ni Jesus?

MILAGRO NGA NAMAKAN SI JESUS TU PAN

3. Anni i kingngua ni Jesus turi ta magawag tu makan i rinivu nga totolay? (Innan gapa i letratu.)

³ Kinagi ni Jesus ta apostoles na: “Ari nga mawag tu manaw ira. Sikamu mismu i mangiyawa tu kanad-da.” (Mat. 14:16) Gitta na imposible yatun megafu ta ma-5,000 nga lallaki i egga tari. Tapus nu meyammung paga i babbay anna abbarabbing, ma-15,000 ngana i mawag tu mapakan. (Mat. 14:21) Yayya nga kinagi ni Andres: “Egga taw i balabbagitolay nga nabbalun tu lima nga pan anna dua nga manango. Ngem anni i serbi na ta kitakkaru nga totolay!” (Juan 6:9) Napadday ta sebada danatun nga pan, anna maruddu nga kanan yatun na pobre anna na karuan paga. Awayya na gapa nga napayyan tu asin anna nebilag i baddi nga manango. Ngem ari lagapa nga makalanno i makan nga nivulu natun nga abbing tapenu pakanan i rinivu.

4. Anni i magigiammu tam ta Juan 6:​11-13? (Innan gapa i letratu ira.)

⁴ Kayà ni Jesus nga mangipasingan tu kinasippo ta rinivu nga totolay. Yayya nga kinagi na ta nira nga magitubang ira nga grupo-grupo ta kakaddakkan. (Mar. 6:​39, 40; bibbigan i Juan 6:​11-13.) Tapus nappabalo si Jesus ta Yama na para ta pan anna ta manango. Mepangngo laman nga mappabalo yayya ta Dios megafu ta yayya mabba i Naggafuan natun nga makan. Parigattam si Jesus. Makimallo ittam labbi nige ittam nga kuman, magitadday ittam man onu egga i kakavulu tam. Anni i tumunug nga kingngua ni Jesus? Nipetaneg na i makan. Nakakan i ngamin nga totolay anna nabattug ira. Egga paga lagu i navuna ngem ari nga nipetabbo ni Jesus danatun. Kinagi ni Jesus nga unnugadda i navuna ira tapenu awayya mana saw nga makan yatun. Makagigiammu ittam gapa tatun ta masirib nga pangusa ni Jesus ta ganna-gannug. Nu tadday ka nga magana, makasta nu gigiammuammu yaw nga istoria kavulu i ána mu anna pabbiridan nu i magigiammu nu ira tatun meyannung ta pakimallo, kinasippo, anna pabbalin tu vuka-palag.

5. Anni i reaksion na totolay ta kingngua ni Jesus tatun nga aggaw, ngem anni i kingngua ni Jesus?

⁵ Nappabbaw i totolay ta panuddu ni Jesus anna ta pammilagro na ira. Megafu ta ammu da i kinagi ni Moises nga mangidog i Dios tu espesial nga profeta para ta nira, awayya na nga nanono da nu si Jesus kari ngana yatun nga profeta. (Deut. 18:​15-18) Awayya na nga nanono da nga mabbalin tu malalaki nga mammaguray si Jesus anna awayya na nga mapakan i interu nga nasion. Megafu tatun, kayà na totolay nga ‘apan si Jesus tapenu fersadda nga pabbalinan tu patul.’ (Juan 6:​14, 15) Nu umanugu si Jesus tatun, makisali ngana yayya ta pulitika na Judio ira. Tatun nga tiempo, immagurayan ira na Romano. Ngem ari nga nakisali si Jesus ta pulitika. Mabibbig tam ta Biblia nga ‘nanaw yayya anna minay ta kabakulugan.’ Maski gafu nu feffersan yayya na tanakuan, ari yayya vuluvuga nakisali ta pulitika. Egga i makasta nga magigiammu tam tatun.

6. Kunnasi tam mepasingan nga kakayà tam nga parigan si Jesus? (Innan gapa i letratu.)

⁶ Siempre, ari vuluvuga ikiddaw ta nittam na totolay nga mammilagro ittam tapenu umaru i pan onu pammapiattam i mataki. Ari da gapa ittam nga pabbalinan tu patul onu mammagureda. Ngem awayya na tu fersadda ittam nga mabboto onu suportan i tadday nga tolay nga para ta nira ay makoffun tapenu makkasta i pattoletam. Ngem ari nga kunnatun i kingngua ni Jesus. Nammanaki yayya nga makisali ta pulitika. Kunnaw paga lagu i kinagi na: “I pammagurayak-ku ay awan toye ta utun na davvun.” (Juan 17:14; 18:36) Makasta nu parigan na Cristiano ira sangawe i appana-panono anna kikkingngua ni Jesus. Suportan anna ilayyagayya tam i Pappatulan anna ipaka-pakimallo tam nga duttal nakuan ngana yatun. (Mat. 6:10) Ammuattam ngana nu anni paga i magigiammu tam ta pammilagro ni Jesus tapenu mamakan tu pan.

“I KURUG NGA KEBALINAN NA PAMAKAN NI JESUS TA LIMA-RIVU NGA TOTOLAY”

7. Anni i kingngua ni Jesus anna na apostol na ira? (Juan 6:​16-20)

⁷ Kabalin na pamakan ni Jesus ta totolay, kinagi na ta apostol na ira nga manaw ngana ira tari anna manoli ta Capernaum gukaban na barangay. Tapus minay gapa si Jesus ta vukig yatutta nga natammangngan na i totolay nga mangifersa ta nisa nga mabbalin yayya tu patul. (Bibbigan i Juan 6:​16-20.) Turi ta nabbarangay ngana i apostol ira, nabbagiu yatutta masiki-sikan i paddag anna daddarakal i palung. Minay si Jesus ta nira nga lumaka-lakag ta danum. Tapus kinagi na kani apostol Pedro nga lumakag gapa ta danum. (Mat. 14:​22-31) Turi ta nakatakay ngana si Jesus ta barangay, nagimmang i paddag. Nappabbaw i apostol ira tatun yatutta kinagi da: “Kakurugan na tu sikaw i Ana na Dios!” a (Mat. 14:33) Ngem ari da lagapa nga nalippawa i koneksion natun nga milagro tari ta milagro nga pamakan ni Jesus tu pan. Kunnaw paga i niyammung ni Marcos nga detalye meyannung tatun: “Kuruga nappabbaw i disipulo na ira, ta ariad-da nga matuku-tukug nga nonopan i kurug nga kebalinan na pamakan ni Jesus ta lima-rivu nga totolay.” (Mar. 6:​50-52) Ari da nga nalippawa i kadakal na pakapangngua nga niyawa ni Jehova kani Jesus tapenu makapammilagro yayya. Ta kabalin natun, kinagi mangana ni Jesus i meyannung ta milagro nga pamakan na tu pan. Egga i magigiammu tam tatun.

8-9. Ngatta ala-alegan na totolay si Jesus? (Juan 6:​26, 27)

⁸ Ta tumunug nga aggaw, minay i totolay ta lugar nu sitaw ira nga pinakan ni Jesus. Ngem awan ngana si Jesus anna i apostol na ira tari. Yatutta nattakay i totolay ta barangay ira nga naggafu ta Tiberias anna nappa-Capernaum ira tapenu alegan si Jesus. (Juan 6:​22-24) Kingngua da kari yatun megafu ta kayà da nga mas aru paga i magigiammu da meyannung ta Pappatulan? Ari. I kayà da laman ay iddan ira ni Jesus tu mas aru nga pan. Ngatta makagi tam yatun?

⁹ Anni i tumunug nga nesimmu turi ta nalegan na totolay si Jesus aranni ta Capernaum? Kinagi ni Jesus ta nira nga inaleg da laman yayya megafu ta agga-nono da i kanadda. Kinagi na paga nga ‘kiminan ira tu pan anna nabattug ira’ ta “kanan nga madaral.” Ngem pinagaram na ira nga mabbabbannag nakuan ira para ta “kanan nga mangiyawa ta inango nga adde ta ngangangay.” (Bibbigan i Juan 6:​26, 27.) Kinagi ni Jesus nga i Yama na i mangiyawa ta kunnatun nga makan. Awayya na tu nakaddag i totolay turi ta naginna da i meyannung ta makan nga mangiyawa tu mannanayun nga inango! Anni tamma nga makan yatun, anna kunnasi da nga malawa yatun?

10. Anni i “ikaya na Dios” nga mawag nga mammuan na totolay?

¹⁰ Abbo na Judio ira nga egga i espesipiko ira nga mawag tu kuadda tapenu malawa da i makan nga mangiyawa tu mannanayun nga inango. Awayya na nga agga-nono da i gannug ira nga mawag tu kuadda segun ta Mosaiko nga Dob. Ngem kinagi ni Jesus ta nira: “I ikaya na Dios ay tu mangurug kamu ta zinog na.” (Juan 6:​28, 29) Mawag nga mangurug ira ta zinog na Dios tapenu “matolay ira adde ta ngangangay.” Dati ngana nga kinagi ni Jesus i meyannung tatun. (Juan 3:​16-18, 36) Ngem ta tanakuan ira nga tiempo, egga paga i kinagi ni Jesus nga mawag tu kuattam tapenu malawa tam i mannanayun nga inango.—Juan 17:3.

11. Kunnasi nga nipasingan na Judio ira nga agga-nono da laman i kabattug da ta pan? (Salmo 78:​24, 25)

¹¹ Ari nga kinurug na Judio ira i nituddu ni Jesus meyannung ta bagu nga “ikaya na Dios.” Niyavu da ta nisa: “Anni gafu nga milagro i mepasingam-mu tapenu mangurug kami nikaw?” (Juan 6:30) Kinagi da i nalawa na ginafuadda ira ta tiempo ni Moises nga manna nga awayya na nga megitta ta pan. (Neh. 9:15; bibbigan i Salmo 78:​24, 25.) Agga-nono da laman gafu i kabattug da ta literal nga pan. Kinagi gapa ni Jesus i meyannung ta “kurug nga pan nga maggafu ta langi” nga mangiyawa tu mannanayun nga inango. Ari nga meyawa yatun na manna. Ngem ari ira nga nakkiavu kani Jesus tapenu manawagan nakuan ira tatun. (Juan 6:32) Agga-nono da laman i pisikal nga kawagadda yatutta ari da nga ginigginna i kinakurug ira nga nikaguman ni Jesus nga ituddu. Anni i magigiammu tam tatun?

I PINAKA-IMPORTANTE NAKUAN TA NITTAM

12. Kunnasi nga nipasingan ni Jesus nu anni i pinaka-importante?

¹² Egga i importante nga magigiammu tam ta Juan kapitulo 6. I pinaka-importante nakuan ta nittam ay i espiritual ira nga kawagattam. Kunnatun mismu i punto ni Jesus turi ta kinontra na i tentasion ira ni Satanas. (Mat. 4:​3, 4) Tapus ta Sermon ta Vukig, nipasigo ni Jesus nga mawag tu sigga-nono i tadday ta espiritual nga kawagan na. (Mat. 5:3) Iyavu tam gafu ta baggi tam, ‘Masingan kari ta pattolè nga mas importante niakan i espiritual ira nga kawagakku anne ta material ira nga karagatakku?’

13. (a) Ngatta awan tu dake na nu i-enjoy tam i kuman? (b) Anni i mawag nga pagimmugurattam? (1 Corinto 10:​6, 7, 11)

¹³ Mepappangngo laman nga ipakimallo tam i pakawagattam ira anna i-enjoy gapa danatun. (Luc. 11:3) Kagian na Biblia nga makasta para ta tadday nga tolay nga “kuman anna minum anna magayayya ta ngamin nga pinabbannagan na” ta “naggafu ta lima na kurug nga Dios” danatun. (Ecl. 2:24; 8:15; Sant. 1:17) Ngem mawag nga mabbalin ittam tu balanse. Kunnatun mismu i punto ni apostol Pablo turi ta nattura yayya ta Cristiano ira. Niyistoria na i nesimmu ta Israelita ira tagga, nelagum i nesimmu aranni ta Vukig Sinai. Inabisowan na i Cristiano ira nga ‘ariadda nga karagatan i marakay ira nga gannug nga kagitta na kingngua’ na Israelita ira. (Bibbigan i 1 Corinto 10:​6, 7, 11.) Nammilagro si Jehova tapenu mapakan i Israelita ira. Ngem gafu ta makasarili nga pakkaraga da ta makan, nabbalin lallagu tu “marakay ira nga gannug” yatun ira nga probision ni Jehova. (Num. 11:​4-6, 31-34) Turi ta naddayaw gapa ira ta vulawan nga baka, kiminan ira, mininum, anna nappaga-pagayayya. (Ex. 32:​4-6) Inistoria ni Pablo yatun ira nga nesimmu tapenu abisowan i Cristiano ira nga mattolay turi ta aranni ngana nga madaral i Jerusalem anna i templo tatun ta 70 C.E. Sangawe gapa, mattolay ittam ngana ta panuppalan naw nga mundo. Makasta gafu nu tuttulattam i tabarang ni Pablo.

14. Anni i kagian na Biblia meyannung ta makan ta napabagu nga mundo?

¹⁴ Turi ta kinagi ni Jesus nga ipakimallo tam i meyannung ta “kanan nga mawag mi toye nga aggaw,” kinagi na gapa nga ipakimallo tam nga matuppal ngana i uray na Dios “ta davvun ta kunne ta langi.” (Mat. 6:​9-11) Anni i maimajimmu tatun nga kinagi na? Kagian na Biblia nga nelagum ta uray na Dios para ta davvun i kapeggan tu masingngo ira nga makan. Base ta Isaias 25:​6-8, napakaru saw i masingngo nga makan sonu mammaguray ngana ta davvun i Pappatulan ni Jehova. Nakagi gapa ta Salmo 72:16: “Aru paray i magatab ta koman ira; matakkabban paray i kavukiran ta mula-mula.” Excited ka kari nga lutuan i faboritom nga putahe tari onu purueban nga lutuan i bagu ira nga putahe? Fuera tatun, ma-enjoy mu gapa saw i vunga na nimulam ira nga ubas. (Isa. 65:​21, 22) Kunnatun saw i kuan na ngamin nga totolay ta davvun.

15. Anni saw i magigiammu danuri na mapaginnolay? (Juan 6:35)

¹⁵ Bibbigan i Juan 6:35. Nonopammu uli i totolay nga kiminan tu pan anna manango nga niyawa ni Jesus. Ta tiempo saw na pamaginnolay, awayya na tu makilalam i karuan ta nira. Maski nu ariadda nangurug kani Jesus tagga, awayya na tu mapaginnolay ira. (Juan 5:​28, 29) Ngem mawag nga gigiammuadda i kebalinan na kinagi ira ni Jesus: “Sakan i pan nga mangiyawa ta inango. I umay niakan ay ari ngana vuluvuga nga mabisin.” Mawag nga mangurug ira ta sakrifisio nga tavvu ni Jesus anna kurugadda nga natay yayya para ta nira. Tatun gapa nga tiempo, matudduan i ngamin nga mapaginnolay anna i maski sinni nga abbing nga awayya na tu meyana tatun nga tiempo tapenu magigiammu da i meyannung kani Jehova anna ta gakkag na. Daka-dakal saw nga pribilehio nga makiparte tatun nga trabahu nga panuddu! Kurug tu magayayya ittam saw ta masingngo ira nga makan ta napabagu nga mundo. Ngem mas saw nga magayayya ittam ta panguffuttam ta totolay tapenu mapeggan ira tu makasta nga relasion kani Jehova.

16. Anni i gigiammuattam ta tumunug nga artikulo?

¹⁶ Makasta ira i nagigiammu tam ta istoria ta Juan kapitulo 6, ngem aru paga i kinagi ni Jesus meyannung ta “inango nga adde ta ngangangay.” Nagginna nakuan tatun i Judio ira nga kinibbida ni Jesus anna mawag gapa nga ginnattam i kinagi na. Ituloy tam i paggigiammu ta Juan kapitulo 6 ta tumunug nga artikulo.