1. Ngatta aru i ari nga mattalo ta Biblia ta kaggawattam?

 ARU ta kaggawattam i ariadda nga ammu nu sinni i puede da nga pattalakkan. Irespeto da i pulitiko, scientist, anna negosiante ira, ngem ari ira nga siguradu nu danatun kari ay kanayun nga kukukuadda i para ta pammakapianan na totolay. Ari da gapa nga irespeto i lider ira na relihion nga makkakkagi tu Cristiano ira. Yatutta ari tam ngana gafu mattaka nga ari gapa ira nga mattalo ta Biblia, i libru nga kakkagian na lider ira na relihion nga tuttuladda kanu.

2. Segun ta Salmo 119:160, ta anni ittam nakuan kumbinsidu?

² Kumbinsidu i ngamin nga massesserbi kani Jehova nga yayya “i Dios na kinakurug” anna kanayun nga kayà na i kapianan para ta nittam. (Sal. 31:5, NW; Isa. 48:17) Ammu tam nga makapattalo ittam ta mabibbig tam ta Biblia. Mangurug ittam gare nga “i ngamin nga uvovug [na Dios] ay kurug.” (Bibbigan i Salmo 119:160, NW.) Umanugu ittam taw nga nitura na tadday nga iskolar na Biblia: “Awan tu maski anni nga kinaladdug ta kinagi ira na Dios anna matuppal ngamin yatun. Mangurug i totolay na Dios ta kakkagian na megafu ta mangurug ira mismu ta Dios nga nangikagi tatun.”

3. Anni i gigiammuattam taw nga artikulo?

³ Kunnasi tam nga moffunan i tanakuan nga mattalo gapa ta Uvovug na Dios kagitta tam? Pannonopattam i tallu nga ebidensia nu ngatta makapattalo ittam ta Biblia. Gigiammuattam nu ngatta makagi tam nga ari nanguli i mensahe na Biblia, nu kunnasi nga natuppal i profesiya na, anna nu kunnasi nga pinakasta natun i pattolay na tanakuan.

4. Ngatta paddudan na karuan nu fustu i mabibbig tam ta Biblia sangawe?

⁴ Inusa ni Jehova nga Dios i 40 nga matalo nga lallaki tapenu itura i libru ira na Biblia. Ngem awan tu maski tadday ta orihinal nga manuskrito ira i nabattang ta kaggawattam. b Kopia ngana laman na kopia ira na orihinal nga manuskrito i egga ta nittam. Yatutta paddudan na karuan nu talaga kari nga yari i mabibbig tam ta Biblia sangawe i orihinal nga netura nari na matalo nga lallaki. Kunnasi tam gafu masiguradu nga fustu talaga i mabibbig tam ta Biblia sangawe?

5. Kunnasi nga nakopia i Hebreo nga Katurakan? (Innan i letratu ta vungun.)

⁵ Tapenu memmuguran tu mapia i mensahe ni Jehova, zinog na i totolena nga mamadday tu kopia natun. Nibilin na ta patul ira na Israel nga mamadday ira tu sarili da nga kopia na netura nga Dob. Tapus nibilin na gapa ta Levita ira nga ituddu da ta totolay yatun nga Dob. (Deut. 17:18; 31:24-26; Neh. 8:7) Turi ta nakalawan ngana i Judio ira ta pakka-aripadda ta Babilonia, nigafu na tadday nga grupo na eksperto ira nga taga-kopia i mamadday tu aru nga kopia na Hebreo nga Katurakan. (Ezra 7:6, ftn.) Talaga memmugug yatun ira nga lallaki. Turi kua, nigafu nga bilangan na taga-kopia ari laman tu yari ira i uvovug, nu ari, maski i letra ira tapenu masiguradu da nga fustu i ngamin nga kinopia da. Ngem megafu ta imperfekto balaman ira, egga i baddi nga mali na karuan nga kopia. Ngem aru nga kopia i napadday yatutta mas mabi laman nga masingan nu anni ira i mali ta karuan nga kopia. Kunnasi?

6. Kunnasi nga mammuan i mali ira ta kopia ira na Biblia?

⁶ Egga i makasta nga kukukuan na moderno ira nga iskolar tapenu mammuadda i mali nga nakua na taga-kopia ira na Biblia. Tapenu iyilustra yatun: Imajinammu nga nedog ta 100 nga lallaki nga kopiadda tu manu-mano i tadday nga pahina nga napannu tu uvovug. Tapus, egga i baddi nga mali ta kinopia na tadday tatun ira nga lallaki. Mammuattam i mali na nu ikumpara tam i kinopia na ta ngamin paga nga tanakuan nga kopia. Kunnatun gapa i kukukuan na iskolar ira na Biblia. Pakkumparadda i aru nga manuskrito na Biblia tapenu mammuadda i nakkamalian onu i inalsa na tadday nga taga-kopia.

7. Ngatta makagi tam nga memmugug i aru nga taga-kopia na Biblia?

⁷ Talaga nappursigi i taga-kopia ira tapenu fustu i pakkopia da ta manuskrito ira na Biblia. Yaw i tadday nga angngarigan nga mamakurug tatun. I kadaanan anna kumpleto nga manuskrito na Hebreo nga Katurakan ay napadday turi ta 1008 onu 1009 C.E. Magalan yatun tu Leningrad Codex. Ngem nikanni laman, nadiskubre i aru nga manuskrito ira na Biblia anna parte ira na manuskrito nga ma-1,000 nga dagun nga mas dana kumpara ta Leningrad Codex. Baka nonopan na tadday nga megafu ta mamippiga nga nakopia yatun ira nga mas dana nga manuskrito ta unag na marivu nga dagun, duma ngana i naddian natun ta Leningrad Codex. Ngem ari tu kunnatun. Turi gare ta nikumpara na iskolar ira i mas dana ira nga manuskrito tari ira ta mas bagu, nadiskubre da nga baddi laman i nadduman natun nu meyannung ta uvovug ira nga neyusa. Ngem ari nga nanguli i mensahe na Biblia.

8. Anni i nadduman na kopia ira na Cristiano nga Griego nga Katurakan ta kopia ira na tanakuan nga sekular nga libru?

⁸ Pinarigan na Cristiano ira ta ollu nga siglo i kiningngua na taga-kopia ira na Hebreo nga Katurakan. Memmugug ira nga namadday tu  kopia ira na 27 nga libru na Griego nga Katurakan. Yatun i inusa da nu maggarammammung ira nga maggigiammu anna ta pallayyagayya da. Egga ira i sekular nga libru nga napadday ta tiempo nga netura gapa i manuskrito ira na Griego nga Katurakan. Pinakkumpara yatun na tadday nga iskolar tapus kunnaw i naobserba na: “Mas aru i kopia [na Griego nga Katurakan] anne ta sekular ira nga libru, . . . anna mas kumpleto paga lagu yatun.” Kunnaw gapa i mabibbig ta libru na Anatomy of the New Testament: “Makapattalo ittam nga i mabibbig tam ta tadday nga mapattalakkan anna moderno nga translation [na Griego nga Katurakan] ay kaparefu mismu na mensahe nga nitura na autor ira tagga.”

9. Segun ta Isaias 40:8, anni i makagi tam meyannung ta mensahe na Biblia?

⁹ Megafu ta memmugug anna malallappo i aru nga taga-kopia ta nappasa ira nga siglo, fustu i mensahe na Biblia nga bibbibbigan anna giggigiammuattam sangawe. c Awan tu duda tam nga talaga siniguradu ni Jehova nga memmuguran tu mapia i mensahe na para ta totolay. (Bibbigan i Isaias 40:8.) Ngem baka kagian na karuan nga ari nga gafu ta ari nanguli i mensahe na Biblia ay pakurugan natun nga naggafu yatun ta Dios. Gigiammuattam gafu i karuan nga ebidensia nga talaga naggafu ta Dios i Biblia.

10. Mangiyawa tu angngarigan na natuppal nga profesiya nga mamakurug nga fustu i nakagi ta 2 Pedro 1:21. (Innan i letratu ira.)

¹⁰ Aru nga profesiya ta Biblia i natuppal ngana. Karuan tatun nga profesiya ay netura ginatu nga dagun nige nga natuppal. Pakurugan na historia nga kurug yatun ira nga profesiya. Ari tam ngana nga mattaka tatun megafu ta ammu tam nga naggafu kani Jehova i ngamin nga profesiya ta Biblia. (Bibbigan i 2 Pedro 1:21.) Nonopammu i profesiya ira meyannung ta kadaral na siudad na Babilonia gari. Turi ta mekawalu siglo B.C.E., niprofesiya ni profeta Isaias nga masakup i siudad na Babilonia maski nu tatun nga tiempo ay makapangngua paga yatun. Kinagi na paga lagu nga Ciro i ngagan  na manakup anna kinagi na gapa nu kunnasi na nga kuan yatun. (Isa. 44:27–45:2) Niprofesiya gapa ni Isaias nga duttal i tiempo nga madaral i Babilonia anna awan ngana vuluvuga tu maddian tatun. (Isa. 13:19, 20) Kunnatun mismu i nesimmu. Nasakup na Medo anna Persiano ira i Babilonia turi ta 539 B.C.E. anna sangawe, puru dabba ngana laman i nabattang ta dian na dati nga makapangngua nga siudad.—Innan i video nga Niprofesiya na Biblia i Kadaral na Babilonia ta libru nga Magayayya nga Mattolay tu Mannanayun!, leksion 3, mekalima nga punto.

11. Kunnasi nga matuttuppal sangawe i Daniel 2:41-43?

¹¹ Ari laman tu ta nappasa nga egga ira i natuppal nga profesiya ta Biblia. Masingi-singattam ngana sangawe nga egga ira i matuttuppal nga profesiya. Tadday tatun i kappabbaw nga ketuppalan na profesiya ni Daniel meyannung ta Anglo-American World Power. (Bibbigan i Daniel 2:41-43.) Espesipiko nga nakagi tatun nga profesiya nga i Anglo-American World Power ay ‘egga i parte na nga masikan’ kagitta na balayang anna “egga i parte na nga makafi” nga kagitta na pila. Kurug yatun nga profesiya. Nipasingan na Britain anna na America nga kunna balayang i sikadda turi ta kasali ira ta nasion ira nga nangaffu ta World War I anna World War II. Tapus adde sangawe, massikan la’ nga massikan i fuersa militar da. Ngem pakkafian na totolay nga sakup da i pakapangngua da megafu ta mapprotesta yatun ira nga totolay kontra ta gobiernu anna mabbuu ira tu union ira nga mangilaban ta karapatadda. Kunnaw i naobserba na tadday nga eksperto ta internasional nga pulitika: “Kurug tu ta moderno nga tiempo tam, daka-dakal i efekto na totolay ta gobiernu na United States. Ngem grabe gapa i pakkorontra na grupo ira na pulitika tatun.” Tapus i Britain nga tadday paga nga parte natun nga world power ay nassirina gapa ta nappasa ira nga daga-ragun megafu ta madduruma i opiniodda nu anni ira nga alyansa ta nasion ira na European Union i mawag nga pattalupaddianadda. Megafu tatun ira nga pakkorontra anna passirina, maggi imposible para ta Anglo-American World Power nga insigida nga mepatuppal i desisiodda.

12. Megafu ta profesiya ira ta Biblia, ta anni ittam nga kumbinsidu?

¹² Megafu ta aru ngana nga profesiya ta Biblia i natuppal, mas nga mammakatalo ittam nga matuppal i promesa ira na Dios ta mappange. Matageno tam i kagitta na natageno na salmista nga nakimallo kani Jehova: ‘Maginnag ngà ta pamaliag mu, mammakatalo ngà laman ta uvovug mu.’ (Sal. 119:81) Gukaban na Biblia, niddan ittam ni Jehova tu “makakkasta nga mappange anna iddanama.” (Jer. 29:11) Nakadepende i iddanama tam para ta mappange ta promesa ira ni Jehova, ari tu ta kukukuan na totolay. Mas paga nakuan nga padakallattam i pattalo tam ta Uvovug na Dios gukaban na malappo nga paggigiammu ta profesiya ira na Biblia.

13. Segun ta Salmo 119:66, 138, anni paga i tadday nga ebidensia nga mapattalakkan i Biblia?

¹³ Egga paga i tadday nga ebidensia nga mapattalakkan i Biblia. Masingan yatun ta makasta nga efekto na ta totolay nu tuttuladda i tabarang natun. (Bibbigan i Salmo 119:66, 138.) Angngarigan na, egga ira i magatawa nga maggi massina ngem magayayya ngana sangawe. Magayayya gapa i ána da ta mapadakal ira ta Cristiano nga familia nu sitaw matageno da nga matattangngallan anna meddeddu ira.—Efe. 5:22-29.

14. Mangistoria tu ekspiriensa nga mangipasingan nga mapakasta na tabarang na Biblia i pattolay na tadday.

¹⁴ Nu meyaplika i masirib nga tabarang na Biblia, manguli maski i kriminal ira. Kunnatun  i nesimmu ta presu nga si Jack. d Vayolente yayya nga kriminal anna kilala yayya bilang tadday ta pinakadelikadu nga presu nga nasentensian tu death penalty. Ngem mittan, naki-join si Jack ta tadday nga Bible study. Natukkal i futu na ta kinasippo nga nipasingan na brother ira nga mangi-Bible study, yatutta nappa-Bible study ngana gapa yayya. Turi ta iyap-aplika na ngana i tabarang na Biblia, sisinu nga nanguli i kondukta na anna nabbalin yayya tu masippo. Ari nabbayag, nabbalin tu unbaptized publisher si Jack, tapus na-baptize yayya. Nallallappo yayya ta pangilayyagayya ta Pappatulan na Dios ta kasi-presu na ira anna appa onu maturu paga ta nira i ni-Bible study na. Turi ta aggaw nga mepatuppal ngana i sentensia ni Jack, nanguli ngana yayya. Kunnaw i kinagi na tadday ta abugadu na ira: “Ari ngana tu yaw i Jack nga ollu bi nga nakilalà 20 dagun ngana i nappasa. Nanguli yayya gafu ta ituttuddu na Saksi ira ni Jehova.” Maski nu natay si Jack, nipasingan na ehemplo na nga mapattalakkattam i Uvovug na Dios anna mapakasta natun i pattolay na tadday.—Isa. 11:6-9.

15. Kunnasi nga makoffun i pangiyaplika ta tabarang na Biblia tapenu masingan nga neruma i totolay ni Jehova ta tiempo tam? (Innan i letratu.)

¹⁵ Mattaradday i totolay ni Jehova megafu ta iyaplika da i tabarang na Biblia. (Juan 13:35; 1 Cor. 1:10) Talaga masingan i pattaradday anna memammo nga avvurulu tam nu mekumpara ta magaru nga totolay sangawe nga nassirina megafu ta pulitika, lahi, onu estado ta pattolay. Nasingan na kabataan nga si Jean yatun nga pattaradday na Saksi ira ni Jehova yatutta nappabbaw yayya. Ziminakal yayya ta tadday nga nasion ta Africa. Turi ta egga i gerra ta nasiodda, nassuddalu yayya. Ngem turi kua, nattammang yayya ta nasion nga kabiko da. Tari na nga nasimmuan i Saksi ira ni Jehova. Kinagi ni Jean: “Nammuakku nga ari nga makisali ta pulitika anna mattaradday i totolay nga tumuttuttul ta kurug nga relihion. Makka-aya-aya gapa ira.” Kunnaw paga i kagian na: “Dati,  nidedikà i pattolè tapenu idefensa i nasiokku. Ngem turi ta naggigiammu ngà tu Biblia, napaguyu ngà nga idedika i pattolè para kani Jehova.” Talaga nanguli si Jean. Imbes tu makillaban yayya ta totolay nga ari na kaparehu, ikagi na ngana sangawe ta ngamin nga masimmuan na i mensahe na imammo nga naggafu ta Biblia. Ipasingan natun nga makoffun i tabarang na Biblia ta nadduruma nga klase na totolay. Masikan yatun nga ebidensia nga mapattalakkattam i Uvovug na Dios.

16. Ngatta importante nga mas mattalo ittam sangawe ta Uvovug na Dios?

¹⁶ Mas nga marrake i paddia-paddian taw nga mundo, yatutta awayya na nga mas gapa mapurueban i pattalo tam ta Biblia. Baka kumbinsian ittam na tanakuan nga paddudan nu kurug i Biblia onu sinunno kari talaga ni Jehova i mekatalo anna nannono nga doroban tapenu igiya i maddayarayaw ira nisa ta tiempo tam. Ngem nu kumbinsidu ittam nga kanayun nga kurug i Uvovug ni Jehova, malabanattam yatun ira nga mamakkafi ta pangurug tam. Mabbalin ittam tu desididu nga ‘parulattan i dorob na Dios adde ta ikagatta na inango tam.’ (Sal. 119:112) ‘Ari tam mappasiran’ nga ikagi ta tanakuan i meyannung ta Biblia anna pagaramman ira nga mattolay segun tatun. (Sal. 119:46) Makoffun gapa yatun tapenu ‘mapasensia anna magayayya’ ittam nga attamman i pinakamariga ira nga situasion, nelagum ngana i pameppersigi.—Col. 1:11; Sal. 119:143, 157.

17. Anni i iperaddam ta nittam na teksto tam taw nga dagun?

¹⁷ Fermi i appabalo tam nga nipakannammu ta nittam ni Jehova i kinakurug! Yatun i mamakalma ta nittam anna i manuddu ta nittam nu kunnasi ittam nga mattolay taw ta mundo nga mas paga nga maggulu. Iddan ittam gapa natun tu iddanama nga mas makasta saw i pattolay tam sonu mammaguray i Pappatulan na Dios. Makoffun nakuan ta nittam i teksto ta dagun 2023 tapenu kanayun ittam nga kumbinsidu nga kurug i ngamin nga Uvovug na Dios!—Sal. 119:160, NW.