Manoli ta naddianna

Manoli ta table of contents

Ammum Kari?

Ammum Kari?

Kurug kari nga nattolay si Mardokeo tagga?

IMPORTANTE i papel na Judio nga mangngagan tu Mardokeo ta nesimmu ira ta libru na Biblia nga Ester. Tadday yayya nga aripan nga Judio nga mattrabahu ta palasio na Persia. Nesimmu yatun turi ta gafu na mekalima siglo B.C.E. “ta tiempo ni [Patul] Ahasuero.” (Mas kilala yatun nga patul sangawe bilang si Xerxes I.) Finugaddan ni Mardokeo i plano nga mepapatay i patul. Megafu ta pappabalo na patul, niyunnug na nga medayaw si Mardokeo ta publiko. Turi ta natay si Haman nga kalaban ni Mardokeo anna na Judio ira, niyatannang na patul i posision ni Mardokeo anna pinabbalin na yayya tu primero nga ministro. Megafu tatun nga posision ni Mardokeo, awayya na i mangilawan tu dob tapenu ari nga mapatay i ngamin nga Judio nga maddian ta Imperio na Persia.​—Est. 1:1; 2:5, 21-23; 8:1, 2; 9:16.

Kagian na karuan nga historiador turi ta gafu na meka-20 nga siglo nga padda-padday laman kanu nga istoria i libru na Ester anna ari tu kurug nga nattolay tagga si Mardokeo. Ngem turi ta 1941, nakaleg i archaeologist ira tu ebidensia nga posible nga massuporta ta kakkagian na Biblia meyannung kani Mardokeo. Anni naleg da?

Nadiskubre na researcher ira i tadday nga Persian cuneiform nga egga i ikagi na meyannung ta lalaki nga mangngagan tu Marduka (Mardokeo ta Ibanag). Mattrabahu yayya ta Susan bilang tadday nga ofisial, awayya na tu accountant. Segun kani Arthur Ungnad, tadday nga eksperto ta history natun ira nga lugar, yatun laman nga cuneiform i tattadday nga dokumento nga ari tu parte na Biblia nga kabibbigan ta ngagan tu Mardokeo.

Namegafu turi ta tiempo nga kinagi ni Ungnad yatun, rinivu nga tanakuan paga nga Persian cuneiform i ni-translate na iskolar ira. Nelavu tatun i Persepolis tablet ira nga nalegan ta dati nga Treasury nga aranni ta pader ira na siudad. Napadday danatun nga tablet turi tiempo ni Patul Xerxes I. Netura danatun ta lengguahe na Elamita anna malegan tatun i aru nga ngagan nga mabibbig ta libru na Ester. a

I ngagan nga Mardokeo (Marduka) nga netura ta Persian cuneiform.

Netura ta aru nga Persepolis tablet i ngagan nga Marduka nga nasserbi bilang sekretario na patul ta palasio ta Susan ta tiempo na pammaguray ni Patul Xerxes I. Netura ta tadday nga tablet nga translator si Marduka. Mekunnay yatun nga detalye ta kagian na Biblia meyannung kani Mardokeo. Tadday yayya nga ofisial nga nasserbi ta palasio ni Patul Ahasuero (Xerxes I) anna maturu tu dua nga lengguahe i uvovugan na. Kanayun nga nakaitubang si Mardokeo ta trangka na palasio na patul ta Susan. (Est. 2:19, 21; 3:3) Dakal nga building yatun nga trangka anna tatun mattrabahu i ofisiales na palasio.

Aru i napparehuan na Marduka nga netura ta tablet ira anna na Mardokeo nga nakagi ta Biblia. Nattolay ira ta parefu nga tiempo, naddian ira ta parefu nga lugar, anna parefu nga atannang i posisiodda tapus parefu i nattrabahuadda. Posible nga pakurugan gafu danatun nga tattadday laman nga tolay si Marduka anna si Mardokeo.

a Turi ta 1992, nipublisa ni Professor Edwin M. Yamauchi i mafulu nga ngagan nga netura ta Persepolis tablet ira nga mabibbig gapa ta libru na Ester.