Ammum Kari?
Ollu-Siglo nga Sinagoga: Masingan taw nga digital nga representasion i karuan nga parte na ollu-siglo nga sinagoga nga nalegan ta Gamla, nga ma-10 kilometro ta northeast na Bebay na Galilea. Mangiyawa tu ideya yatun nu anni i itchura na sinagoga tagga
Anni i naggafuan na sinagoga?
I UVOVUG nga “sinagoga” ay naggafu ta Griego nga termino nga kebalinanna, “pattaraddayan,” onu “paggarammammung.” Mepangngo yatun nga agal megafu ta i sinagoga ira ay lugar nu sitaw mattaradday para ta instruksion anna paddayaw na komunidad ira na Judio namegafu ta tiempo ira tagga. Ari nga direkta nga tinukoy na Hebreo nga Katurakan i sinagoga, ngem manawag ta Cristiano nga Griego nga Katurakan nga i kuddanatun nga lugar nga pattaraddayan ay meyusa ngana ta ollu siglo C.E.
Aru nga iskolar i mangurug nga i sinagoga ira ay namegafu ta tiempo na ka-aripan na Judio ta Babilonia. Kagian na Encyclopaedia Judaica: “Danuri Naaripan, megafu ta awan tu Temploda ta dayu nga lugar, anna mawagda i banna-bannay ta ziga-rigada, ay maggarammammung kanayun, awayyana tu ta tiempo na Sabbath tapenu bibbigan i Katurakan ira.” Tagga ta napalawan i Judio ira ta ka-aripan, tulu-tuloy nga nattaradday ira tapenu makimallo anna mabbibbig tu Katurakan, anna namataddag ira tu sinagoga ta kada lugar nga naddianadda.
Ta ollu siglo C.E., nabbalin i sinagoga ira tu sentro na relihioso anna inaggaw nga pattolay na Judio ira ta komunidad nga newara-wara ta pallevu na Mediteraneo, ta interu nga Middle East, anna ta Israel mismu. “Nasserbi [i sinagoga] nga lugar para ta paggigiammu, sagradu ira nga pakkakan, pabbistan, pangiyangayan tu fundu ira na komunidad, anna miting para ta pulitika anna komunidad,” kunni Professor Lee Levine na The Hebrew University of Jerusalem. Kunna paga: “I pinaka-importante, siempre, ay i relihioso ira nga aktibidad tatun.” Ari gafu nga kakkadda-kaddag nga kanayun nga minay si Jesus ta sinagoga ira. (Mar. 1:21; 6:2; Luc. 4:16) Tatun ay nanuddu yayya, nappalappa, anna pinagaramna danuri egga tatun. Kabalin nga nepataddag i Cristiano nga kongregasion, kanayun gapa nga nallayyagayya si Pablo ta sinagoga ira. Danuri maya nga maddukko ta Dios ay maruddu nga umay ta sinagoga, yayya nga nu tullung si Pablo ta tadday nga siudad, ollu labbi nga angngayanna i sinagoga anna mallayyagayya tatun.—King. 17:1, 2; 18:4.
