1. Anni i awayya na tu iyavu da ta nittam ta pattrabahuan onu ta eskuela?

 ANNI i matageno mu nu nakkiavu i katrabahum onu i kaklasem meyannung ta kuru-kurugammu? Maggudu-gudu ka kari? Aru ta nittam i kunnatun. Ngem yatun ira nga pakkiavu i manguffun ta nittam tapenu malippawa nu anni talaga i nononopan natun nga tolay onu i kuru-kurugan na. Yayya nga mabi tam ngana laman nga melayyagayya i mapia nga dumug. Ngem nu karuan, makkiavu i tadday nga tolay megafu ta ari ira nga umanugu ta nittam onu ikaya da i makitturia ta nittam. Ari tam nakuan makaddagan tatun megafu ta nakaginna i karuan tu mali nga informasion meyannung ta kuru-kurugattam. (King. 28:22) Tadday paga, mattotolay ittam ngana ta “pangurianan ira nga aggaw” nu sitaw aru nga totolay i manaki da i makipakkasundu anna “kitapporay” paga lagu.—2 Tim. 3:1, 3.

2. Ngatta makasta i mabbalin tu malumamo?

² Baka manono mu, ‘Kunnasi ngà mabbalin tu masippo anna mataktika nu egga i maya nga makipporfia niakan meyannung ta nebase-Biblia nga kuru-kurugakku?’ Makoffun i pabbalin tu malumamo. Ari insigida nga mapporay i malumamo nga tolay anna makontrol na i baggi na nu egga i maya nga makipporfia ta nisa onu ari na siguradu i itabbag na. (Prov. 16:32) Ngem baka matageno mu nga ari nga mabi nga kuan yatun. Kunnasi ka mabbalin tu malumamo? Kunnasi ka nga malumamo nga tubbag nu egga i makkuestion ta kuru-kurugammu? Nu tadday ka gapa nga magana, kunnasim nga moffunan i ána mu nga malumamo nga medefensa i pangurug da? Ammuattam danatun.

3. Ngatta makagi nga kalalakian i pabbalin tu malumamo, ari tu pakkafian? (2 Timoteo 2:24, 25)

³ Tadday nga kalalakian i kinalumamo, ari tu pakkafian. Kawagan gare i sikan na nono tapenu mabbalin tu kalmadu nu meparubang  ta mariga nga situasion. Tadday nga aspeto na “vunga na Espiritu” i kinalumamo. (Gal. 5:22, 23) Nu karuan, meyusa i Griego nga uvovug nga ne-translate tu “kinalumamo” tapenu tukuyan i simaron nga kabayu nga napa-amu. Imajinammu i simaron nga kabayu nga nabbalin tu maamu. Masikan lagapa yatun nga kabayu ngem masippo ngana. Kunnasi gapa ta nittam nga totolay? Kunnasi tam nga mabbalin tu malumamo ngem masikan? Ari tam makua yatun nu sittam laman i magguyu. Mawag tam i espiritu na Dios. Ipakimallo tam nga uffunan na ittam nga mepasingan yatun nga makakkasta nga kualidad. Aru ngana nga totolay i nagigiammu da i mabbalin tu malumamo. Angngarigan na, aru nga wawwaragi tam i nangipasingan tu kinalumamo turi ta egga i nakipporfia ta nira. Megafu tatun, makasta i kebibidan na Saksi ira. (Bibbigan i 2 Timoteo 2:24, 25.) Kunnasi ka mabbalin tu malumamo?

4. Anni i magigiammu tam kani Isaac meyannung ta kinalumamo?

⁴ Napakaru nga istoria ta Biblia i mangipasingan nga nabala-balor i kinalumamo. Tadday tatun i istoria ni Isaac. Turi ta naddian yayya ta Gerar nga teritoria na Filisteo ira, sinavvunan na minappassil ira nga karruba na i posu ira nga kinokkog na doroban na yama na. Imbes tu ilaban ni Isaac i katunungan na, niyarayyu na ngana laman i tangabbalayan na anna nakkokkog yayya tu duma ira nga posu. (Gen. 26:12-18) Ngem kakkagian lagapa na Filisteo ira nga kukua da i danum ira ta nagalikan da Isaac. Maski kunnatun i nesimmu, ari vuluvuga nakiddama si Isaac. (Gen. 26:19-25) Anni i nakoffun ta nisa tapenu mabbalin lagapa yayya tu malumamo maski nu gitta na papporayadda yayya? Siguradu nga naobserba na i makasta nga ehemplo na magana na. Aru i nagigiammu na ta yama na nga si Abraham nga ari nga minakkiddama anna ta “masippo anna memammo nga appana-panono” na yena na nga si Sara.—1 Ped. 3:4-6; Gen. 21:22-34.

5. Anni nga angngarigan i mangipasingan nga metuddu na Cristiano ira nga magana ta ána da i balor na kinalumamo?

⁵ Sikamu nga Cristiano ira nga mappagana, mepasiguradu ta nikamu nga metuddu nu gapa ta ána nu i balor na kinalumamo. Kunnatun i nakua na magana na 17-anios nga si Maxence. Egga ira i maporay nga totolay nga masimmuan ni Maxence ta eskuela anna ta ministerio. Kunnasi yayya nga inuffunan na mappagana na? Pinasa-pasensiadda nga nituddu ta nisa nu kunnasi i mabbalin tu malumamo. Istorian na magana na, “Nalippawa balaman ni Maxence nga nu egga i mamapporay ta nisa, mas magawag tu sikan i pangifugag ta baggi anne ta pattabbag tu maporay onu vayolente.” Mapia ngana laman ta nagigiammu ni Maxence i mabbalin tu malumamo.

6. Kunnasi nga makoffun i pakimallo tapenu mabbalin ittam tu mas malumamo?

⁶ Anni i puede tam nga kuan nu tensionadu i situasion, gitta na nu egga i mamara-parake ta ngagan na Dios tam onu igala-galo da i Biblia? Mawag tu makkiddaw ittam kani Jehova tu espiritu na anna ka-uto na tapenu malumamo ittam nga tubbag. Ngem kunnasi nu kabalin natun ay saka tam laman nanono nga ari balo nga malumamo i pinattabbag tam? Awayya tam nga ipakimallo uli i meyannung tatun anna pannonopattam nu anni i mas mapia nga kuattam ta tumunug. Nu kunnatun i kuattam, iyawa ni Jehova i masanto nga espiritu na tapenu ari nga mappatu i ulu tam anna mabbalin ittam tu malumamo.

7. Kunnasi nga makoffun i pakkabisadu tu teksto ira tapenu makontrol tam i pabbibida tam anna i reaksiottam? (Proverbio 15:1, 18)

⁷ Aru i teksto ta Biblia nga makoffun tapenu makontrol tam i pabbibida tam ta tensionadu ira nga situasion. Iperaddam ta nittam na  espiritu na Dios yatun ira nga teksto. (Juan 14:26) Angngarigan na, makoffun i prinsipio ta libru na Proverbio tapenu mabbalin ittam tu malumamo. (Bibbigan i Proverbio 15:1, 18.) Mabibbig gapa tatun nga libru i pammakapianan ira na pangifugag ta baggi ta tensionadu ira nga situasion.—Prov. 10:19; 17:27; 21:23; 25:15.

8. Ngatta mawag tu nonopattam i pinakarason nu ngatta kuestionan na tadday i kuru-kurugattam?

⁸ Makoffun gapa ta nittam i pakalippawa. (Prov. 19:11) I tolay nga minangngalippawa ay mafugaddan na i baggi na nu egga i manguestion ta kuru-kurugan na. Megitta i karuan nga pakkiavu ta iceberg ira onu daddarakal nga ice ta bebay nga kattam masingan i mas dakal nga parte na nga agga-lummag. Nu makkiavu i tadday nga tolay, awayya na tu kattam ammu i pinakarason nu ngatta nakkiavu yayya. Nige tam gafu nga tubbag, makasta nu nonopattam nga awayya na tu ariattam ammu nu anni i namaguyu ta tadday nga nakkiavu.—Prov. 16:23.

9. Kunnasi nga nipasingan ni Gideon i pakalippawa anna kinalumamo ta pakibbida na ta Efraimita ira?

⁹ Ikonsidera nu kunnasi nga sinabbag ni Gideon i Efraimita ira. Nappoporay ira anna kinuestiodda nu ngatta kanna ira insigida nga inagalan nga mevulu ta pakiggerra kontra ta kalaban ira na Israel. Anni kari i pinakarason nu ngatta mappoporay ira? Nainsulto kari ira?  Maski anni paga i rason, nipasingan ni Gideon i pakalippawa. Nirespeto na i panageno natun ira nga lallaki anna malumamo yayya nga simibbag. Anni i resulta natun? “Nakkalma ira.”—Uk. 8:1-3.

10. Anni nakuan i nonopattam nu egga i manguestion ta kuru-kurugattam? (1 Pedro 3:15, 16)

¹⁰ Baka iyavu ta nittam na katrabahu onu kaeskuela tam nu ngatta tuttuttulattam i kagian na Biblia meyannung ta tadday nga isyu. Kuattam nakuan i adde na mawayya tam tapenu idefensa i pangurug tam ngem irespeto tam nakuan i opiniodda. (Bibbigan i 1 Pedro 3:15, 16.) Maruddu nga makaduffun nu imammatattam i pakkiavu da bilang chansa tam tapenu mammuan i talaga nononopadda, imbes tu nonopattam nga puppuntirian onu kekkuestionadda ittam. Maski anni paga i rason na tadday nga makkiavu, masippo anna malumamo ittam nakuan nga tubbag. Baka yatun i mamaguyu ta nisa tapenu pannonopan i opinion na. Maski paga makapataki onu bastus i pakibbida da ta nittam, kayà tam nga kanayun ittam nga masippo nga tubbag ta nira.—Roma 12:17.

11-12. (a) Anni nakuan i nonopattam nige tam nga tubbag ta pakkiavu meyannung ta tadday nga isyu? (Innan gapa i letratu.) (b) Mangiyawa tu angngarigan nu kunnasi nga makoffun i pakkiavu tapenu mabbalin tu makasta i pakibbida tam.

¹¹ Angngarigan na, nu iyavu ta nittam na katrabahu tam nu ngatta ari ittam mab-birthday, nonopattam: Awayya na kari tu nononopan na nu bawal ta nittam i magenjoy? Nononopan na kari nga baka mafektan na kuru-kurugattam i makasta nga pavvurulu na empleyadu ira ta kumpania? Awayya na nga malsa tam yatun ira nga pakavurungan na katrabahu tam nu ikagi tam ta nisa nga talaga appresiattam i pangikavurung na ta katrabahu na ira. Ipasiguradu tam gapa ta nisa nga kayà tam nga makasta i pavvurulu na ngamin ta pattrabahuattam. Nu kunnatun i kuattam, awayya na tu memammo i pabbirida tam anna chansa tam yatun nga ikagi i kagian na Biblia meyannung ta birthday.

¹² Puede gapa nga kunnatun i kuattam nu egga paga i tanakuan nga isyu nga iyavu da ta nittam. Baka ipilit na kaeskuela tam nga mawag tu ulian na Saksi ira ni Jehova i taddag da meyannung ta homoseksualidad. Kakkagian na kari laman yatun megafu ta ari na ammu i kuru-kurugan na Saksi ira ni Jehova? Onu baka egga i kofun na onu kafamilia na nga homoseksual? Nononopan na kari nga ikalussaw tam danuri homoseksual? Baka mawag labbi tu ipasiguradu tam ta nisa nga ikavurungattam i ngamin nga totolay anna irespeto tam i desision na kada tadday nga mappili nu anni i kayà na nga kuan. b (1 Ped. 2:17) Nu kunnatun i kuattam, awayya na tu mekagi tam ta nisa i dakal nga meyuffun na panuttul ta kakkagian na Biblia.

13. Kunnasim nga moffunan i tadday nga makkakkagi nga awan tu ammu danuri na mangurug ta Dios?

¹³ Nu fermi i pangokkontra nittam na tadday, ari tam nakuan insigida nonopan nga ammu tam ngana i kuru-kurugan na. (Tito 3:2) Angngarigan na, kunnasi nu ikagi na kaeskuelam nga awan tu ammu danuri na mangurug ta Dios? Nonopammu kari insigida nga kurugan na i ebolusion anna aru i ammu na meyannung tatun? I kurug, baka ari na paga napannonopan tu mapia i meyannung tatun. Imbes gafu tu makiddebate ka meyannung ta ebolusion, makasta nu mangikagi ka ta kaeskuelam tu awayya na nga pannonopan. Puedem nga mangipasingan onu mangi-send tu link ta nisa na informasion meyannung ta pamaratu ta jw.org. Baka kayà na nga pabbidan nu sonu otru uli i meyannung ta tadday nga artikulo onu video tatun. Nu marespeto ittam, baka mas kayà na ngana nga ammuan nu anni i kakkagian na Biblia.

14. Kunnasi nga inusa tu mapia ni Niall i website tam tapenu moffunan na i kaklase na?

 ¹⁴ Inusa na kabataan nga si Niall i website tam tapenu pakurugan nga ari tu kurug i nononopan na karuan nga tolay meyannung ta Saksi ira ni Jehova. Istorian na, “Kakkagian niakan na tadday nga kaklasè nga ari ngà mangurug ta siensia megafu ta kurugakku i ‘pinadda-padday laman’ nga libru imbes tu i fustu ira nga informasion.” Turi ta ari nipamavulun na kaklase ni Niall nga ipakanawag na i kuru-kurugan na, nipasingan na ta nisa i seksion ta jw.org nga “I Siensia Anna i Biblia.” Turi kua, napansin ni Niall nga nabibbig ngana na kaklase na yatun anna mas okay ngana ta nisa nga pabbidadda i meyannung ta naggafuan na inango. Baka kunnatun gapa i mesimmu niko.

15. Kunnasi nga moffunan na mappagana i ána da nga malumamo nga tubbag nu kuestionan na kaeskuela da i kuru-kurugadda?

¹⁵ Matudduan tu mapia na mappagana i ána da nu kunnasi i malumamo nga tubbag nu egga i manguestion ta kuru-kurugadda. (Sant. 3:13) Egga ira i karuan nga magana nga praktisadda i ána da ta family worship da. Mannono ira tu isyu nga awayya na nga luttuag ta eskuela. Pabbidadda yatun tapus ipasingadda nu kunnasi nga tubbag. Tudduadda gapa i ána da nu kunnasi i mabbida tu malumamo anna makala tu interes.—Innan i kahon nga “ Makoffun ta Familia Nu i Pappraktis.”

16-17. Kunnasi makoffun ta kabataan ira i pappraktis?

¹⁶ Makoffun ta kabataan ira i pappraktis tapenu makumbinsi da i baggi da anna mepakanawag da ta tanakuan i rason ta kuru-kurugadda. Ta serye nga “Tanong ng mga Kabataan” ta jw.org, egga i worksheet ira para ta tinedyer. Nadisenio yatun ira tapenu moffunan i kabataan ira nga mabbalin tu kumbinsidu ta kuru-kurugadda anna tapenu makapapprepara ira tu  sarili da nga tabbag. Nu tanga-familian nga gigiammuattam yatun, ammu tam nu kunnasi nga malumamo anna makapa-interes nga medefensa i pangurug tam.

¹⁷ Inistoria na kabataan nga si Matthew nu kunnasi nga nakoffun ta nisa i pappraktis. Ta family worship da, maruddu nga mar-research si Matthew anna i magana na tu topiko ira nga awayya na tu mapabbiridan ta unag na klase. Kagian na: “Pannonopammi nu anni ira i posible nga iyavu da, tapus praktisammi nu kunnasi nga tabbagan danatun base ta na-research mi. Nu manawag ngana niakan i rason ira ta kuru-kurugakku, massikan i nono ku anna mas mabi para niakan i mabbalin tu malumamo ta pakibbidà ta tanakuan.”

18. Base ta Colosas 4:6, anni i mawag tu kuattam?

¹⁸ Maski paga nu manawag mabba i rasottam, awayya na tu ari nga makalanno yatun tapenu makumbinsi tam i karuan nga maggigginna ta nittam. Ngem makoffun nu malumamo anna ari nga makapataki i pabbida tam. (Bibbigan i Colosas 4:6.) I pangikagi tam ta kuru-kurugattam ta tanakuan ay kagitta na passippaw onu pangipasa tu bola. Awayya na tu sakto laman i pangipasa tam tatun onu puede tu ibarag tam yatun. Nu ipasa tam i bola, mas dakal i chansa na nga masalamo yatun na kiggayang tam anna tulu-tuloy laman i gayam. Kunnatun gapa nu ari makapataki anna malumamo i pabbida tam. Awayya na tu mas kayà na totolay i magginna anna itulu-tuloy i pakibbida ta nittam. Ngem siempre, nu kayà na tadday i makiddebate onu uyawan i kuru-kurugattam, ari ittam obligadu nga tubbag paga ta nisa. (Prov. 26:4) Ngem ari tu kunnatun i magaru nga totolay. Awayya na tu aru ta nira i maya magginna.

19. Anni nakuan i daddammattam tapenu mabbalin ittam tu malumamo nu idefensa tam i kuru-kurugattam?

¹⁹ Talaga aru i pammakapianattam nu ikagumattam i mabbalin tu malumamo. Makimallo ka kani Jehova para ta sikan nga kawagammu tapenu kanayukka lagapa nga malumamo ta pattabbag ta pakkiavu ira meyannung ta tadday nga isyu onu ta ari kurug nga kakkagian na totolay meyannung ta nittam. Daddammammu nga nu malumamo ka, ari kamu maddama maski paga nu madduma i opinion nu. Megafu gapa ta malumamo anna marespeto nga tabbag mu, baka mapaguyu paga lagu i karuan ta maggigginna nikaw nga ulian i opiniodda meyannung ta nittam anna ta kinakurug ira ta Biblia. Kanayukka nakuan nga ‘sigga-paran nga mangipakanawag’ ta kuru-kurugammu anna ‘mawag tu kuammu yatun nga malumamo anna sigga-pammakakua.’ (1 Ped. 3:15, 16) Malalaki ka gafu nu malumamo ka!