1, 2. (a) Anni i nikiddaw ni Jesus ta ultimo nga pakimallona kavulu i apostolesna? (b) Ngatta mavurung si Jesus meyannung ta pattaradday?

IKAVURUNGAN ni Jesus i meyannung ta pattaradday durante ta ultimo nga pamugagna kavulu i apostolesna. Turi ta nakimallo yayya kavulu ira, kinagina i pakkaragana nga mapakatadday i disipulosna, nga kunna nipattaddeda dua na Yamana. (Bibbigan i Juan 17:20, 21.) Mangiyawa tu masikan nga pamakurug i pattaddeda, nga manawag nga zinog ni Jehova si Jesus ta davvun tapenu kuan i urena. Aya i mabbalin nga panakkilalan na kurug nga disipulos ni Jesus nga yatun i makoffun ta pattaraddeda.​—Juan 13:34, 35.

² Rasonable i pangipatalatto ni Jesus meyannung ta pattaradday. Nasinganna i kawan tu pattaradday onu paggara-anugu ta apostolesna, gittana nesimmu ta ultimo nga pamugagna kavulu ira. Kagitta na dana nga nesimmu, “naddidiskusionan na disipulo ira nu sinni nira i katannangan tu paddian.” (Luc. 22:24-27; Mar. 9:33, 34) Mittan, nikiddaw uli ni Santiago anni Juan nga makipagitubang ira kani Jesus ta prominente ira nga puestu ta Pappatulanna.​—Mar. 10:35-40.

3. Ngatta egga i ari pattaradday ta nallatanan na disipulos ni Cristo, anna anni ira nga pakkiavu i ikonsidera tam?

 ³ Ngem ari laman tu i pakkaraga ta kinaprominente i awayyana nga mangari ta pattaradday na disipulos ni Cristo. Nassirina i magili megafu ta pangikalussaw anna pangireruma. Mawag na disipulos ni Jesus nga labanan danatun nga panageno. Taw nga artikulo, ikonsidera tam i tumunug ira nga pakkiavu: Kunnasi inarubang ni Jesus i pangireruma? Kunnasina inuffunan i disipulosna nga gigiammuadda nga tratuan i tanakuan nga awan tu pangireruma anna talaga mattaradday? Kunnasi makoffun nittam i tudduna tapenu kanayun nga mattaraddetam?

4. Mangiyawa tu pangireruma nga naekspiriensa ni Jesus.

⁴ Naekspiriensa mismu ni Jesus i pangireruma. Turi ta kinagi ni Felipe kani Nataniel nga naleganna ngana i Mesias, kinagi ni Nataniel: “Egga kari i vuluvuga mapia nga maggafu ta Nazaret?” (Juan 1:46) Ammu ni Nataniel i profesiya ta Mikias 5:2 ngem nikonsiderana lagapa nga awan tu kwenta na Nazaret tapenu keyanakan na Mesias. Kunnatun gapa, nimelle na prominente ira nga Judio si Jesus megafu ta taga-Galilea yayya. (Juan 7:52) Tagibadditan na aru nga Judio i totolay nga taga-Galilea. Kayà insultuan na karuan nga Judio si Jesus gukaban na pagagal sa nga Samaritano. (Juan 8:48) Talaga neruma i lahi anna relihion na Samaritano ta Judio ira. Parehu nga ari kuruga irespeto na taga-Juda anna taga-Galilea i Samaritano ira anna ariadda nga makkavuyu-vuya.​—Juan 4:9.

5. Anni nga pangireruma i naekspiriensa na disipulos ni Jesus?

⁵ Sinavvunan gapa na Judio ira nga lider tu panguyoyaw i disipulos ni Jesus. Kaga-kagian na Fariseo ira nga “agga-dian nira i batù na Dios.” (Juan 7:47-49) Wan, nikonsiderada i maski sinni nga ari naggigiammu ta rabiniko nga eskuela ira onu ari nga manuttul ta tradisiodda ira nga awan tu ginigiammuna anna alinno i paddianna. (King. 4:13) I pamaddumu-ruma nga naekspiriensa ni Jesus tuange ta disipulosna ay resulta na passirina megafu ta relihion, taddag ta komunidad, anna etniko. Afektadu gapa na pangireruma i disipulos. Tapenu gafu egga i pattaraddeda, mawag nga uliadda i ginnonopadda.

6. Mangistoria tu angngarigan nu kunnasi ittam afektan na pangireruma.

⁶ Ta maddaggun, napalevutan ittam tu pangireruma. Puede ittam nga mabiktima, onu baka sittam gapa i egga pangirerumana. “Mas ikalussò i furaw nga totolay nu maffokus ngà ta kawan tu hustisiada ta Aboriginal nga etniko​—ta nappasa anna ta maddaggun,” kunna sister ta Australia nga payunir ngana sangawe. “Naggrabe gapa yaw nga pangikalussò megafu ta naekspiriensà mismu nga pangabuso.” Inistoria na tadday nga Canadian nga brother i pangirerumana gari megafu ta lengguahe. “Abbo ku nga mas atannang danuri maguvovug tu French,” kunna. “Yatun tu kala-kalussò danuri maguvovug tu English.”

7. Kunnasi inarubang ni Jesus i pangireruma?

⁷ Ta tiempo tam, awayyana nga aralam i nikegamu na pakatageno tam tu pangireruma, gittana ta tiempo gapa ni Jesus. Kunnasi yatun inarubang ni Jesus? Ollu, pinammanakitanna i pamaddumu-ruma gukaban na ari vuluvuga paffabor. Nilayyagayyanna i mariku anna mariga, Fariseo anna Samaritano ira, maski danuri gumattuki tu vugi anna minattagaruli. Mekadua, gukaban na tuddu anna ehemplo ni Jesus, nipasinganna ta disipulosna nga mawag tu lisiadda nakuan i passuspetsa onu pangireruma ta tanakuan.

8. Anni nga importante nga prinsipio i basehan na Cristiano nga pattaradday? Iyesplika.

⁸ Sinudduan ni Jesus i tumuttul sa tu  importante nga prinsipio nga basehan na pattaraddetam. “Mawwaragi kamu ngamin,” kunna. (Bibbigan i Mateo 23:8, 9.) Siempre, makagi nga “mawwaragi” ittam megafu ta sittam ngamin ay naggafu kani Adan. (King. 17:26) Ngem egga paga. Niyesplika ni Jesus nga mawwaragi i disipulosna megafu ta rekunnisiadda nga si Jehova i nelangitan nga Yamada. (Mat. 12:50) Kunne na paga, miembro ngana ira na tadday nga dakal nga espiritual nga familia, nga napattadday na aya anna pangurug. Yatutta ta tura na apostoles, maruddu nga tukuyadda i kasi-disipulosda nga “wawwagi.”​—Roma 1:13; 1 Ped. 2:17; 1 Juan 3:13.

9, 10. (a) Ngatta awan tu rason na Judio ira nga mappakatannang megafu ta lahida? (b) Kunnasi nituddu ni Jesus i pangaffu kontra ta pangireruma ta lahi? (Innan i letratu ta gafu na artikulo.)

⁹ Kabalin nga nipalippawa nittam ni Jesus nga imammatattam nakuan tu wawwaragi i kataggi-tadday, nipatalattona gapa i pakawagan para ta kinapakalinno. (Bibbigan i Mateo 23:11, 12.) Gitta na nammuattam, narresulta tu passirina ta disipulosna i ari mepangngo nga kinapakatannang. Awayyana nga problemada gapa i pappakatannang megafu ta lahi. Egga kari i rason na Judio ira nga mappakatannang megafu ta naggafu ira kani Abraham? Yatun gapa i ipattagga na aru nga Judio. Ngem kinagi ni Juan Bautista nira: “Kagiak-ku nikamu, awayya na Dios tu pabbalinan tu ána ni Abraham maski danoye nga batu ira.”​—Luc. 3:8.

¹⁰ Kondenan ni Jesus i pappakatannang megafu ta lahi. Manawag nga nipalippawana yatun turi ta nakkiavu i eskriba: “Sinni i kakaddubà?” Tapenu tabbagan yatun, nangiyusa si Jesus tu ilustrasion na tadday nga Samaritano nga masippo nga nanangngaw ta tadday nga biaheru nga Judio​—nga pinala-palu na tulisan. Ari inimportan na mattatalebag nga Judio yatun nga tolay, ngem nikallo yayya na Samaritano. Niyultimo ni Jesus yatun nga istoriana gukaban na pangikagina ta eskriba nga mabbalin tu kagitta natun nga Samaritano. (Luc. 10:25-37) Nipasingan ni Jesus nga puede matudduan na Samaritano i Judio ira ta kayà kagian na kurug nga pangaya ta kasittolay.

11. Ngatta ari nakuan nga ireruma na disipulos ni Cristo i dayu ira, anna kunnasi nipalippawa yatun ni Jesus nira?

¹¹ Tapenu matuppal na disipulos ni Jesus i annungadda, mawag nga affutadda i pappakatannang anna pangireruma nga egga nira. Nigena minune ta langi, nipe-annunna nira nga mamakurug “ta interu nga Judea tuange ta Samaria adde ta ngamin nga tuppu-tuppag na davvun.” (King. 1:8) Dana nga niprepara ira ni Jesus ta kunnatun nga daka-dakal nga annungan gukaban na pangipasinganna tu makasta nga kualidad na dayu ira. Zinayona i dayu nga kapitan na suddalu ta matuyag nga pangurugna. (Mat. 8:5-10) Ta Nazaret nga neyanakan ni Jesus, kinagina nu kunnasi nga nangipasingan tu fabor si Jehova ta dayu ira, gitta na Canaanita nga balu nga babay nga maddian ta Zarepta anna kani Naaman nga taga-Siria. (Luc. 4:25-27) Ari laman nga nallayyagayya si Jesus ta Samaritana, nu ari, nakitappaddian yayya tu dua aggaw ta ili na Samaria megafu ta interesadu i totolay ta mensahena.—Juan 4:21-24, 40.

12, 13. (a) Anni i reaksion na apostoles turi ta nadanganadda nga tuttudduan ni Jesus i tadday nga Samaritana? (Innan i letratu ta gafu na artikulo.) (b) Anni i mangipasingan nga ari nalippawa da Santiago anni Juan i leksion?

¹² Ngem mariga para ta apostoles nga iwallin i pangirerumada. Nepallo i pabbawda nga madanganan si Jesus nga tuttudduanna i tadday nga Samaritana. (Juan 4:9, 27) Ari makiyuvovug i Judio ira nga relihioso nga lider ta tadday nga babay ta publiko, mas ngana ta Samaritana ira nga kuestionable i reputasiodda. Nikiddaw na apostoles nga kuman ngana si Jesus. Ngem ipasingan na tabbagna  nga talaga kakayàna i makiyuvovug ta espiritual, maski kebisinanna. I pallayyagayya—​maski ta tadday nga Samaritana—ay uray na Yamana, anna gittana kanan para sa.​—Juan 4:31-34.

¹³ Ari nga nalippawa da Santiago anni Juan yatun nga leksion. Ta pappangeda ta Samaria kavulu si Jesus, nakasingan i disipulosna tu pappasadda ta gabi nga paddagatan ta bario na Samaria. Manaki na Samaritano nga padulattan ira, yatutta maporay nga nikiddaw da Santiago anni Juan nga maguran nakuan tu afi tapenu daralan i interu nga bario. Pinoryan ira ni Jesus. (Luc. 9:51-56) Baka ari nakuan tu fermi i poray da Santiago anni Juan nu nesimmu yaw ta lugarda nga Galilea. Posible gafu nga i pangireruma i namakaddul ta pangikalussoda. Awayyana tu nepasiranan si apostol Juan ta gavva-gavva nga papporena nguri ta aru nga Samaritano i nangalawa ta pallayyagayyada.​—King. 8:14, 25.

14. Kunnasi netunung i isyu nga posible megafu ta pangireruma ta lengguahe?

¹⁴ Ari nabbayag kabalin na Pentecostes 33 C.E., egga limittuag nga isyu na diskriminasion. Ta ketaneg na rasion ta magawag ira nga babbay nga balu, napagurayan i balu ira nga maguvovug tu Griego. (King. 6:1) Posible nga megafu yatun ta pangireruma ta lengguahe. Insigida tinunung na apostoles i problema gukaban na pangitunno ta kualipikadu nga lallaki ta pangitaneg tu rasion. Ngamin danaw nga kualipikadu ta espiritual nga lallaki ay egga i Griego nga ngagadda. Awayyana nga faborable yatun ta natakitan ira nga balu.

15. Kunnasi napprogreso si Pedro ta pangipasingan tu ari pangireruma ta ngamin? (Innan i letratu ta gafu na artikulo.)

¹⁵ Ta 36 C.E., nabbalin tu internasional i trabahu nga pagangngua tu disipulos. Neyugalian ni apostol Pedro nga makilivu-livu laman ta Judio ira. Ngem kabalin nga nipakannammu na Dios nga ari nakuan tu mamadduma-ruma i Cristiano ira, nilayyagayyan ni Pedro si Cornelio, tadday nga Romano nga suddalu. (Bibbigan i Kingngua 10:28, 34, 35.) Kabalin natun, magayayya ngana si Pedro nga makipakkan anna makikavulu ta Hentil ira nga kapangngurug. Ngem pappasa na piga dagun, nagimmang nga nakipakkan si Pedro ta ari-Judio ira nga Cristiano ta siudad na Antiokia. (Gal. 2:11-14) Tatun nga nesimmu, mepangngo laman i pinangivuya ni Pablo kani Pedro, anna inalawana gapa yatun. Turi ta ollu nga tura ni Pedro ta Cristiano ira nga Judio anna Hentil ta Asia Minor, meddu lagapa i pinattukoyna ta ngamin nga wawwagi ta angngurug.—1 Ped. 1:1; 2:17.

16. Anni i reputasion na ollu-siglo ira nga Cristiano?

¹⁶ Manawag nga nakagigiammu i apostoles ta ehemplo ni Jesus nga ayatan i “ngamin nga totolay.” (Juan 12:32; 1 Tim. 4:10) Maski nu nappasa labbi i tiempo, nolida lagapa i appana-panonoda. Madumu-rumug i Cristiano ira gari megafu ta ayada ta kataggi-tadday. Tagga ta ma-200 C.E., nitura ni Tertullian i kinagi na ari-Cristiano meyannung ta Cristiano ira: “Ayatadda i kataggi-tadday . . . Sigga-paran paga lagu ira nga matay para ta kataggi-tadday.” Megafu ta nibaruasi na ollu-siglo ira nga Cristiano i “bagu nga kata-katolay,” minammatadda nga pantay-pantay i ngamin ta paningan na Dios.​—Col. 3:10, 11.

17. Kunnasi tam battulan i pangireruma ta giffutuattam? Mangiyawa tu ehemplo ira.

¹⁷ Ta maddaggun, mawag tam gapa i tiempo tapenu battulan i pangireruma ta futu tam. Istorian na sister ta France i pakillabanna ta pangireruma: “Sinudduannà ni Jehova nu anni i kebalinan na aya, na pangibillay, anna na pangiddu ta ngamin nga klase na tolay. Ngem mappuppursigi ngà adde sangawe nga ari ireruma i tanakuan, anna mariga yatun. Yatutta yatun i kanayukku nga ipakimallo.” Kunnatun gapa i laba-labanan na sister ta Spain: “Nu mittan marigatan ngà nga labanan i pakatageno tu lussaw ta partikular  nga etniko nga grupo, ngem kanayun nga mawayyà yatun. Ammù gapa nga mawag nga tulu-tuloy nga labanakku yatun. Mabbalo kani Jehova, magayayya ngà ngana nga miembro na nattaradday nga familia.” Kada tadday nittam, mawag i napafutuan nga pangeksamen ta baggi. Laba-labanattam kari gapa i pakatageno tu pangireruma kagitta danatun nga dua nga sister?

18, 19. (a) Anni ira i rasottam tapenu alawatan i ngamin? (b) Kunnasi tam kuan yaw ta praktikal ira nga gannug?

¹⁸ Makasta nga daddamman nga egga i tiempo nga dati ittam nga “dayu,” onu estrangheru, nga ari madukko ta Dios. (Efe. 2:12) Si Jehova i nangiyaranni nittam sa “gukaban na gala-galu na aya.” (Os. 11:4; Juan 6:44) Inalawa ittam gapa ni Cristo. Kagittana vinukatanna i puerta tapenu mabbalittam tu parte na familia na Dios. (Bibbigan i Roma 15:7.) Megafu ta masippo nga inalawa ittam ni Jesus, maski nu imperfekto ittam, ari gafu mepappangngo nga pammanakitattam i maski sinni!

¹⁹ Siguradu nga maggrabe paga i pamassirina, pamaddumu-ruma, anna pangikalussaw durante nga umara-aranni ittam ngana ta panuppalan naw nga marake nga sistema. (Gal. 5:19-21; 2 Tim. 3:13) Ngem kwenta aripan ni Jehova, karagatattam i ka-uto nga maggafu ta langi, nga ari mamaddumu-ruma anna memammo. (Sant. 3:17, 18) Magayayya ittam nu makikkofuttam ta totolay nga naggafu ta tanakuan nga lugar, akseptan i naddurumattam ta kultura anna maski paga i paggigiammu ta lengguaheda. Nu kuattam yatun, magagi i imammo nga kunna bannag, anna i hustisia nga kunna pala-palung na bebay.​—Isa. 48:17, 18.

20. Anni i mesimmu nu aya i mammolde ta ginnonopan anna giffutuattam?

²⁰ “Navukatan niakan i trangka ira na kurug nga pakannammu,” kunna Australian nga sister nga nakagi ta gafu. Nirekunnisina i efekto na paggigiammuna tu Biblia, nga kunna: “Napeggan ngà tu bagu nga futu anna nono. Yari tu ngamin nga negamu nga pangireruma anna pangikalussaw ay nasingakku nga sisinu nga nabattul.” Kunna gapa na Canadian nga brother nga nalippawana ngana nga maruddu nga ikalussaw na totolay i tanakuan megafu laman ta ariadda ira ammammu. Nalippawana nga “ari nakadepende i kualidad ira na totolay nu sitaw i nikeyanakadda.” Nangatawa yayya tu sister nga maguvovug tu English! Ipasingan na kunnatun nga panguli ta ugu-ugali i kinakurug nga mawayya anna talaga affutan na aya i pangireruma. Pattaraddayan ittam natun ta meggo nga pavvurulun.​—Col. 3:14.