Turi 2012, nadiskubre i bakka-bakka nga pirasu na 3,000-ragun nga banga nga nakala ta interes na researcher ira. Anni i makapabbaw taw nga diskubre? Ari nga i pirasu ira na banga, nu ari, i netura tatun.

Turi ta napaddirikke na arkeologo ira danatun nga pirasu, mabibbigda ngana i dana nga tura na Canaanita. Kunna: “Esba’al Ben [ana nga lalaki ni] Beda’.” Yatun i ollu nga tiempo nga nadiskubre na arkeologo ira yaw nga ngagan ta tadday nga dana nga inskripsion.

Kakuruganna, egga paga tadday nga Esbaal nga natukoy ta Biblia​—tadday yaya ta ána nga lallaki ni Patul Saul. (1 Cro. 8:33; 9:39) Naobserba ni Profesor Yosef Garfinkel nga nakiparte ta pakkokkog: “Makapainteres nga ammuan nga nallawan i ngagan ni Esba’al ta Biblia, turi laman ta pammaguray ni Patul David, tapus egga ngana gapa ta rekord na arkeolohia.” Nonopan gapa na karuan nga tatun laman nga tiempo nga limittuag yatun nga ngagan. Napakurug mangana i detalye na Biblia megafu ta ebidensia na arkeolohia.

Ta tanakuan nga parte na Biblia, natalianan i “baal” tu “boset,” yatutta i Esbaal ay nabbalin tu Is-boset. (2 Sam. 2:10) Ngatta? “Ta II Samuel egga i pabbabang nga usan i ngagan nga Esba’al nga mangiperaddam ta dios na badiu na Canaanita nga si Ba’al,” nipakanawag na researcher ira, “ngem i orihinal nga ngagan . . . ay napattalupaddian ta Libru na Cronicas.”