“DADDY,” “PAPA,” “UNCLE.” Maruddu nga kunnatun i pagagal niakan na kabataan ira ta Bethel. Megafu ta 89-anios ngà ngana, kakayà ku yatun. Imammatakku danatun nga meddu nga ekspresion nga regalu ni Jehova ta passerbì sa ta ngamin-tiempo ta unag na 72 dagun. Base ta ekspiriensà ira ta passerbi ta Dios, talaga makagì tatun ira nga kabataan, ‘Mabala-balakkan i kukukuannu—nu ariannu ipamavulun nga makkafi i limanu.’​—2 Cro. 15:7, ftn.

Nagali i magana ku ta Canada naggafu ta Ukraine. Naddian ira ta ili na Rossburn ta probinsia na Manitoba. Nagana i meddu nga yenà tu walu nga lalaki anna walu nga babay, awan tu ziping onu duping​—meka-14 ngà. Kakayà na yamà i Biblia anna ibibbigna nikami yatun kada umma na Liggu, ngem imammatanna i relihion nga pakkuartuan laman anna ilafa-lafugna nu karuan, “Sinni tamma i nappaga kani Jesus ta pinanuddu anna pinallayyagayyana?”

Siam kami nga nabbalin tu Saksi, lima nga lalaki anna appa nga babay. Nappayunir i manang ku nga si Rose adde ta patena. Nigena natay, pinagaramna i ngamin nga ginnan i Uvovug na Dios nga kunna, “Kayà takamu masingan ta napabagu nga mundo.” Dati nga massermon meyannung ta infiernu i manung ku nga si Ted. Kada umma na Liggu mallayyagayya yayya ta radio, sessermonanna i maggigginna sa, nga kakkagianna nira nga matuggi noka danuri minattagaruli ta umafa-afi nga infiernu. Turi kua, nabbalin gabbalaman yayya tu matalo anna matalikarag nga aripan ni Jehova.

Tadday aggaw turi Hunio 1944, ta pallabbe ku naggafu ta eskuela, nasingakku i bukleta nga The Coming World Regeneration * ta lamesami. Binibbig ku i ollu nga pahina, tapus i mekadua, adde ta kakku ngana meyimmang i pabbibbig. Kabalikku binibbig i interu bukleta, naddesision ngà ngana​—kayà ku passerbian si Jehova nga gittana kingngua ni Jesus.

Kunnasi nakadde i bukleta ta lamesami? Kinagi na manung ku nga si Steve nga egga i minay tu dua nga lalaki nga “mallaku” tu libru anna bukleta  ira ta balemi. “Ginatakku yatun tadday,” kunna, “megafu ta singko sentimos (Canadian dollar) laman mabba.” Nanoli danatun ta tumunug nga Liggu. Kudda nikami nga Saksi ira ni Jehova anna usadda i Biblia tapenu tabbagan i pakkiavu ira na totolay. Nakayatammi yatun megafu ta nituddu na maganami nga irespetomi i Uvovug na Dios. Kudda paga na dua nga lalaki nga makkombension i Saksi ira ta Winnipeg, i siudad nga paddianan na manang ku nga si Elsie. Naddisidi ngà nga magatende tatun.

Nabbisikleta ngà tu ma-320 kilometro adde ta Winnipeg ngem nagimmang ngà ta ili na Kelwood, nu sitaw maddian i dua nga Saksi nga nabbisita ta balemi. Ta paddiakku tari, nagatende ngà tu study anna nagigiammù nu anni i kebalinan na kongregasion. Nalippawa ku paga nga kada lalaki, babay, anna kabataan ira ay mawag nga mallayyagayya ta babalay, kunna kingngua ni Jesus.

Ta Winnipeg, nakkasimmu kami na manung ku nga si Jack, nga minay ta kombension naggafu ta northern Ontario. Ta ollu aggaw na kombension, niyanunsio na brother nga egga i makua nga bawtismo. Naddesisiokkami ni manung Jack nga mappabawtiso tatun nga kombension. Determinadu kami dua nga mappayunir insigida kabalin na bawtismomi. Nappayunir si manung Jack kabalin na kombension. Ngem disi-sais anios ngà pagalaman anna mawag ku paga magiskuela, yari tu ta tumunug nga dagun nappayunir ngà ngana gapa.

Nappayunir ngà ta Souris, tadday nga ili ta probinsia na Manitoba kavulu si Stan Nicolson. Nammuakku nga ari nga kanayun nga malogon i pappayunir. Mofofu ngana i kuartumi ngem nattulu-tuloy kami lagapa nga mallayyagayya. Mittan, kabalimmi nallayyagayya tu tangaggaw, milubbe kami nga awan tu nabattang tu kuartumi anna mabisi-bisikkami. Nakaddagakkami nga egga i napakaru nga makan ta puertami! Adde sangawe kammi ammu ni sinni i nangiyawa tatun. Tatun nga gabi, kakkaru i kinnammi. Anni mabba kastana nga bala-balo megafu ta ari nakkafi i limami! Ta kakuruganna, ta ultimo natun nga vulan, yatun ngana i kadammakkan nga kilò.

Ta pappasa na piga vulan, neyasayn kami ta ili na Gilbert Plains, nga ma-240 kilometro ta sigiran na Souris. Tatun nga tiempo, ta kada kongregasion egga i dakal nga chart ta arubang nga mepasingan i vinulan nga aktibidad na kongregasion ta tana na serbisio. Turi ta nakkazza i aktibidad ta tadday nga vulan, nappalappa ngà ta kongregasion anna nipatalatto ku ta wawwaragi nga mawag tu ammungadda paga i trabahuda. Kabalin na study, kunnaw i makatangi nga kinagi na tadday nga bako nga payunir niakan, nga ari tu Saksi i atawana: “Kingnguà ngana ngamin i adde na mawayyà, anna kakku ngana mammungan yatun.” Makatangi ngà gapa, tapus nakkiddaw ngà tu pasensia.

Gitta na nesimmu niakan, mabi laman nga makkamali i aktibo ira nga mas abbing nga brother anna madismaya ta baggida. Ngem nammuakku nga imbes nga pakkafian i limà, mas makasta nu makagigiammu tu leksion tatun ira nga kamali. Nu matalo ka nga masserbi, mabendisionan noka i aktibidad mu.

Dakal nga pribilehio para niakan nga 21-anios i magatende ta meka-14 nga klase na Gilead School, nga naggradua turi ta Pebrero 1950! Ta 103 nga estudiante ta klasemi, 25 i neyasayn ta maguvovug tu French ta probinsia na Quebec ta Canada, nu sitaw grabe i pameppersigi ta Saksi ira. Neyasayn ngà ta Val-d’Or, tadday nga ili nga pamminan tu vulawan. Tadday aggaw, nallayyagayya i grupomi ta kabiko nga ili na Val-Senneville. Inananassing kami na pari tatun nga lugar nga matakitakkami nu kammi insigida nga manaw tatun. Gafu tatun, nidemandà yayya ta korte. Nammulta yatun nga pari. *

Yatun nga nesimmu anna i tanakuan paga ay nabbalin nga parte na “Laban ta Quebec.” Kontroladu  na Romano Katoliko i probinsia na Quebec ta maturu 300 dagun. Peppersigian na klero anna na kaalyaduda ta pulitika i Saksi ira ni Jehova. Mariga yatun nga tiempo, anna baddi kami laman; ngem ariammi nipamavulun nga makkafi i limami. Inalawa na aru nga mapia-giffutuadda nga taga-Quebec i kinakurug. Egga pribilehiò nga tudduan i aru nga indibidual nga nangalawa ta kinakurug. Tadday ta sinudduakku ay familia nga mafulu i miembrona. Nasserbi yatun nga tanga-familia kani Jehova. I magutu nga ehemploda i namaguyu ta karuan nga panawan i Romano Katoliko. Kammi nagimmang nallayyagayya, yatutta nangaffu kami gabbalaman!

Ta 1956, neyasayn ngà nga masserbi ta Haiti. Marigatan i magaru ta bagu nga misionero nga maggigiammu tu French, ngem interesadu i totolay. Kunna misionero nga si Stanley Boggus, “Makaddag kami nga kuan na totolay i adde na mawayyada tapenu uffunakkami nga mekagi i kayàmi kagian.” Ta gafu, egga i bentahè megafu ta nagigiammù i ma-French ta Quebec. Ngem nammuammi nga magaru ta lokal nga wawwaragi ay Haitian Creole laman i ammuda nga lengguahe. Tapenu mabbalikkami gafu tu efektibo nga misionero, mawagmi gigiammuan i lokal nga lengguahe. Nakuami yatun, anna nabendisionakkami ta appursigimi.

Tapenu mas moffunan i wawwaragi, inapruban na Manangngal nga Baggi nga metransleyt i The Watchtower anna i karuan nga publikasion ta Haitian Creole. Insigida nakkaru i nagatende ta study ira ta interu nasion. Ta 1950, egga laman i 99 nga publisher ta Haiti, ngem nakkaru yatun tu maturu 800 ta 1960! Tatun nga tiempo, neyasayn ngà nga masserbi ta Bethel. Ta 1961, egga i pribilehiò nga tadday ta nangikondukta tu Kingdom Ministry School. Sinanaymi i 40 nga elder anna espesial nga payunir. Ta kombension ta Enero 1962, pinagarammi danuri kualipikadu nga brother nga palawadda i ministerioda, anna natunno i karuan nira nga espesial payunir. Sakto yaw ta tiempo megafu ta maggra-grabe i pangontra.

Ta Enero 23, 1962, kabalin mismu na kombension, sakan anna i misionero nga si Andrew D’Amico ay inaresto na pulis ta panga nga  ofisina, anna kinumpiskada i suplay na Enero 8, 1962 French nga Awake! Narreferensia yatun nga Awake! ta nireport na French nga diariu ira nga kukukuan na taga-Haiti i espiritismo (voodoo). Ari nagustuan na karuan yatun nga artikulo anna akusadda nga i panga nga ofisina tam i nangitura tatun. Kabalin na piga ligguan, napapanaw i misionero ira tatun nga nasion. * Ngem nitulu-tuloy lagapa na nasanay ira nga lokal nga brother i trabahu. Ta maddaggun, makitappagayayya ngà ta pagattam nga nipasingadda anna i papprogresoda ta espiritual. Egga ngana paga lagu i New World Translation of the Holy Scriptures ta Haitian Creole​—gannug nga iddanamammi laman tagga.

Kabalikku nasserbi ta Haiti, neyasayn ngà nga mammisionero ta Central African Republic. Turi kua, napeggan ngà tu pribilehio nga masserbi tu traveling overseer tapus branch overseer.

Tatun nga tiempo, sissimple laman i Kingdom Hall ira. Nagigiammù nu kunnasi magunnug tu mimi ta kasikallan anna nu kunnasi nga paddayan yatun tu ato. Megafu ta marigi-rigatan ngà nga kuan yatun nga trabahu, gigirawaddà na mattatalebag. Napagaram gapa i wawwaragi nga makisali ta pamataddag anna pammentena ta mismu nga Kingdom Hall-da ira. Uyu-uyawan kami na lider ira na relihion megafu ta sim i ato na kapilyada, ngem mimi laman nikami. Ngem kammi nappefugag, nitulu-tuloymi lagapa i Kingdom Hall nga mimi i atona. Nagimmang yatun nga panguyu-uyawda nguri ta kinanna na masikan nga bagiu i kabisera nga Bangui. Niwakki natun i ato na kapilyada ta dalan. Ngem ari vuluvuga nga newagga i mimi nga ato na Kingdom Hall ira. Tapenu mas matangngallan i trabahu na Pappatulan, namataddag kami tu bagu nga panga nga ofisina anna paddianan na misionero ta unag laman na lima vulan. *

Ta 1976 negamma i trabahu na Pappatulan ta Central African Republic, yari tu neyasayn ngà ta N’Djamena, i kabisera na Chad. Egga i positibo nga nesimmu megafu tatun, nakilalà si Happy, matalikarag nga espesial payunir nga taga-Cameroon. Nakkasal kami turi Abril 1, 1978. Tatun nga vulan, nabbatta i gerra sibil, anna kagitta na magaru, nagali kami ta zita na nasion. Kabalin na gerra, turi ta nanoli kami ta balemi nammuammi nga nabbalin tu hedkuarter yatun na armado nga grupo. Ari laman tu literatura ira i nawawan, nu ari, pati i trahe-de-boda ni Happy anna i regalu ira ta kasalmi. Ngem kammi nipamavulun nga makkafi i limami. Kammi nawawwan i kataggi-tadday anna magayayya kami nga ituloy i trabahu.

Kabalin na dua ragun, nalsa ngana i pangigamma ta trabahu ta Central African Republic. Nanoli kami tatun anna nasserbi ta sirkito. I balemi ay van nga egga i folding bed-na, tapus egga gapa i drum-na nga mallugan tu 200 litro na danum, anna de-gasul nga ref anna kalan. Mariga i mabbiahe. Mittan, namikkaru kami napagimmang ta 117 nga checkpoint na pulis.

Maruddu nga mapatu i tiempo nga magadde ta 50°C. Ta asembli, mariga i makaleg tu makalanno nga danum para ta bawtismo. Yari tu makkokkog i brother ira ta nammaga nga bannag tapenu sisinu nga makonnug tu makalanno nga danum para ta bawtismo, nga maruddu nga makua ta drum.

Ta 1980 neyali kami ta Nigeria. Dua-ragun-gaddua kami nanguffun tatun para ta preparasion na konstruksion na bagu nga panga. Nakagatang i wawwaragi tu dos-grados nga bodega nga sassakadda tapus tatun nga mangipataddag. Tadday umma, nakkaya ngà ta utun na bodega tapenu manguffun ta pattatta. Ta mattangnganaggaw ngana, nakkazza ngà ta mismu nga nakkayatakku. Megafu ta nanguli i puestu na ganna-gannug, awan tu ekku nabbatayan yatutta nadanna ngà. Gittana grabe i kondisiokku, ngem kabalin na X-ray anna  check-up, kinagi na doktor kani Happy: “Kammu mavurung. Nadannal laman i gakona anna tanga-ligguan laman mammapia ngana yayya.”

Ta 1986 nagali kami ta Côte d’Ivoire, nu sitaw nasserbi kami ta sirkito. Gafu tatun, nakadde kami gapa ta Burkina Faso. Kakku maimajin nga mappasa i daga-ragun, maddiakkami gapa tatun ta Burkina.

Nanaw ngà ta Canada turi 1956, ngem ta 2003, kabalin na 47 dagun nga kawan ku tatun, nanoli ngà ta Canada anna nasserbi ta Bethel kavulu si Happy. Canadian kami ta papeles, ngem matagenomi nga Afrikano kami.

Tapus ta 2007, turi ta 79 anios ngà, nanoli kami mangana ta Africa! Neyasayn kami ta Burkina Faso, anna nasserbi ngà nga miembro na Country Committee. Turi kua, nabbalin yatun nga ofisina na remote translation office ta panangngal na panga ta Benin, anna turi Agosto 2013, neyasayn kami ta Bethel ta Benin.

Maski nu makafi ngà ngana, iddiddu ku lagapa i ministerio. Ta nappasa nga tallu ragun, ta uffun na masippo ira nga elder anna meddu nga suporta na atawà, egga i pribilehiò nga masingan i dua ta estudiantè ta Biblia, da Gédéon anni Frégis, nga mabawtisowan. Matalikarag ngana ira nga masserbi kani Jehova.

Ta maddaggun, neyali kami na atawà ta panga ta South Africa, nu sitaw meddu nga asikasuan na familia na Bethel i pakawagakku ira ta gawa-gawayyan. I South Africa i mekapitu nga nasion ta Africa nga egga i pribilehiò nga passerbian. Tapus ta Oktubre 2017, nakalawa kami tu kappabbaw nga bendision. Nagatende kami ta dedikasion na world hedkuarter ta Warwick, New York. Talaga ariakku makattaman yatun nga nesimmu!

Ta 1994 Yearbook mabibbig ta pahina 255: “Ta ngamin nga nagattam ta trabahu ta napakaru nga dagun, ipagarammi: ‘Pasikannannu i nononu anna ari kamu madismaya, ta mabala-balakkan i kukukuannu.’​—2 Cro. 15:7.” Determinadu kami ni Happy nga iyaplika yatun nga pamagaram anna pasikannammi gapa i tanakuan nga kunnatun i kuadda.