1, 2. Anni ira i nadduruma nga ideya meyannung ta paraiso?

KATTATANGI yatun nga eksena. Durante nga mallalawan i delegadu ira ta istadium kabalin na kombension ta Seoul, Korea, pinalevutan ira na Saksi tatun nga lugar. Aru nira i mawwewweg onu mappayapay anna ikukkulleda, “Massiringattam ta Paraiso!” Para niko anni tamma nga paraiso i kakkagiadda?

² Nadduruma i kayà kagian na paraiso ta totolay. Kudda nga ilusion laman i paraiso. Kagian gapa na karuan nga i paraiso ay maski sitaw nga pakaleran tu pagayayya anna kinakontentu. Para ta mabisi-bisin nga lalaki, gittana paraiso nisa i keggana ta langan. Turi ta meka 19-siglo, ta pakasingan na tadday nga bisita ta tana-tana nga napannu tu lappaw, nikullena, “Wow, paraiso!” Yatun nga lugar ay magalan lagapa tu Paradise adde ta maddaggun, maski paga zinagun nga matakkabban tu yelo nga maturu 15 metro. Para nikaw anni i Paraiso? Iinnaggammu kari yatun?

3. Kunnasi ittam niddan tu ideya na Biblia meyannung ta paraiso?

³ Parehu nga mabibbig ta Biblia i paraiso gari anna i paraiso ta mappange. Mabibbig i ideya nga Paraiso ta gafu nga parte na Biblia. Ta Catholic Douay Version nga netransleyt naggafu ta Latin, mabibbig ta Genesis 2:8: “Nangimula i Yafu nga Dios tu paraiso na pagayayya ta gafa-gafu pagalaman: nu sitaw nipena [si Adan] nga finormana.” (Sikami i nagitaliko.) Mabibbig gapa i hardin na Eden  ta Hebreo nga teksto. I kebalinan na Eden ay “Pagayayya,” anna kurug nga makakkasta yatun nga hardin. Egga abundansia nga makan, kakkasta nga pallevu, anna kitessaya nga pakilallang ta aya-ayam.​—Gen. 1:29-31.

4. Ngatta makagi tam nga paraiso i hardin na Eden?

⁴ I pa·raʹdei·sos ay Griego nga termino para ta Hebreo nga uvovug nga “hardin.” Kunnaw i kagian na Cyclopaedia ni M’Clintock and Strong meyannung ta pa·raʹdei·sos: “Tadday yaw nga alawa, anna ari nagibawan nga parke, nga awan tu peligro, anna napreserba i natural nga kastana, attarannang i kayuna nga vukig, nga aru tatun ay mavvunga, madanuman na marenu ira nga bannag, nu sitaw mattala-talebag i napakaru nga antelope onu karneru​—yaw i pallevu nga konektadu ta egga ta nono na Griego nga biaheru.”​—Ikumpara i Genesis 2:15, 16.

5, 6. Kunnasi nawawan i Paraiso, anna anni ira nga pakkiavu i luttuag?

⁵ Pinaddian na Dios da Adan anni Eva ta kunnatun nga paraiso, ngem ariadda nabbayag tatun. Ngatta? Ari ngana ira nga mepangngo tatun megafu ta ariadda sinuttul i Dios. Yayya nga, nawawan i Paraiso para nira anna ta gaka-gakada. (Gen. 3:23, 24) Ngem maski awan ngana tu maddian nga tolay, nattalupaddian lagapa i hardin adde ta Delubio ta kaggawan ni Noe.

⁶ Nonopan na karuan, ‘Makapaddian paga kari noka ta Paraiso nga davvun i maski sinni nga lalaki, babay, onu abbing?’ Anni i ipasingan na ebidensia ira? Nu iddanamammu nga mattolay ta Paraiso kavulu i iddeddukammu ira, egga kari i maladda nga basehammu tatun nga pagiddanamam? Meyesplikam kari nu ngatta siguradu i Paraiso?

7, 8. (a) Anni i nipromesa na Dios kani Abraham? (b) Anni i awayyana nga nanono ni Abraham ta nipromesa na Dios?

⁷ I lohikal nga pagalegan tu tabbagna ira ay ta libru nga ininspiran na Namaratu ta orihinal nga Paraiso. Ikonsidera i kinagi na Dios ta kofunna nga si Abraham. Kinagi na Dios sa nga pakaruanna i gaka-gakana “gittana agga na daga ta pipi na bebay.” Kunnaw paga i nipromesa ni Jehova: “Gukaban na gaka-gakam ngamin nga nasa-nasion na davvun ay makalawa tu bendision para ta baggida megafu ta nagginna ka ta ngaral ku.” (Gen. 22:17, 18) Nipakoli na Dios yatun nga importante nga promesa ta ana anna afu ni Abraham.​—Bibbigan i Genesis 26:4; 28:14.

⁸ Awan tu ebidensia ta Biblia nga ninono ni Abraham nga meddan noka i totolay tu bala-balo ta nelangitan nga paraiso. Yatutta nguri ta kinagi na Dios nga mabendisionan i “ngamin nga nasa-nasion na davvun,” rasonable nga manono ni Abraham i bendision ira ta davvun. Naggafu ta Dios yatun nga promesa, yayya nga ipasingan natun i mas makasta nga paddia-paddian para ta “ngamin nga nasa-nasion na davvun.” Ngem yaw kari laman i ebidensia ta Biblia nga mangipasingan nga egga noka i paraiso ta davvun?

9, 10. Anni ira i natuppal nga profesiya nga basehattam nga ekspektan i mappange ira nga bendision?

⁹ Si David nga tadday ta gaka-gaka ni Abraham ay nattura meyannung ta tiempo sonu mapawan danuri “marakay ira” anna danuri “marakay i kuad-da.” Anni i resultana? “I marakay ira ay mapawan.” (Sal. 37:1, 2, 10) “Ngem i minappakalinno ay irensiad-da i davvun, anna mattolay ira ta imammo nga mannanayun.” Nainspiran gapa si David nga mangiprofesiya: “I matunung ira ay irensiad-da i davvun, anna maddian ira taw tu mannanayun.” (Sal. 37:11, 29; 2 Sam. 23:2) Anni i efekto danatun nga pamasiguradu turi ira ta totolay nga maya magangngua ta uray na Dios? Egga i basehadda nga ekspektan nga nu matunung laman nakuan nga totolay i maddian ta davvun, duttal i tiempo nga metoli i paraiso nga gitta na hardin na Eden.

¹⁰ Ta pappasa na tiempo, aru nga Israelita nga makkakkagi nga masserbi kani Jehova i  nallikug sa anna ta kurug nga paddayaw. Yatutta nipamavulun na Dios nga affutan na Babilonia i ilina, daralan i nasiodda, anna aru nira i naaripan. (2 Cro. 36:15-21; Jer. 4:22-27) Ngem, niprofesiya lagapa na profeta ira na Dios nga kabalin na 70 dagun, manoli noka i ilina ta nasiodda. Natuppal danatun nga profesiya. Ngem egga gapa i kebalinan danatun ta nittam. Durante nga ikonsidera tam i karuan tatun, daddamman i fokus tam​—i mappange nga paraiso ta davvun.

11. Kunnasi natuppal i Isaias 11:6-9, ngem anni nga pakkiavu i luttuag?

¹¹ Bibbigan i Isaias 11:6-9. Niprofesiya na Dios gukaban ni profeta Isaias nga sonu manoli i Israelita ta nasiodda, memammo ngana yatun. Awan ngana vuluvuga tu maganassing ta pangatake na aya-ayam onu na totolay. Ari mappeligro i abbarabbing tuange ta mannakam. Ari kari tu ipanono danatun nikaw i paddia-paddian nga niyawa gari na Dios ta hardin na Eden? (Isa. 51:3) Kagian gapa natun nga profesiya gukaban ni Isaias nga i interu davvun​—ari laman tu nasion na Israel​—ay “mapannu tu pakannammu kani Jehova nga kunna dana-danum nga manakkag ta bebay.” Sonu anni mesimmu yatun?

12. (a) Anni ira nga bendision i naekspiriensa danuri napalubbangan ta nike-aripan ta Babilonia? (b) Anni i mangipasingan nga egga paga i mappange nga ketuppal na Isaias 35:5-10?

¹² Bibbigan i Isaias 35:5-10. Nepagaram paga ni Isaias turi ira ta manoli nga awan tu manganni nira nga aya-ayam onu totolay. Mavvunga tu abundansia i davvudda, megafu ta aru i suplay na danum, nu kunnasi nga nadanuman tu mapia i hardin na Eden. (Gen. 2:10-14; Jer. 31:12) Yatun laman kari i matuppal? Awan tu ebidensia nga milagro nga nammapia danuri napalubbangan ta nike-aripan. Angngariganna, ari nga nanoli i paningan na vulag. Yayya nga, ipasingan na Dios nga i literal nga pammapia ay mesimmu ta mappange.

13, 14. Kunnasi nemammatan na dati ira nga naaripan i niketuppal na Isaias 65:21-23, ngem anni nga parte natun nga profesiya i mawag paga nga metuppal? (Innan i letratu ta gafu na artikulo.)

¹³ Bibbigan i Isaias 65:21-23. Ari nakatoli i Judio ira ta komfortable nga babaleda; ni tu nadanganadda nga namulan i kokoman anna ubasan. Ngem nanguli yatun turi ta binendisionan ira na Dios. Anni ngana mabba ayayyada nga mamataddag tu babalay anna maddian tatun ira! Makapammula ira anna masissimadda i masustansia nga vungu-vunga.

¹⁴ Sifutan i importante nga detalye natun nga profesiya. Duttal kari i tiempo sonu i aggaggaw tam ay “megitta ta aggaw na kayu”? Mattolay tu rinivu dagun i karuan nga kayu. Tapenu mattolay tu kunnatun kapaddu i totolay, mawag tu makasta i gawa-gawayyadda. Nu mattolay ira ta memammo anna makakkasta nga pallevu kagitta na niprofesiya ni Isaias, siguradu nga kappagayayya yatun, talaga nga paraiso! Siguradu nga matuppal yatun nga profesiya!

15. Anni ira nga bendision i niprofesiya ta libru na Isaias?

¹⁵ Nonopan nu kunnasi ituddu na promesa ira nga ginigiammu tam i mappange nga paraiso: Bendisionan na Dios i totolay ta interu davvun. Awan ngana noka tu mappeligro ta aya-ayam onu ta maka-animal nga totolay. Mammapia ngana noka danuri vulag, bangngag, anna pilay. Mamataddag noka i totolay tu sarilida nga babalay anna magayayya nga mammula tu masustansia nga maka-makan. Mas apaddu ngana i inangoda anne ta kakayu. Wan, aru nga ebidensia ta Biblia i malegattam nga kunnatun i mesimmu ta mappange. Ngem, baka nonopan na tanakuan nga sossobra i interpretasion tam tatun nga profesiya. Kunnasim tabbagan yatun? Anni ira i maladda nga pamakurug mu tapenu iddanaman i kurug nga paraiso ta davvun? Nangiyawa tu maladda nga pamakurug i kapianan nga tolay nga nattolay.

16, 17. Anni nga situasion i pinangikagi ni Jesus meyannung ta Paraiso?

¹⁶ Maski inosente si Jesus, nakondena lagapa yayya anna nepato ta estaka tapenu matay kavulu i dua nga Judio nga kriminal. Nigeda matay, inanugu na tadday nira nga patul si Jesus yayya nga nikiddona: “Jesus, daddammam-mà noka nu mammaguray ka ngana!” (Luc. 23:39-42) Afektan na tabbag ni Jesus nga mabibbig ta Lucas 23:43 i mappange mu. Kunnaw i letra-por-letra nga pinangitransleyt na karuan nga iskolar: “Kakuruganna sakan kagiakku nikaw, toye nga aggaw makavulu ku sikaw ta Paraiso.” [“Truly I say to you, today with me you will be in Paradise.”] Sifutan i uvovug nga “toye nga aggaw.” Anni i kayà kagian ni Jesus? Nadduruma i interpretasion tatun.

¹⁷ Ta aru nga moderno nga lengguahe, meyusa i comma ira tapenu palawanan onu klarowan i kebalinan na tadday nga sentence. Ngem ari tu para-parehu i nikeyusa na punctuation ta ollu ira nga Griego nga manuskrito. Yari tu luttuag danaw nga pakkiavu: Kakkagian kari ni Jesus, “Kagiakku nikaw, toye nga aggaw makavulu taka ta Paraiso”? Onu i kakkagianna ay “Kagiakku nikaw toye nga aggaw, makavulu taka ta Paraiso”? Awayyana nga mangipay tu comma i transleytor ira depende ta pangantindida ta kayà kagian ni Jesus, yayya nga parehu nga mabibbig mu yatun nga dua nga transleysion ta popular ira nga bersion na Biblia.

18, 19. Kunnasi tam alippawatan i kayà kagian ni Jesus?

¹⁸ Ngem, daddamman nga dati ngana nga kinagi ni Jesus ta disipulosna: ‘I Ana na Tolay ay maddian ta unag na davvun ta tallu-ngaggaw anna tallu-gabi.’ Kunna paga: “Aranni ngana nga meyalawa i Ana na Tolay ta mamapatay ira sa, ngem maginnolay gabbalaman ta mekatallu nga aggaw.” (Mat. 12:40; 16:21; 17:22, 23; Mar. 10:34) Nitura ni apostol Pedro nga nesimmu yaw. (King. 10:39, 40) Yayya nga ari minay si Jesus ta maski anni nga Paraiso ta aggaw nga natay ira dua natun nga kriminal. Minay si Jesus ta “lugar na natay ira” [“Attanamman,” onu “Hades,” NW] ta piga nga aggaw, adde ta pinaginnolay yayya na Dios.​—King. 2:31, 32. *

¹⁹ Malippawa tam gafu nga i promesa ni Jesus ta kriminal ay nekagi ta kunnaw nga introduksion: ‘Ta kakuruganna kagiak-ku nikaw toye nga aggaw.’ I kunnatun nga istilo na paguvovug ay normal laman maski ta tiempo ni Moises. Kinagina: “Yaw ira nga uvovug nga ibili-bilikku nikaw toye nga aggaw ay mawag nga egga ta futum.”​—Deut. 6:6; 7:11; 8:1, 19; 30:15.

20. Anni i massuporta ta pakalippawa tam ta kinagi ni Jesus?

²⁰ Kunnaw i kagian na transleytor na Biblia nga taga-Middle East ta tabbag ni Jesus: “Taw nga teksto i meddan tu importansia nga mevuya ay i uvovug nga ‘toye nga aggaw’ yari tu mabibbig nakuan tu, ‘Ta kakuruganna kagiak-ku nikaw toye nga aggaw, makavulu taka ta Paraiso.’ Nakua yatun nga promesa tatun mismu nga aggaw anna matuppal ta mappange.” Kunna paga natun nga transleytor nga kunnatun i istilo na agguvovug na totolay tatun nga lugar anna palawanan natun nga “nakua yatun nga promesa tatun mismu nga aggaw anna matuppal ta mappange.” Kunnaw gapa i niketransleyt na tabbag ni Jesus ta mekalima-siglo nga bersion na Syriac: “Amen, kagiakku nikaw toye nga aggaw makavulu mu sakan ta Hardin na Eden.” [“Amen, I say to thee to-day that with me thou shalt be in the Garden of Eden.”] Mapagaram ittam ngamin natun nga promesa.

21. Anni i ari nesimmu ta kriminal, anna ngatta?

²¹ Ari ammu natun nga magimmamatay nga kriminal nga nakipakkasinabban si Jesus  ta matalo nga apostolesna nga makavuluna ira ta nelangitan nga Pappatulan. (Luc. 22:29) Kunne na gapa, ari nga bawtisadu yatun nga kriminal. (Juan 3:3-6, 12) Yayya nga malippawa tam nga i nipromesa ni Jesus ay neravvunan nga paraiso. Kabalin na piga dagun, nikagi ni apostol Pablo i sirmata meyannung ta lalaki nga “neyangay ta Paraiso.” (2 Cor. 12:1-4) Ari tu kagitta na magimmamatay nga kriminal, napili da Pablo tuange ta karuan nga matalo nga apostoles nga umay ta langi anna makipammaguray kani Jesus ta Pappatulan. Maski kunna, tuktukuyan ni Pablo i duttal ta mappange​—i mappange nga “paraiso.” * Kasali kari tatun i davvun? Egga ka kari noka tari?

22, 23. Anni i iddanamammu?

²² Daddamman nga niprofesiya ni David i tiempo sonu “i matunung ira ay irensiad-da i davvun.” (Sal. 37:29; 2 Ped. 3:13) Tukuyan ni David i tiempo sonu i totolay ta davvun ay mattolay segun ta matunung nga estandarte na Dios. Kagian na profesiya ta Isaias 65:22: “Megitta ta aggaw na kayu i aggaw na ilì.” Ipalippawa naw nga mattolay noka i totolay ta rinivu nga dagun. Ekspektammu kari yatun? Wan, megafu ta segun ta Nepakannammu 21:1-4, makitappaddian i Dios ta sina-sinolay, anna tadday ta promesana nga bala-balo ay “awan ngana noka tu matay” ta totolay nga massesserbi ta Dios ta matunung nga napabagu nga mundona.

²³ Yayya nga manawag gafu i nesimmu. Nawawan ni Adan anni Eva i Paraiso tagga ta Eden, ngem ari permanente nga nawawan yatun. Gitta na nipromesa na Dios, mabendisionan noka i totolay ta davvun. Nainspiran si David nga itura nga danuri minappakalinno anna matunung i mangirensia ta davvun anna mattolay ira tatun ta mannanayun. Pagaramman ittam nakuan na profesiya ira ta libru nga Isaias ta mappange ira nga makakkasta nga paddia-paddian. Sonu anni? Sonu mesimmu i promesa ni Jesus ta Judio nga kriminal. Puede ka maddian tatun nga Paraiso. Sonu mesimmu yatun, metuppal noka i kinagi na delegadu ira ta Korea: “Massiringattam ta Paraiso!”