Neyana ngà ta Paris, France turi ta 1941. Ari tu mariku i familia mi. Kakayà ku i magiskuela. Ngem nagimmang ngà turi ta magedad ngà tu mafulu megafu ta nakka-tuberculosis ngà! Kinagi na doktor nga mab-bed rest ngà labbi megafu ta makafi i bagà. Yari tu ta unag na piga nga vulan, nabbibbig ngà tu diksionariu anna nagginna ngà tu educational program ira ta Radio Sorbonne na University of Paris. Kuruga magayayya ngà turi ta kinagi na doktor nga nammapia ngà ngana anna awayyà ngana nga magiskuela uli. Nanono ku, ‘Talaga malalaki i doktor ira!’ Namegafu tatun, kakayà ku ngana i mabbalin tu doktor tapenu moruan i mataki. Kada iyavu na yamà nu anni i kayà ku paddakal ku, kanayun nga itabbag ku nisa, “Kayà ku i mabbalin tu doktor.” I pabbalin ngana tu doktor i pinaka-importante ta nio.

Katoliko i familia mi. Ngem awan kuruga tu ammù meyannung ta Dios anna aru i pakkiavu ku. Nakumbinsi ngà laman tu egga i Namaratu turi ta naggigiammu ngà tu kurso nga medicine ta tadday nga unibersidad.

Neraddammakku turi ta first time ku i makasingan tu selula ira na tulip ta microscope. Nappabbaw ngà nu kunnasi nga magadjust i selula ira ta patu anna ta lamming. Nasingakku gapa nga makkappo onu makkubbo i cytoplasm (tadday nga substansia ta unag na selula) nu mepay ta danum nga egga asin na anna dumakal gapa nu mepay ta solo nga danum. Megafu taw anna ta aru paga nga makua na selula ira, mabi laman nga makapagadjust i organismo ira ta manguloli nga environment. Turi ta nasingakku nu kunnasi kakomplikadu i kada selula, mas nakumbinsi  ngà tu ari laman gavva nga limittuag i ngamin nga gannug nga egga i inango na.

Ta ka-second year ku ta kursò, mas nakumbinsi ngà tu egga i Dios. Ginigiammu mi i baggi na tolay tapus nasingammi nu kunnasi nga magguyu i kuramay onu tamuru megafu ta forearm (i parte na lima nga mamegafu ta siku adde ta nige na palag.) Kappabbaw i nikepuestu na muscle anna tulu-tulang ira ta lavunugan anna makasta i padduruffudda. Angngarigan na, nagigiammù nga egga i tendon nga maggafu ta tadday nga muscle ta lavunugan nga mabbalin tu dua nu makadde ngana ta mekadua nga tulang na kuramay. Egga i maforma nga batta natun nga massina nga tendon. Tapus tatun mallusut i tadday paga nga tendon nga makadde ta dugu na kuramay. Ikonekta na tissue ira i tendon ira ta tulu-tulang na kuramay. Nu ari tu kunnatun i nikadisenio na kuramay tam, ari tam nga meguyu yatun tu mapia. Makagì gafu nga kuruga masirib i naddisenio ta baggi na tolay.

Mas nappabbaw ngà ta Diseniador turi ta ginigiammù i keyana na abbing. Makala balo tu oxygen i fetus ta san na yena na gukaban na umbilical cord yari tu ari na paga mawag i maginango. Ta unag na baga na tolay, egga i gitta na babaraddi tu lobu nga magalan tu alveoli. Gafu ta ari paga nga maginango i beybi, awang paga tu tullung tu ayre tatun ira nga alveoli. Nige nga meyana i abbing, matakkabban i unag na kada alveoli tu espesial nga likido nga magalan tu surfactant. Sonu neyana ngana i abbing anna first time na i maginango, kappabbaw i tumunug ira nga mesimmu. Masserra i batta ta futu na abbing yatutta mangibomba ngana i futu na tu daga ta baga. Insigida gapa nga mapannu tu ayre i alveoli ira ngem ari nga mazzirikko danatun megafu ta surfactant. Megafu tatun ira nga proseso, makenango ngana lagapa i abbing.

Kayà ku nga makannammuan nu sinni i namaratu tatun ira nga kappabbaw nga proseso. Yari tu nigafù nga serioso nga bibbigan i Biblia. Nappabbaw ngà ta dob meyannung ta kinarenu nga niyawa na Dios ta Israelita ira maturu tu 3,000 dagun ngana i nappasa. Zinog na Dios i Israelita ira nga ikokko da i attay da, mabbaggaw onu mazzigu ira kanayun, anna i-quarantine da i maski sinni nga egga i makeyali nga taki na. (Lev. 13:50; 15:11; Deut. 23:13) Ginatu nga dagun pagalaman i nappasa turi ta nalippawa na sientista ira nu kunnasi nga mewara i taki ngem nabayag ngana yatun nga netura ta Biblia. Mangurug ngà gapa nga makoffun i dob ira ta libru na Levitico meyannung ta sex tapenu mattalupaddian nga magawa-gawayyan i interu Israel. (Lev. 12:1-6; 15:16-24) Makagì gafu nga niyawa na Namaratu danaw nga dob ta Israelita ira para ta pammakapianadda anna bendisionan na danuri mattuppal tatun ira. Nakumbinsi ngà nga talaga uvovug na Dios i Biblia maski nu ari ku paga ammu i ngagan na tatun nga tiempo.

Durante nga maggigiammu ngà tapenu mabbalin tu doktor, nakilalà i maginganay nga si Lydie tapus na-in love ngà nisa. Nappakasal kami ta 1965 turi ta nakagaddua ngà ngana ta kursò ta medicine. Tapus ta 1971, egga ngana i tallu nga ána mi ni Lydie. Ta pappasa na tiempo, nammungan paga tu tallu yatun. Talaga daka-dakal nga uffun nio si Lydie ta trabahù bilang doktor anna ta unag na familia mi.

 Tallu ragun ngà nattrabahu ta hospital nige ku nga navvuka tu clinic ku. Tapus nappa-check-up yari magatawa nga pasiente nga inistorià ta gafu. Durante nga mattura ngà tu reseta para ta atawa nga lalaki, kinagi na misis na nio: “Doc, fabor bi, yari nakuan medisina nga awan tu kivu na tu daga.” Nattaka ngà yayya nga kukku: “Ha? Ngatta?” Nitabbag na: “Saksi kami gare ni Jehova.” Awan paga vuluvuga tu nammammù nga Saksi ni Jehova ni tu ammù i taddag da meyannung ta daga. Nilawan na misis na i Biblia anna nipasingan na ta nio i teksto nu ngatta manaki da i daga. (King. 15:28, 29) Nipasingadda paga nu anni saw i kuan na Pappatulan na Dios. Alsan natun i pazziga-riga, taki, anna i patay. (Nep. 21:3, 4) Eksayted ngà nga nitabbag sa: “Ta kabbikku pagalaman yatun ngana i kakayà ku nga mesimmu!” Kukku paga: “Nabbalin ngà tu doktor tapenu moffunan danuri marigi-rigatan ta taki da.” Tangoras-gaddua kami nga naggiristoria gafu ta sobra nga nakayatakku yatun. Ta pappanaw na magatawa, nawanan ngà ngana tu ganas ta pabbalin tu Katoliko. Nammuakku gapa nga Jehova balo i ngagan na Namaratu nga pappabbawakku!

Namittallu paga nga nanoli ta clinic ku yatun nga magatawa tapus maturu tu tangoras kanayun i pabbida mi. Yayya nga inimbità ira ta balemi tapenu mas aru paga i tiempo mi nga pabbidan i Biblia. Maski nu nevulu-vulu si Lydie ta pab-Bible study mi, arian na lagapa matanggap nga mali i karuan nga doktrina na Katoliko nga netuddu nikami. Yatutta nagimbita ngà tu pari ta balemi. Naddebate kami adde ta dis-oras na gabi meyannung ta tuddu ira na simbahan. Biblia laman i niyusa mi. Yari tu nakumbinsi si Lydie nga kurug i ituddu na Saksi ira ni Jehova. Namegafu tatun nga tiempo, mas nalladda i pangaya mi kani Jehova nga Dios adde ta nappabawtiso kami turi ta 1974.

Nanguli ngana i prayoridad ku megafu ta nagigiammù i gakkag na Dios para ta totolay. Si Jehova ngana i prayoridad mi ni Lydie. Yayya nga determinadu kami nga padakallan i ána mi ta kinakurug. Sinudduammi ira nga ayatan i Dios anna i totolay. Megafu tatun, mas naddukko kami bilang familia.​—Mat. 22:37-39.

Makagalo kami ni Lydie nu manono mi i efekto na ta ána mi nu masingadda nga kanayun nga parefu i desisiommi. Ammu na ána mi nga matuttul ta balemi i dob ni Jesus nga “‘Wan’ kun-nu nu wan; ‘Ari’ nu ari.” (Mat. 5:37) Angngarigan na, turi ta 17 anios i kaka mi nga babay, ari nga nipamavulun ni Lydie nga mallawan yayya kavulu i tadday nga grupo na kabataan. Yayya nga kinagi  na tadday nga kabataan nga babay ta ana mi, “Nu manaki ni Mamam, iyavu mu kani Papam!” Ngem nitabbag na ana mi, “Ari ngana, parefu la’ mabba i itabbag da.” Nasingan na ána mi nga parefu i pangiyaplika mi nga magatawa ta prinsipio ira na Biblia. Talaga mappappabalo kami kani Jehova ta aru ngana ta familia anna kaparientes mi i massesserbi ngana ta nisa.

Maski nu nanguli ngana i prayoridad ku, kayà ku lagapa nga usan i nagigiammù bilang doktor tapenu uffunan i totolay na Dios. Yayya nga nav-volunteer ngà bilang doktor ta Bethel ta Paris anna turi kua, maski ta Bethel ta Louviers. Ma-50 dagun ngà ngana nga commuter Bethelite. Tatun nga tiempo, aru ngana nga Bethelite i nabbalin tu madukko nga kokkofukku. Maturu tu 90 anios ngana i karuan ta nira sangawe. Nasurpresa ngà gapa turi ta egga i bagu nga Bethelite nga nakilalà. Fugurammu! Sakan balo i doktor nga nappa-ana ta yena na turi ta neyana yayya 20 ragun ngana i nappasa!

Ta pappasa na daga-ragun, mas nga nalladda i pangaya ku kani Jehova megafu ta nasingakku nu kunnasi na nga nigiya anna pinrotektan i totolena gukaban na organisasion na. Ta gafu na dekada 1980, niyunnug na Manangngal nga Baggi i tadday nga programa nga manguffun ta doktor anna ta eksperto ira ta medisina nga mas malippawa nu ngatta manaki na Saksi ira ni Jehova i daga.

Turi ta 1988, namadday i Manangngal nga Baggi tu bagu nga department ta Bethel nga magalan tu Hospital Information Services. Ta ollu na bi, tammi naw nga department i Hospital Liaison Committees (HLC) nga nabuu ta United States tapenu manguffun ta pasiente ira nga Saksi nga makaleg tu doktor ira nga mangirespeto ta taddag tam meyannung ta daga. Ngem turi ta nepatuppal ngana yaw nga unnug ta interu mundo, nabuu gapa i HLCs ta France. Talaga mappabbaw ngà nu kunnasi nga tattangngallan na organisasion ni Jehova i mataki nga wawwaragi tam mas ngana ta tiempo nga mawag da yatun!

Dati bi, i pabbalin tu doktor i pinaka-importante ta nio. Ngem nalippawa ku nga mas importante i panguffun ta totolay nga makannammuan anna passerbian i Paggafuan na inango nga si Jehova, anne ta pammapian ira bilang doktor. Ta par-retire ku, narregular payunir kami ni Lydie. Aru nga oras i iyusa mi kada vulan ta pangilayyagayya tu mapia nga dumug na Pappatulan na Dios. Adde sangawe, kukukuammi lagapa i mawayya mi tapenu makiparte tatun nga trabahu nga makepaliag tu inango.

Kuakku lagapa i ngamin nga mawayyà tapenu uffunan i mataki ira nga totolay. Ngem ammù nga ari nga mapammapia maski na pinakamalalaki nga doktor i ngamin nga taki, ni tu mafugaddan na i patay na totolay. Yari tu iddanamakku i tiempo sonu awan ngana tu maddaga-raging, mattaki, anna matay. Araranni ngana i napabagu nga mundo. Mas aru ngana saw i chansà nga mas paga nga gigiammuan i pinaratu ira na Dios ta mannanayun ngana i pattolay. Kasali ngana tatun i kappabbaw nga pinaddisenio na ta baggi na tolay. Sisinu pagalaman nga matuppal i kayà ku nga mesimmu ta kabbikku. Mangurug ngà nga egga i makasta nga mappange!