Ta 35,000 nga Saksi nga naddian ta Germany anna ta nasion ira nga nasakup na Nazi, ma-1,500 nga Saksi ni Jehova i natay ta tiempo na Holocaust. Ari paga nannammuan i rason na nikapatay na aru ta nira. Tulu-tuloy paga laman i par-research yari ta awayya na paga nga manguli i bilang anna detalye na.

•  Kunnasi i nikapatay da?

•  Ngatta nadara-darum ira?

•  Sitaw ira nga natay?

•  Karuan ta napatay ira

•   Pamatay: Ma-400 nga Saksi i napatay ta Germany anna ta nasion ira nga nasakup na Nazi. Aru ta biktima i nabista ta korte, nasentensian nga matay, anna magappo i ulu da. Napalattugan onu nebesing gapa i karuan maski nu ari paga ira nga nabista.

•   Mariga nga situasion ta affukutan: Maturu tu 1,000 nga Saksi i natay ta Nazi concentration camp anna affukutan ira. Natay ira megafu ta fermi nga pattrabahu, paniga-riga, bisin, malamming nga tiempo, taki, onu ari pangiyawa ta medikal nga pakawagadda. Megafu ta grabe nga paniga-riga, natay gabbalaman i karuan turi ta nakalawan ira ta affukutan kabalin na World War II.

•   Tanakuan paga nga rason: Napatay i karuan nga Saksi ta gas chamber, medikal nga pa-eksperimento, onu ta lethal injection.

 Nadara-darum i Saksi ira ni Jehova megafu ta panuttul da ta tuddu ira na Biblia. Turi ta nidog na Nazi nga kontran na Saksi ira i tuddu ira na Biblia, ariadda nga sinuttul yatun. Pinili da nga ‘kurugan i Dios anne ta tolay.’ (Kingngua 5:29) Ikonsidera i dua nga rason nu ngatta ta pinili da yatun.

1.   Pattalupaddian nga neutral ta pulitika. Kagitta na Saksi ira sangawe ta interu mundo, neutral gapa ta pulitika i Saksi ira ni Jehova nga nattolay ta pammaguray na Nazi. (Juan 18:36) Yari ta nammanaki ira nga

   •   Masserbi ta militar onu makiparte ta gerra.​—Isaias 2:4; Mateo 26:52.

   •   Mabboto onu makisali ta organisasion ira na Nazi.​—Juan 17:16.

   •   Massaludo ta swastika onu kagian i “Heil Hitler!”—Mateo 23:10; 1 Corinto 10:14.

2.   Tuttuladda i kuru-kurugadda. Maski nu finugaddadda ira nga tuttuttulan i kuru-kurugadda, nitulu-tuloy lagapa na Saksi ira ni Jehova i

   •   Makkaravulu nga makimallo anna maddayaw.​—Hebreo 10:24, 25.

   •   Mallayyagayya anna mangiyawa tu nebase-Biblia ira nga literatura.​—Mateo 28:19, 20.

   •   Mangipasingan tu aya ta tanakuan, maski ta Judio ira.​—Marcos 12:31.

   •   Mattalupaddian nga matalo, gukaban na ari da pa-firma ta dokumento nga likuradda i pangurug da.​—Marcos 12:30.

 Kinagi ni Professor Robert Gerwarth nga i Saksi ira ni Jehova “laman i grupo ta Nazi regime i nadara-darum megafu ta pangurug da.” a Aru nga presu i nappabbaw ta Saksi ira ni Jehova megafu ta matuyag nga pangurug da. Kinagi na tadday nga presu nga Austrian: “Ari ira maki-gerra. Ari bali tu ira i matay anne ta mamatay ira.”

•   Ta concentration camp: Aru ta Saksi ira ni Jehova i natay ta concentration camp ira. Aru ta nira i nefuku ta kampu ira kagitta na Auschwitz, Buchenwald, Dachau, Flossenbürg, Mauthausen, Neuengamme, Niederhagen, Ravensbrück, anna Sachsenhausen. Ta Sachsenhausen laman, nakumfirma nga 200 nga Saksi ni Jehova i natay.

•   Ta affukutan: Natay i karuan nga Saksi megafu ta pamariga ta nira ta affukutan. Natay gapa i karuan megafu ta pamubbug ta nira ta interogasion.

•   Nu sitaw ira napatay: Aru nga Saksi ira ni Jehova i napatay ta affukutan ira ta Berlin-Plötzensee, Brandenburg, anna Halle/Saale. Egga paga i 70 nga tanakuan nga lugar nu sitaw egga i rekord nga napatay i Saksi ira.

•  Ngagan: Helene Gotthold

   Lugar nga namatayadda: Plötzensee (Berlin)

   Namippiga nga naaresto si Helene nga egga atawa na anna dua i ana na. Ta 1937, binubbug da yayya ta interogasion yari ta natay i ari paga neyana nga baby na. Ta Disiembre 8, 1944, ginappo da i ulu na ta affukutan ta Plötzensee, Berlin.

•  Ngagan: Gerhard Liebold

   Lugar nga namatayadda: Brandenburg

   Ta Mayo 6, 1943, ginappo da i ulu ni Gerhard nga maddagun tu 20, dua ragun kabalin nga ginappo da gapa i ulu na yama na ta parehu nga affukutan. Kunnaw i kinagi na ta ultimu nga tura na ta yena anna wagi na nga babay anna ta mappange nga atawan na: “Ariakku yaw nga makua nu awan tu sikan nga iyawa na Yafu.”

•  Ngagan: Rudolf Auschner

   Lugar nga namatayadda: Halle/Saale

   Ta Setiembre 22, 1944 ginappo da i ulu na magedad tu 17 nga si Rudolf. Ta ultimu nga tura na ta yena na, kinagi na: “Aru nga wawwaragi i nattalupaddian nga matalo, kunnatun ngà gapa.”