Puede nga pakastan onu daralan na pangusa tu gadyet i pagatawa nu. Kunnasi gapa nikamu?

•  Nu anni i mawag nga ammuammu

•  Nu anni i makuam

•  I makagi na magatawa ira

•  I puede nu ira nga pabbidan

•   Makoffun i gadyet ta pagatawa nu mepangngo i pangusa tatun. Angngarigan na, puede nga makkinna-kumusta i magatawa nu ari ira nga makkavulu.

   “Mabbalikkamu tu mas close na atawam maski nu makka-text kamu laman tu ‘I love you’ onu ‘I miss you.’”—Jonathan.

•   Makadaral i gadyet ta pagatawa nu ari tu balanse i pangusa tatun. Angngarigan na, kanayun nga makases-cellphone i karuan nga tolay, yari tu awang ngana tu tiempo da ta atawa da.

   “Egga ira i tiempo nga ammù tu kayà nakuan na atawà nga makistoria nio, ngem makases-cellphone ngà gare.”—Julissa.

•   Kakkagian na karuan nga puede da mabba nga mapaggiddang i pakistoria da ta atawa da anna i pangusa da ta gadyet. Ngem kagian na sociologist nga si Sherry Turkle nga mali yatun nga pagabbo. Maski paga nu kakkagian na totolay nga malalaki ka nu mapaggiriddammu nga kuan i ganna-gannug, ari tu kurug yatun. Kinagi paga ni Sherry nga ta kakurugan na, “nu mas umara-aru i paggiriddanammu nga kuan, mas gapa nga ari tu makasta i kalidad na trabahum.” a

   “Kakayà ku i makistoria ta atawà nu ari nakuan yayya nga makases-cellphone. Nu kunnari gare, gitta na mas kayà na lagu i mas-cellphone anne ta makistoria niakan.”—Sarah.

 Pinaka-importante: Puede nga makoffun onu makadaral ta pagatawa nu i pangusam tu gadyet.

 Ammum nakuan i prayoridad mu. Kagian na Biblia: “Pilian i kapianan ta ngamin.” (Filipos 1:10) Pannonopammu yaw: ‘Kurang ngana kari i tiempo anna atensiommi para ta kataggi-tadday megafu ta pangusa mi ta gadyet mi?’

 “Egga ira i masingakku nga magatawa nga kuman ta restawran. Makkavulu ira ngem makases-cellphone ira. Ari tu makasta i kunnari nga nakafokus ittam ngana laman ta gadyet tam, tapus mapagurayattam ngana nu anni yari pinaka-importante—i relasiottam ta atawa tam.”—Matthew.

 Egga nakuan i limitasiommu. Kagian na Biblia: “Sifutan nu tu mapia nu i agguyu-guyu nu ay kagitta na masirib, ari tu kagitta na ulapa ira; usan nu ta kapianan i tiempo nu.” (Efeso 5:15, 16, NW ) Pannonopammu yaw: ‘Mas makasta kari nu egga i plinanò nga tiempo nu kannì nga bibbigan anna replayan i text ira nga ari mabba tu emergency, imbes tu insigidà nga replayan ngamin i mattext niakan?’

 “Nakoffun niakan nga naka-silent i cellphone ku tapus mar-reply ngà ngana laman sonu mas bakante ngà. Sinaggi-mittan lang mabba nga mawag ku insigida mar-reply ta ari mabba tu kanayun nga emergency i tawag, text, onu email da niakan.”—Jonathan.

 Adde ta posible, kammu nga ilabbe i trabahum. Kagian na Biblia: “Egga i natullo nga tiempo ta kada gannug.” (Eclesiastes 3:1) Pannonopammu danaw: ‘Nu egga ngà ngana ta balemi, usu-usakku kari lagapa i smartphone tapenu mattrabahu? Nu wan, mafektan na ngana kari natun i pagatawa mi? Anni tamma i makagi na atawà meyannung taw?’

 “Puede tam ngana nga mattrabahu ta maski anni nga oras megafu ta gadyet ira. Ngem nu makkavulu kami na atawà, talaga ikagumakku nga ari tu kanayun nga innan i cellphone ku megafu laman ta trabahu.”—Matthew.

 Pabbidan nu na atawam i pangusa nu ta gadyet. Kagian na Biblia: “Ari tu i pammakapian na baggi nu laman i nonopan nu, nu ari i pammakapian na ikattolay nu.” (1 Corinto 10:24) Pabbidan nu nu kumusta kari i pangusa nu ta gadyet nu anna nu egga kari i mawag tu ulian nu. Tapenu makua nu yatun, makoffun nikamu i seksion taw nga artikulo nga “i puede nu ira nga pabbidan.”

 “Ta nikami na atawà, awan tu ilimag mi ta kataggi-tadday, yari tu ikagi mi nu mapansin mi nga sossobra ngana i pangusa mi ta cellphone onu tablet. Ammu mi nga puede nga paggafuan yatun na problema, yayya nga ginnammi talaga nu anni i makagi na kada tadday.”—Danielle.

 Pinaka-importante: Kontroladum nakuan i gadyet mu, ari tu sikaw i kokkontrolan na.