PAKKIAVU NA KABATAAN IRA
Anni i Efekto na Social Media Niakan?
Okay laman kari ta magana mu nga mas-social media ka? Nu wan, makoffun niko yaw nga artikulo ta tallu nga importante nga gannug.
Taw nga artikulo
Anni i efekto na social media ta oras ku?
Gitta na nakatakay ka ta makukkul nga kabayu nu mas-social media ka. Nu ariammu makontrol yatun, siko i kontrolan na.
“Nu mas-social media ngà, kagiakku nga ‘manganannuan laman,’ ngem piga oras ngana balo i nappasa! Ka-adik anna makofu tu oras i social media.”—Joanna.
Ammum kari? Napadday tu ka-adik i social media. Ammu na namadday nga nu mas sikat i tadday nga website anna mas aru nga oras i usan na totolay tatun, mas dakal i pagan tatun na advertiser ira.
Iyavu mu ta baggim: ‘Kanayun kari nga ariakku mataga-tageno nga mofu i oras ku ta pas-social medià? Awayyà kari usan i karuan tatun nga oras ta mas importante ira nga gannug?’
Nu anni i makuam. Mangi-set ka tu oras ta pangiyusam ta social media anna tuttulammu yatun.
Mangi-set ka tu oras na pangusam tu social media
“Egga i timer ku ta cellphone. Nu nofu ngana i ni-set ku nga oras tatun, ari ku ngana meyusa i karuan nga apps. Namippiga nga kingnguà yatun anna nasanay ngà nga kannammuan nu piga nga oras i usakku ta social media tapenu ari nga masayang i aru nga oras ku.”—Tina.
Prinsipio na Biblia: “Usan nu ta kapianan i tiempo nu.”—Efeso 5:16, NW.
Anni i efekto na social media ta katrug ku?
Aru nga eksperto i makkagi nga kawagan na tinedyer ira i walu onu maturu paga nga oras nga katrug kada gabi. Ngem magaru i kurang i katrug da. I pangiyusa tu social media i tadday tu rason nu ngatta kurang i katrug da.
“Nige ku makkatrug, i-check ku i cellphone ku, tapus aru ngana balo i mofu ku nga oras ta paningan tu post ira. Ammù tu marake yatun, yayya nga kayà ku nga iyemmang yatun nga neyugaliakku.”—Maria.
Ammum kari? Nu kurang i katrug mu, awayya na tu marresulta yatun ta anxiety anna depression. Segun ta psychology professor nga si Jean Twenge, i tadday nga rason nu ngatta ari nga magawa-gawayyan anna masaya i tadday nga tolay ay megafu ta kurang i katrug na. Kinagi na paga nga nu kanayun nga kurang i katrug mu, mapeggakka tu serioso nga problema ta mental health mu. a
Iyavu mu ta baggim: ‘Piga oras i katrug ku kada gabi?’ ‘Mas-social media ngà kari imbes nga marrelaks anna makkatrug ngà ngana?’
Nu anni i makuam. Nu gabi ngana, ariammu ngana mas-cellphone ta pagiddammu. Nu posible, dua oras nige na pakkatrug mu, ari ka ngana nga mas-cellphone. Nu kawagammu i magalarm ta umma, puruebammu i mangiyusa tu alarm clock nga ari tu ta cellphone onu ta tablet.
Ari ka ngana mas-social media nige mu nga makkatrug
“Nu karuan, mapuyat ngà gafu ta kase-cellphone ku. Ngem ikakkagumakku ngana nga ulian yatun. Mawag ku nga mas mam-mature anna mabbalin tu mas responsable. Dapat mas maaga ngà ngana makkatrug tapenu makebannag ngà anna makuà i ngamin nga mawag tu balinakku ta tumunug nga aggaw.”—Jeremy.
Prinsipio na Biblia: “Pilian i kapianan ta ngamin.”—Filipos 1:10.
Anni i efekto na social media ta emosiokku?
Segun ta tadday nga survey, maggi gaddua na high school ira nga babbay nga na-interview i nakkagi nga “kanayudda nga matageno nga maraddam ira onu awan tu pag-asa da.” Awayya na tu tadday i social media ta rason nu ngatta matageno da i kunnatun. Kagian ni Dr. Leonard Sax: “Nu mas aru nga tiempo i ufutammu ta pas-social media tapus ikumparam i baggim ta tanakuan, mas dakal i chansa nga ma-depres ka.“ b
“Normal laman ta kabataan ira nga ikumpara i baggi da ta tanakuan anna mas nga kuadda yatun nu mas-social media ira. Awayya na nga piga oras nga inninnammu i picture ira na totolay tapus ikumparam i baggim ta nira onu masingi-singammu nga mage-enjoy i kofummu tapus siko, ari.”—Phoebe.
Ammum kari? Kurug nga makoffun i social media tapenu makibbida tam i kokkofuttam, ngem mas makasta balaman tu makibbida tam ira tu face-to-face. Kagian ni Dr. Nicholas Kardaras: “Mas magayayya ittam nu makibbida tam tu personal i totolay anne ta nu makibbida tam ira ta gadyet laman. Ari gare nga makalanno i pakibbida ta gadyet tapenu mapagustuattam i baggi tam nga kibbidan i tanakuan.” c
Iyavu mu ta baggim: ‘Malungkut ngà kari nu masingakku i ipo-post na kokkofukku nga kukukuadda?’ ‘Makagì kari nga boring i buhay ku nu ikumparà yatun ta masaya nga buhay na kokkofukku nga ipasa-pasingadda ta social media?’ ‘Dismayadu ngà kari nu baddi laman onu awan tu “nal-like” ta ni-post ku?’
Nu anni i makuam. Puruebammu i makagi nga “social media detox.” Awayyam nga i-deactivate onu i-delete i account mu tapenu ari ka labbi nga mas-social media ta piga nga aggaw, ligguan, onu tanga-vulan. Mas aru nakuan i tiempom nga makikavulu ta kokkofummu tu face-to-face onu makibbida ta nira ta cellphone. Tapus obserbammu nu ari ka ngana kuruga stress anna mas magayayya ka nu kuammu danatun.
Puede kari nga mas aru paga nga tiempo i iyawa mu tapenu makavulu i kokkofummu ta face-to-face?
“Napansin ku nga nu mas-social media ngà, i agga-nono ku laman ay i kukukuan na tanakuan. Turi ta ni-delete ku i account ku ira, gitta na nalappawan ngà anna minaru ngana i tiempò tapenu kuan i mas importante ira nga gannug.”—Briana.
Prinsipio na Biblia: “Mawag tu innan na kataggi-tadday i ikalangan na laggapa. Nu mapia, awayya na i magayaya ta kingngua na, anna ari ngana nga mawag tu iparig na ta kingngua na tanakuan nga tolay.”—Galacia 6:4.
Baka Kaya Mu Gapa i
WHITEBOARD ANIMATION
Magimmugug ta Pangusa tu Social Network
Magenjoy ngem magimmugug ka nu makkonek ka ta friends mu ta online.
PAKKIAVU NA KABATAAN IRA
Mawag Kari tu Sikat Ngà ta Online?
Pappeligrowan na karuan i buhay da tapenu laman umaru i followers anna likes da. Sulit kari i mabbalin tu sikat ta online?
I MAKAGI NA KARUAN NGA KABATAAN
I Makagi na Karuan nga Kabataan Meyannung ta Cellphone
Para ta aru nga tinedyer, talaga kawagadda i cellphone. Anni i makasta anna marake nga efekto na?
