Matuyag ka kari? Napuruebammu ngana kari i . . .

•   matayan?

•   mattaki tu grabe?

•   mafektan na kalamidad?

 Kagian na researcher ira nga ari laman tu i darakal nga problema i magawag tu kinatuyag. Awayya na nga mamattaki niko i stress megafu ta kadaggaw ira nga problema. Yayya nga importante nga mabbalikka tu matuyag, baddi man onu dakal i problemam ira.

•  Anni i kinatuyag?

•  Ngatta mawag tu matuyag ka?

•  Kunnasi ka mabbalin tu matuyag?

•  I makagi na karuan nga kabataan

 Matuyag i tadday nga tolay nu mawayya na nga arubangan i panguloli ira ta pattolay kunne na gapa i problema ira. Makkaproblema gapa maski danuri matuyag nga totolay. Ngem maski nu anni paga i negatibo nga efekto ta nira na problema da ira, malampasadda danatun, anna mabbalin paga lagu ira tu mas masikan.

•   Megafu ta makkaproblema i ngamin. Kagian na Biblia: “Ari tu i alistu i kanayun nga mangaffu ta karera, . . . ari tu danuri egga pakalippawa da i kanayun nga mavviktoria, megafu ta i tiempo anna ari ekspektan nga mesimmu ay duttal nira ngamin.” (Eclesiastes 9:11) Anni i magigiammu tam tatun? Mazziga-riga gapa maski danuri masippo nga tolay anna maruddu nga ari da liwa yatun.

•   Megafu ta proteksion yatun ta niko. Kunnaw i kagian na mestru ta haiskul: “Umara-aru ngana sangawe i estudiante nga umay ta office ku nga dismayadu anna sossobra i reaksiodda megafu ta mababa i grades da ta tadday nga test onu megafu ta egga i nac-comment ta social media tu ari tu makasta meyannung ta nira.” Kinagi na nga maski nu gitta na baraddi laman tu problema danatun, nu ari nga ammu na tadday nga estudiante nu kunnasi i makasta nga pangarubang tatun ira, awayya na nga mattaki yayya ta mental anna ta emosional. a

•   Megafu ta pammakapianammu yatun sangawe anna sonu adulto ka ngana. Kunnaw i nitura ni Dr. Richard Lerner meyannung ta ari tu makasta ira nga mesimmu ta pattolay: “Makagi tu makasta i nattuppalan na tadday nga adulto anna mapia yayya nu makaya na nga arubangan i ari tu makasta ira nga mesimmu ta pattolena. Makanono gapa yayya tu bagu ira tu plano onu makaleg yayya tu tanakuan paga nga puede na nga kuan tapenu metuppal lagapa i plano na.” b

•   Balanse nakuan i paningammu ta problemam ira. Ammuan i nadduman na darakal tu problema anna baraddi tu problema. Kagian na Biblia: “I ulapa ay insigida nga mairita, ngem ari nga pansinan na masirib i panginsulto.” (Proverbio 12:16) Ari tu mawag nga sobra nga mappa-afekto ka ta ngamin nga problema.

   “Ta eskuela mi, sobra ngana mabba i parreklamo na abbarabbing maski ta simple laman ira nga gannug. Tapus nu egga gapa danuri kokkofudda ta social media nga umanugu ta parreklamo da, mas lallagu nga mapporay ira yatutta ariadda ammu nu kunnasi da nga innan tu balanse i problema da ira.”—Joanne.

•   Mappoffukka ta tanakuan. Kagian na tadday nga proverbio na Biblia: “Nu kunnasi nga mapataram na balayang i balayang, mapataram gapa na tolay i kofun na.” (Proverbio 27:17) Aru i puede nga magigiammu tam ta totolay nga nappasa ta grabe ira nga problema.

   “Nu kibbidammu i tanakuan, mammuammu nga nappasadda balo i aru nga mariga nga problema ngem okay ngana ira sangawe. Iyavu mu nira nu anni i kingngua da anna nu anni i ari da kingngua tapenu maattammadda i situasiodda.”—Julia.

•   Mappasa-pasensia ka. Kagian na Biblia: “Maski matomba tu mamippitu i matunung, tumaddag lagapa yayya.” (Proverbio 24:16) Awayya na tu ari mu insigida matanggap nga nanguli ngana i ganna-gannug yayya nga normal laman tu egga ira i tiempo tu maraddam ka. Basta i importante ay ‘tumaddag ka lagapa’ uli.

   “Nu grabe i nappasammu tu problema, gitta na nabigaran i futum. Mappasa labbi i tiempo nige nga mabbalin tu okay i mataga-tageno mu. Nasingakku nga ta pappasa na tiempo, mas nappipia ngana gapa i mataga-tageno ku anna mas mabi ku ngana nga matanggap i ganna-gannug.”—Andrea.

•   Mabbalikka tu minappabalo. Kagian na Biblia: ‘Mabbala-balo kamu kanayun.’ (Colosas 3:15) Maski nu kunnasi paga kadammo na problemam, magga egga lagapa ira i gannug nga awayyam ipappabalo. Mannono ka tu tallu nga gannug tapenu ari nga mawawan i ganas mu nga mattolay.

   “Nu egga i problemam, baka manono mu, ‘Ngatta ta sakan paga i mappasa tu kunnaw?’ Mepasingammu nga matuyag ka nu ariammu nga agga-nono i problemam ira. Mabbalikka tu positibo anna minappabalo ka nakuan ta ganna-gannug nga egga niko onu ta makuam ira.”—Samantha.

•   Mabbalikka tu kontentu. Kinagi ni apostol Pablo: “Nagigiammù i makkontento ta anni laman nga paddia-paddian.” (Filipos 4:11) Ari nga kontroladu ni Pablo i marake ira nga nesimmu ta nisa. Ngem makontrol na i reaksion na tatun ira. Determinadu si Pablo nga mattalupaddian nga kontentu.

   “Napansin ku ta baggì nga nu egga i madammo tu problemà, ari tu kanayun nga makasta i reaksiokku ta gafu. Ngem kayà ku nga positibo nakuan i pagimamma ku ta maski anni nga situasion. Mammakapia ngà gare tatun anna danuri kakavvulu ku.”—Matthew.

•   Maddasal ka. Kagian na Biblia: “Ipammakatalo mu ta YAFU i vuru-vurung mu ira, ay mala mu i pangiyegu na; arian na vuluvuga nga itulu tu i matunung nga tolay ay maffu.” (Salmo 55:22) Kada maddasal ka, ari laman tu malappawan i panageno mu. Talaga kikkibbidammu tatun i Namaratu nga ‘manangngal nikaw.’—1 Pedro 5:7.

   “Ari nga mawag tu solowakku i problemà. Nu idasal ku ta Dios i ngamin nga problemà anna mappabalo ngà ta nisa ta bendision na ira, malsa i negatibo ira nga mataga-tageno ku megafu ta mas agga-nono ku i bendision ira ni Jehova ta nio. Talaga dakal i meyuffun na paddasal!”—Carlos.