•  Ngatta ari ngà makapaffokus?

•  I kuammu tapenu mas makafokus ka

•  I makagi na karuan nga kabataan

 “Dati, kakayà ku i mabbibbig tu libru. Sangawe, ari ngana. Matalakag ngà paga lagu nga mabbibbig tu apparaddu nga paragraph.”—Elaine.

 “I-forward ku i girawakku nga video nu gitta na tebbayag yatun.”—Miranda.

 “Nu nakafokus ngà ta kukukuakku tapus gavva nga nagguni i cellphone ku, i agga-nono ku ngana laman ay, ‘Sinni tamma i nat-text niakan?’”—Jane.

 Mas mariga kari nga maffokus megafu ta gadyet ira? Hoo kunna na karuan. “Nu mas nga ma-i-internet ittam, mas nga sana-sanayattam i uto tam nga ari maffokus. Kurug tu mas mabi tam laman nga mabibbig anna malippawa i informasion ira, ngem mabi laman gapa nga mawawan i fokus tam,” kagian na author anna management consultant nga si Nicholas Carr. a

 Yaw i tallu nga situasion nga awayya na tu mas mariga i maffokus megafu ta gadyet.

•   Nu egga kibbidammu. Kunnaw i napansin na kabataan nga si Maria: “Maski nu egga ngana ta arubang na totolay i kikkibbidadda, makatete-text ira, mav-video game, onu mas-social media ta cellphone da. Ari ira nga nakafokus ta kikkibbidadda.”

•   Nu maddaggun i klase. “Aminadu i magaru ta estudiante ira nga usu-usadda i gadyet da maski nu maddaggun i klase tapenu mat-text, maginternet, onu maggiraw,” kagian na libru nga Digital Kids. Usu-usadda yatun ira nga gadyet da “para ta gannug ira nga awan mabba tu koneksion na ta giggigiammuadda.”

•   Nu maggigiammu ka. “Talaga marigatan ngà nga ari nga i-check i cellphone ku kada magguni yatun,” kagian na 22-anios nga si Chris. Nu magiggiskuela ka paga, yari nakuan i asayment mu nga mabalimmu laman tu tangoras, mabbalin lallagu tu tallu nga oras onu mas mabayag paga nu maistorbo ka megafu ta gadyet mu.

 Pinaka-importante: Marigatakka nga maffokus nu mappa-istorbo ka ta gadyet mu anna nu pagurayammu nga yatun i mangontrol nikaw.

•   Nu egga kibbidammu. Kagian na Biblia: “Arian nu nga nonopan i pammakapian nu laggapa, nu ari i pammakapian na kataggi-tadday nikamu.” (Filipos 2:4) Magginna ka tu mapia ta kibbidammu tapenu mepasingammu nga ikavurungammu yayya. Ari nakuan tu i gadyet mu i fokus mu. Innammu i kibbidammu.

   “Nu egga kibbidammu, ari ka nakuan nga makases-cellphone. Irespetom i kibbidammu. Magginna ka nisa tu mapia.”—Thomas.

   TIP: Nu egga kibbidammu, puede nga ituttu mu labbi i cellphone mu. Kagian gare na researcher ira nga nu egga laman ta biko mu i cellphone mu, mas marigatakka nga maffokus megafu ta agga-nono mu nga awayya na tu egga i mam-message niko.

•   Nu maddaggun i klase. Kagian na Biblia: ‘Magimmugug kamu ta pagginna nu.’ (Lucas 8:18) Nu egga gafu i internet nu ta classroom nu, ari ka nakuan nga mat-check tu message, mav-video game, onu mat-chat. Magginna ka tu mapia ta mestrum.

   “Nu maddaggun i klase, magginna ka tu mapia. Man-notes ka tapus nu puede, magitubakka ta arubang tapenu awan kuruga tu mangistorbo ta nikaw.”—Karen.

   TIP: Imbes tu man-notes ka ta gadyet mu, mas makasta nu itura mu yatun ta papel. Segun gare ta research, mas makapaffokus ka anna mas matandaanammu i nagigiammum.

•   Nu maggigiammu ka. Kagian na Biblia: “Manga ka tu sirib, manga ka tu pakalippawa.” (Proverbio 4:5) Tapenu makuam yatun, mawag nga mannono ka tu mapia. Ari laman tu basta padalanammu i bibbibbigammu tapenu laman makapasa ka ta test.

   “Nu mar-review ngà, i-airplane mode ku i tablet ku anna talaga maffokus ngà ta kuakku. Ari ku nga innan nu egga i message onu notification. Tapus nu manono ku nga egga i mawag tu tandaanakku, itura ku yatun.”—Chris.

   TIP: Nu maggigiammu ka, siguraduammu nga marenu anna ari tu magulu i pallevu mu tapenu makafokus ka.